Καθημερινή Αδέσμευτη Εφημερίδα

ΜΑΝΩΛΗΣ ΓΛΕΖΟΣ



Γράφει ο Κώστας Κουτσογιαννακόπουλος

Δικηγόρος - πρώην βουλευτής

Τον Μανώλη Γλέζο τον συνάντησα στη Βουλή του 2012-2014, έκτοτε δεν ξανασυναντηθήκαμε.

Τον ξανασυναντώ όμως τώρα με αφορμή και αιτία τον θάνατό του.

Ο Μανώλης Γλέζος απεδήμησε ανώδυνα, ανεπαίσχυντα ειρηνικά και εν τέλει με καλήν απολογίαν… και εξηγούμαι:

Το 2013 ο Μανώλης Γλέζος μου έδωσε το φρεσκοτυπωμένο βιβλίο του – ποιητική συλλογή, με τίτλο «Νέκυιαι Ωδαί», Εκδόσεις «Σοφία» - 2013, ζητώντας μου τις κρίσεις και τα σχόλιά μου και μάλιστα όταν αντιλήφθηκε ότι ένοιωσα αμηχανία, επανέλαβε δύο φορές «ειδικά από εσένα».

Ειλικρινά δεν μπορούσα να το κατανοήσω και δυσκολεύτηκα να το κατανοήσω, τώρα όμως κατανοώ πλήρως τι και γιατί το εννοούσε.

Γιατί τώρα;

Γιατί τώρα μελέτησα τας Νεκυίας Ωδάς του και τώρα ολοκληρώνω την εικόνα, διότι τώρα είναι ξεκάθαρο ότι ο πολιτικός του λόγος στην Βουλή και αλλού, ο οποίος δεν ήταν διχαστικός, δεν ήταν εμπρηστικός, δεν ήταν εμφυλιοπολεμικός, ήταν λόγος καθαρμένος και βιωματικός, πηγαίος και ξεχυνόταν από την εμπειρία και το καταστάλαγμα του πολιτικού του βίου, της πολυκύμαντης ζωής του.

Αγαπητέ μου Μανώλη Γλέζο,

1.-    Ανθολογώντας τις Ωδές σου, για τις ανάγκες ενός συνοπτικού σημειώματος το πρώτο που ανθολογώ είναι το ποίημά σου με τίτλο «Τα οράματα μεταμορφώθηκαν σε τάματα» σελ.159, το οποίο αφιερώνεις στον Γιώργο Σπανό.

Το ποίημα έχει ως εξής:

«Οι πολύχρονες φυλακίσεις κι οι εξορίες
δε σε λύγισαν.
Εσύ, που δεν έσκυψες ποτές
παρά μονάχα για να φυτέψεις φυντάνια
και δεν προσκύνησες κανέναν
παρά μονάχα τη γης όταν μάζευες ελιές,
συμπορεύτηκες μαζί μ’ όλους μας
να λευτερώσουμε τις προσδοκίες
όπως τις κυοφορούσαν οι Καιροί.
Δεν μας άφηναν, όμως,
τα δέσμια, στα τσιτάτα, μυαλά μας.

Αδύνατο, να ξεφύγουμε από τον πεπατημένο δρόμο,
εμείς, που σπάμε τα δεσμά του ατομισμού
να’ μαστε δέσμιοι στη σοφή καθοδήγηση.
Το μόνο που πετύχαμε Γιώργη,
ήταν να γίνουμε θεατές
και να θωρούμε τους φίλους μας
να κρεμούν σε τάματα τα οράματά μας
(όπως οι εικονολάτρες)
στις εικόνες των αγίων Έγκελς, Μαρξ, Λένιν,
Στάλιν, Τρότσκυ, Μάο, Τολιάτι,
Πασιονάρια, Δημητρώφ, Ζαχαριάδη
και να τις προσκυνούν
στις καθιερωμένες επέτειες των Επαναστάσεων,
που δεν ευδοκίμασαν να καρπίσουν
κι έπεσαν, όπως τ’ ανώριμα φρούτα, ούτε καν στη γης,
μα στα τασάκια, μαζί με τ’ αποτσίγαρα της νευρικότητάς μας.»

Στην πρώτη στροφή με απλή γραφή δίνει το περίγραμμα της ιδιοσυστασίας του αριστερού αγωνιστή, του άδολου, του καλοπροαίρετου, του μαχητή, όπως το έχει πλασμένο.

Στη δεύτερη στροφή όμως εκπληκτικά αποδίδει την αντίθεση και την αντίφαση, την εγγενή, του επαναστατικού εγχειρήματος, αυτή που δεν στρεβλώνει απλώς τα πράγματα, αλλά κατασκευάζει δεσμώτες, με πρόσταγμα και απαίτηση λατρείας ειδωλολατρικής και κατονομάζει τους δεσμώτες: από την «σοφή καθοδήγηση» ως τα τοτέμ του Μαρξισμού –Λενινισμού, του κομμουνισμού.

Το ποίημα είναι γραμμένο στη Νάξο στο χωριό του τον Απρίλιο του 2013. Και μαζί με τα «Τυφλοπάνια» [σελ. 155] μας δίνουν ξεκάθαρα το «αναθεωρητικό» στίγμα έναντι της δογματικής κομματικής κομμουνιστικής γραμμής, και της επίσημης λεγομένης της εκπορευόμενης από το ΚΚΕ.-

Είναι γραφή κατασταλαγμένη, γραφή αναδρομής, γραφή καθαρτήριος, γραφή καλής απολογίας, είναι το ιστορικό του αλλά και βιωματικό του απόσταγμα, και για όποιον θέλει είναι και η διδαχή και παρακαταθήκη του.

2.-    Αλλά η αναθεώρηση είχε γίνει πολύ καιρό πρίν.

Τον Ιούλιο του 1949 ο Μ. Γλέζος βρίσκεται στις φυλακές της Ακροναυπλίας [ Ιτς Καλέ ] και γράφει το ποίημα « Όμως εμείς, εδώ ...” σελ.50 :

« Μας άδειασεν εδώ, στο Ιτς Καλέ,
Μιαν πρωινιάν η επανάσταση που χάθηκε,
Να κρατάμε στον ύπνο μας το όπλο παρά πόδας ……
Τότες που γυρνάνε ξυπόλυτες οι μέρες,
…………………………………
Και ψάχνουν να βρούν το μονοπάτι το δύσβατο
το μονοπάτι που δεν είναι τυφλόληκτο.»

Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ενώ ακόμη δεν έχει επέλθει οριστικά η ήττα του κομμουνιστικού στρατού [ ΔΣΕ], η οποία συνέβη τα τέλη του Αυγούστου 1949 στον Γράμμο και στο Βίτσι, ο Μ.Γλέζος δεν διατηρεί καμία αυταπάτη.

Του είναι ξεκάθαρο ότι αυτό που θεωρούσε και θεωρούσαν και ήταν μεγάλο και σπουδαίο, το ιστορικό εγχείρημα της κομμουνιστικής επανάστασης στην Ελλάδα έχει χαθεί κι ότι η ιστορία τους άδειασε στο Ιτς Καλέ και πως ήταν μάταιο κι ανώφελο και καθόλου πειστικό, το Ζαχαριαδικό ρηθέν ότι η ήττα του 1949 δεν ήταν ήττα αλλά τακτική υποχώρηση και πως ο κομμουνιστικός στρατός και όχι μόνον, παραμένει με τα όπλα παρά πόδας, προετοιμαζόμενος για την επόμενη και τελική νικηφόρα αναμέτρηση.

Ακόμη πιο έντονη καθιστά την ενσυναίσθηση του η αποτύπωση ότι το μονοπάτι που ως τότε ακαλουθήσαν ήταν « τυφλόληκτο» [ απίστευτη λέξη πλασμένη προφανώς από τον ίδιο ].-

Κατά συνέπεια όλων αυτών σπάνε οι δεσμοί του με το ΚΚΕ, όχι βέβαια με την αριστερά, με την οποία και μέσω της οποίας προσπαθεί στη συνέχεια και για εξήντα ολόκληρα χρόνια να βρεί και να χαράξει το νέο μονοπάτι, το δύσβατο που δεν θα είναι τυφλόληκτο.

3.-    Ο Μανώλης Γλέζος, στη «σούμα» που μας παραδίδει με τις Νέκυιες Ωδές του, διατυπώνει ξεκάθαρα τις θέσεις του, στο ποίημα – ωδή με τίτλο «Γιατί ήρθαν;» γραμμένο το Φεβρουάριο 2013 με εξαιρετικά λιτό λόγο και γραφή από τη μία μας δίνει το περίγραμμα της εμπειρίας του στα Δεκεμβριανά (Δεκέμβριος 1944) στα οποία συμμετέχει ενεργά ως καπετάνιος του Λόχου Αιγάλεω κι από την άλλη δραματικά μας δίνει την πορεία από Αθήνα για τα βουνά της Ρούμελης.

Μια διαδρομή «…μέσα από χιονοθύελλες, βάλτους, χείμαρρους, ασταμάτητες βροχές, ανηφοριές, κατηφοριές, σάρες και διάσελα όπου η σωματική αντοχή δε μέτραγε μόνο τις βιολογικές καταβολές αλλά πιο πολύ της πίστης τη δύναμη.»

Ο Μανώλης Γλέζος ως και τα Δεκεμβριανά ήταν ορισμένος στην οργανωτική και πολιτική δουλειά, όπως μας καταθέτει, αλλά,

«Πάνω στην άψα της σύγκρουσης, στρατεύτηκα από την οργανωτική και πολιτική δουλειά, στον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό» - (σ.σ. ΕΛΑΣ)

Αξιοσημείωτο είναι ότι αυτό έγινε παρά τις καλοπροαίρετες αποφάσεις του κόμματος να παραμείνει και αυτός και ο συμμαχητής του Γ. Τσαπόγας (στον οποίο αφιερώνει την ωδή) στα πόστα που έως τότε κατείχαν.

Είναι ξεκάθαρο ότι για τον Μανώλη Γλέζο η δύναμη της πίστης είναι η κινητήριος δύναμη και ότι όσοι συμμετέχουν στο κίνημα διακατέχονται και διαπνέονται από την πίστη αυτή που στο άθροισμά τους δίνουν τη συνολική ακατάβλητη πίστη και δύναμη.

Φεύ, η διάψευση έρχεται γρήγορα και σκληρά:

«Χάρηκα τοτε για την εμπιστοσύνη σου να μου αναθέσεις την οπισθοφυλακή του Συντάγματος. Δουλειά επίπονη και δύσκολη, τραχεία και περίπλοκη. Όχι γιατί θα έπρεπε να περισυλλέγεις όλη του σώματος τη βιολογική αδυναμία, ανήμπορους, βραδυπορούντες, αρρώστους, αλλά ιδιαίτερα τη λιποψυχιά και την ολιγωρία ως και την πονηριά του ατομισμού το πώς θα σώσουμε το τομάρι μας. Αμέτρητα τα περιστατικά θησαύριζαν όχι μόνο της εμπειρίας τα δισάκια αλλά προβλημάτιζαν για την ψυχοσύνθεση του ατόμου.»

Θαρραλέα ο Μ.Γλέζος καταθέτει την ωμή πραγματικότητα, εξομολογείται το δικό του τράνταγμα, τον δικό του συγκλονισμό όταν συνειδητοποιεί ότι άλλη η πραγματικότητα της διοικητικής και οργανωτικής δουλειάς και άλλη αυτή της μάζας, του συνόλου ή των υποσυνόλων ενός ηττημένου «στρατού» που πίστευες, ότι πίστευε και ήταν ταγμένος, αφοσιωμένος και ακατάβλητος και πάντα νικητής και πάντα τροπαιούχος.

Τελικά επιστρέφει στο κυρίαρχο ζήτημα της ψυχοσυνθέσεως του ατόμου απέναντι στην ανάγκη και τον φόβο και το φάσμα του θανάτου κι αν είναι αρκετή και ικανή η πίστη στον κομμουνισμό, στον Μαρξ, στον Στάλιν ή τον Ζαχαριάδη να σε καταστήσουν «υπεράνθρωπο».

Συνεχίζοντας όμως στην Ωδή αυτή ο Μ. Γλέζος καταλήγει:

«Πιο πολύ, όμως, απ’ όλα το βάσανο του προβληματισμού σημαδεύει το είναι μας, μ’ ανεξίτηλα σημάδια: Μπορούσαμε, ναι ή όχι, να μην τους επιτρέψουμε να ‘ρθουν;»
Δεν έχει απάντηση ο Μ. Γλέζος στο κομβικό αυτό ερώτημα; ή μήπως το ερώτημά του δίνει και την απάντηση;

4.-    Κλείνοντας και εκπληρώνοντας το χρέος μου στον Μανώλη Γλέζο και ως επιστέγασμα σημειώνω τα εξής:

Στην σελ. 165 των Νεκύιων Ωδών υπάρχει η Ωδή με τίτλο «Τα οράματά μας τι έγιναν;» γραμμένη στην Αθήνα τον Μάιο του 2013.

Η Ωδή είναι αφιερωμένη «στους 482 αγωνιστές που εκτελέστηκαν από το 1941 έως το 1952 στον Αττικό Τύμβο».

Ο Αττικός Τύμβος βρίσκεται, όπως αποτυπώνει ο Μ. Γλέζος:

«Στα έσχατα όρια του Νοσοκομείου Σωτηρία, μπροστά σ’ έναν τοίχο, στο δάσος με τα πεύκα, στο Γουδή, στα χρόνια της κατοχής, και του οκρυόεντος Εμφυλίου Πολέμου εκτελέστηκαν εκατοντάδες παλληκάρια που αρνήθηκαν να προδώσουν τις ιδέες τους.»

Ο διάλογος του με τους συναγωνιστές του αυτούς καταλήγει στις δύο τελευταίες στροφές:

«Πριν σας αναγορεύσουν σε ήρωες όπου, μία φορά το χρόνο – συμπέφτει Κυριακή- απαγγέλουν τα ονόματά σας. Κι ένα αυτοματοποιημένο παρών επικυρώνει, δήθεν, την ύπαρξή σας στη μνημοσύνη.

«νεκύων αμενηνά κάρηνα» Κάρες νεκρών φασμάτων πια οι προσωπικότητες σας. Όμως υπάρχετε και με ρωτάτε να μάθετε: «πραγματώθηκαν τα οράματά μας;» Τι να σας απαντήσω;

Όπως και να είναι ο Μανώλης Γλέζος υπήρξε σημαντική και ιστορική προσωπικότητα και βέβαια σύμβολο της αριστεράς. Η αποκαθήλωση της ναζιστικής σημαίας από την Ακρόπολη μαζί με τον Λάκη Σάντα, όσο κι αν κάποιοι προσπαθούν να την αμφισβητήσουν, έχει πανίσχυρο συμβολισμό και καταδεικνύει – αναδεικνύει και τις προσωπικότητες των ανδρών ακόμη και ως αντιπάλων τους οφείλεται και του οφείλεται τιμή.-

Υ.Γ. : οκρυόεις/οκρυόεντος : ψυχρός, παγερός, τρομακτικός

 

 

    

 

Απόψεις

Το ταξίδι στον  Νομό Έβρου είχε και δυσάρεστα απρόοπτα. Συνάντησα στην Ορεστιάδα τον ιντερνετικό μου φίλο Χρήστο. Η χαρά μεγάλη και από τις δύο πλευρές, μέχρι την...

Ενημερωτικά δελτία

Ενημερωθείτε άμεσα από την εφημερίδα μας για τις τελευταίες ειδήσεις μέσα από την ηλεκτρονική σας διεύθυνση.
randomness