ΜΕΤΑΞΥ ΜΥΘΟΥ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Αίας, ο Λοκρός - Το τραγικό τέλος

Ευαγγελία Δημοπούλου
Ιστορικός - Αρχαιολόγος

Ο Αίαντας, ο Λοκρός καθ’ όλη τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου, διέπρεψε στον πόλεμο εναντίον των Τρώων. Δυστυχώς, δεν μπόρεσε να διατηρήσει τη θετική εικόνα μέχρι το τέλος.  Μετά την άλωση της Τροίας και καθώς όλοι οι Αχαιοί ορμούν στο εσωτερικό της πόλης, ο Αίας μπαίνει στο ναό της Αθηνάς, προστάτιδας και αρωγό των Αχαιών.

Εκεί, είχε καταφύγει ως ικέτισσα, η Κασσάνδρα η κόρη του Πριάμου και της Εκάβης που περιγράφεται από τον Όμηρο ως η «καλλίστη πασῶν» και ζητά προστασία από τη θεά.  

Η Κασσάνδρα είχε το χάρισμα της μαντικής τέχνης είτε από θεϊκή έμπνευση είτε ως δώρο του θεού Απόλλωνα, χωρίς όμως να γίνεται πιστευτή. Αυτή και ο Λαοκόων προσπάθησαν να προειδοποιήσουν τους συμπατριώτες τους για τον κίνδυνο που διέτρεχαν, αλλά εις μάτην.

Όταν  ο Αίας εισέβαλε στον ναό, η Κασσάνδρα είχε πάρει αγκαλιά το ξόανο (ξύλινο άγαλμα) της θεάς και ζητούσε έλεος.  Ο ήρωας δε σεβάστηκε ούτε την ιερότητα του χώρου ούτε την ικεσία της Κασσάνδρας και τη βίασε μέσα στον ναό της θεάς Αθηνάς.

Η ανίερη αυτή πράξη κατά της μάντισσας Κασσάνδρας, εξαγριώνει τη θεά με αποτέλεσμα το άγαλμα της θεάς Αθηνάς να ζωντανεύσει και να στυλώσει τα μάτια της στον ουρανό. Οι Αχαιοί βλέποντας το γεγονός αυτό,  το εξέλαβαν ως κακό οιωνό και κατάλαβαν πως ο Αίαντας είχε προκαλέσει την οργή της θεάς.  

Έτσι, για να την εξευμενίσουν αποφασίζουν να προχωρήσουν στην τιμωρία του ήρωα αποφασίζοντας τον θάνατο του με λιθοβολισμό, αφού δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση να χάσουν την προστασία και την εύνοια της θεάς, ειδικά τώρα που ήθελαν να εξασφαλίσουν έναν ασφαλή νόστο στις ιδιαίτερες πατρίδες τους.

Παρ’ όλα αυτά, εκείνος καταφέρνει να ξεφύγει και καταφεύγει ικέτης  στο βωμό της Αθηνάς. Οι σύντροφοί του σε αντίθεση με αυτόν, σεβάστηκαν την ικεσία του και δεν ολοκλήρωσαν το σχέδιό τους.

Μετά την κατάληψη της Τροίας και τη λήξη του πολέμου οι Λοκροί ξεκινούν το ταξίδι της επιστροφής στην πατρίδα. Η ύβρις όμως του Αίαντα δεν έχει ξεχαστεί από τη θεά Αθηνά, η οποία με κεραυνούς καταστρέφει το πλοίο του Αίαντα κατά την επιστροφή στην Λοκρίδα, προκαλώντας σφοδρή καταιγίδα κοντά στην Εύβοια.

Ωστόσο, ο ήρωας σώθηκε αφού πιάστηκε  από έναν βράχο, λέγοντας προς τους θεούς ότι θα επιβιώσει παρά τη θέλησή τους, διαπράττοντας ακόμα μια ύβρι. Τότε προκάλεσε τη μήνι του Ποσειδώνα, ο οποίος προσβεβλημένος από την αλαζονεία του Αίαντα, διέλυσε τον βράχο με την τρίαινα του και ο ήρωας χάθηκε.

Πιστεύεται ότι το σώμα του έχει θαφτεί είτε στη Μύκονο ή στη Δήλο, αφού βρέθηκε μια ταφική επιγραφή που αναφέρει: «Αἴαντος τοῦ Οϊλέως κειμένου ἐν Μυκόνῳ τῇ νήσῳ». Η θεά Αθηνά, όμως δεν ικανοποιήθηκε από το θάνατο του Αίαντα.  

Εξαιτίας της ασέβειας του Αίαντα, η θεά Αθηνά έριξε την οργή της και στο λαό των Λοκρών.  Αυτό προκάλεσε πολλά δεινά αφού επέβαλλε στη φυλή των Λοκρών για χίλια χρόνια να στέλνουν κάθε χρόνο παρθένες καλών οικογενειών στο ναό της Αθηνάς στο Ίλιον, για να υπηρετούν ως θεραπαινίδες στον ναό της, για να εξιλεωθούν.

Βέβαια, οι Λοκροί τιμούσαν τον Αίαντα, αφού όταν πολεμούσαν με τη φάλαγγά τους, άφηναν πάντα μια θέση κενή, γιατί πίστευαν ότι ο Αίας πολεμούσε πάντα μαζί τους και μετά τον θάνατό του.

Αυτή ήταν μια πρακτική που ήταν κοινή στις περισσότερες ελληνικές πόλεις, τιμώντας τους τοπικούς ήρωες.  

Επίσης,  οι Λοκροί διοργάνωναν γιορτή προς τιμήν του ήρωά τους,  τα “Αιάντεια” στη μητρόπολη των Λοκρών Οπούντα. Επιπλέον, εν είδει μνημόσυνου κάθε χρόνο φόρτωναν ένα ολόκληρο καράβι με προσφορές και αφού του έβαζαν φωτιά το άφηναν να πλέει ακυβέρνητο, ώσπου να καταστραφεί ολοσχερώς μνημονεύοντας τον ήρωα τους, αφού ο Αίαντας χάθηκε στη θάλασσα. 

Αξίζει να αναφερθεί ότι ο αρχαίος τραγικός ποιητής Σοφοκλής έγραψε και σχετική τραγωδία, «Αίας ο Λοκρός» η οποία δυστυχώς δε διασώθηκε. Τέλος, η μορφή του  είναι το επίσημο έμβλημα του δήμου Λοκρών, τόπο καταγωγής του ήρωα.

*     Εικόνα: ΑΙΑΣ Ο ΛΟΚΡΟΣ, haraktiki.gr Εργαστήριο Χαρακτικής Hλία N. Kουβέλη