Η «ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΞΟΥΣΙΑ» ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ;
Γράφει η Σοφία Προβοπούλου
Παρακολουθώντας καθημερινά ο καθένας πολυάριθμα μηνύματα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (Μ.Μ.Ε.), διαπιστώνει θετικά και αρνητικά στοιχεία. Άλλοτε ενημερώνεται αντικειμενικά χωρίς ίχνος παραπλάνησης και παραπληροφόρησης και άλλοτε η «ενημέρωση», χωρίς στοιχείο αντικειμενικότητας και ελευθερίας (η γόνιμη δημοσιογραφία απαιτεί ελεύθερους σκεπτόμενους ανθρώπους), προπαγανδίζει με έντεχνο τρόπο ακυρώνοντας την ελεύθερη βούληση και υποβαθμίζοντας, έτσι, τη δημοκρατία μας. Είναι, επομένως, εύληπτο ότι τα Μ.Μ.Ε. έχουν μεγάλη εξουσία. Αξίζει, λοιπόν, να ρίξουμε μια σύντομη ματιά σ’ αυτό που ονομάζουμε τέταρτη εξουσία!
Πρώτα απ’ όλα, όταν η ενημέρωση βασίζεται στις αρχές της αντικειμενικότητας και της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, μπορεί να επιδράσει μόνο θετικά στο άτομο και στην κοινωνία.
Αρχικά, οι δέκτες μπορούν να ενημερωθούν ορθά για τις εξελίξεις, να αποκτήσουν πολύπλευρες γνώσεις και ιδέες, να διαμορφώσουν μια ολοκληρωμένη αντίληψη των πραγμάτων, διευρύνοντας έτσι την προσωπικότητα και το πνεύμα τους. Αξιοσημείωτη είναι και η προσφορά τους στην ψυχαγωγία, αφού μπορούν να παρακολουθήσουν ταινίες, θεατρικές και μουσικές παραστάσεις, αθλητικούς αγώνες κ.α. Ειδικά στη δύσκολη εποχή που βιώνουμε, το να έχουμε «τον πολιτισμό στο σπίτι μας» χωρίς ιδιαίτερη οικονομική επιβάρυνση είναι ένα αναμφισβήτητο πλεονέκτημα των μέσων επικοινωνίας.
Τα Μ.Μ.Ε. έχουν τη δυνατότητα να ευαισθητοποιούν τους πολίτες για κοινωνικά προβλήματα και να τους ενθαρρύνουν να συμμετέχουν ενεργά στην καταπολέμηση τους. Μπορεί να προβάλλεται η αξία του διαλόγου που αποτελεί την κύρια πηγή της δημοκρατίας και μοναδικό τρόπο επίλυσης των διαφορών. Δίνεται βήμα σε πολίτες να εκφραστούν ελεύθερα, να προτείνουν λύσεις και να διατυπώσουν ανησυχίες τους. Τα Μ.Μ.Ε. δύνανται να ελέγχουν την εκάστοτε εξουσία για το πόσο ορθά επιτελεί το έργο της αλλά και τους πολιτικούς θίγοντάς τους τα κακώς κείμενα και επιδιώκοντας διαφάνεια.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει και δυστυχώς συχνά κυριαρχεί η αρνητική πλευρά των Μ.Μ.Ε. και αυτή παίζει (και με προβληματίζει πολύ) καθοριστικό ρόλο στην πορεία της ανθρωπότητας. Η κριτική σκέψη, η αίσθηση του καλού και η ποιοτική τέχνη υποβαθμίζεται πολλές φορές προβάλλοντας θέματα και εκπομπές χαμηλών πνευματικών απαιτήσεων ώστε να κερδίσουν χρήματα και κυρίως να αποπροσανατολίσουν τους πολίτες από τα σοβαρά ζητήματα εθίζοντάς τους στην εύκολη και φθηνή ψυχαγωγία, ενώ ο καταιγισμός των ειδήσεων και η χαμηλή ποιότητα των πληροφοριών, προκαλούν σύγχυση στο κοινό προάγοντας την ακρισία.
Συστηματικά, υπερπροβάλλουν πρότυπα που διέπονται από έλλειψη ηθικής και πνευματικής υπόστασης, που προκαλούν «φασαρία» (που τους συμφέρει γιατί πουλάει) και γενικά συμπεριφορές και προσωπικότητες που φέρνουν νούμερα (τηλεθέασης, πωλήσεων) και χρήματα. Έτσι, άνθρωποι σοβαροί, πνευματώδεις δεν προβάλλονται όσο αξίζουν και αξίζουμε ως άνθρωποι.
Αυτό οδηγεί στην υιοθέτηση αυτών των γελοίων, θα έλεγα, προτύπων από ανυποψίαστους πολίτες.
Αυτή η τακτική είναι επιζήμια για την κοινωνία και ειδικότερα για τους νέους που αποτελούμε αναμφίβολα το μέλλον. Βέβαια, για να είμαστε ειλικρινείς και εμείς έχουμε μεγάλη ευθύνη. ΕΜΕΙΣ καθορίζουμε το τηλεοπτικό, διαδικτυακό κι όχι μόνο «γίγνεσθαι».
Και τελειώνοντας αυτό το κομμάτι που με λυπεί, θέτω δύο ερωτήματα, με στόχο να αναλογιστούμε την ατομική μας ευθύνη: Πόσα νούμερα τηλεθέασης έχει μία κουτσομπολίστικη εκπομπή και πόσα ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ; Και πόσους ακόλουθους έχει ένα άτομο στο instagram που διαφημίζει τη ζωή και την εμφάνισή του και πόσα κάποιος που προβάλλει το έργο και τη δουλειά του με μέτρο και αξιοπρέπεια; Ας κοιτάξουμε τι γίνεται γύρω μας κι ας αναλογιστούμε τις ευθύνες μας! Εμείς «τρέφουμε» αυτό που πολλάκις θεωρητικά υποτιμούμε!
Ακόμη, συνήθεια των Μ.Μ.Ε. είναι η εξής: δημιουργούν ένα κλίμα ανασφάλειας υπερτονίζοντας τις αρνητικές καταστάσεις και επισκιάζοντας τις θετικές (βλέποντας κανείς ένα δελτίο ειδήσεων, αναρωτιέται: Μόνο πόλεμος, ναρκωτικά και παραβατικότητα υπάρχουν στον κόσμο;).
Για παράδειγμα, όταν προβάλλουν τα πανεπιστήμια της χώρας μας, πόσες φορές προβάλλεται η παραβατικότητα που υπάρχει στον εξωτερικό τους χώρο και πόσες παρουσιάζεται η δουλειά που γίνεται στο εσωτερικό; Και τα δύο πρέπει να προβάλλονται, εφόσον υπάρχουν, αλλά όχι η ζυγαριά να γέρνει στο πρώτο.
Συνάμα, έντονες σκηνές βίας επηρεάζουν την ψυχοσύνθεση παιδιών αλλά και ενηλίκων όταν δεν έχουν την απαιτούμενη πνευματική και ηθική άμυνα απέναντι σε τέτοιες εικόνες, ενώ συχνά παρουσιάζονται στερεότυπα που ενισχύουν την ξενοφοβία, τον εθνικισμό και τον συντηρητισμό σε πολιτικοοικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Τέλος, μέσω των διαφημίσεων, διαμορφώνονται στο νου μας πλασματικές ανάγκες και έτσι, όλοι παθητικά γινόμαστε «υπόδουλοι της καταναλωτικής κοινωνίας»!
Θα ήθελα, όμως, να κάνω ιδιαίτερη μνεία στην προπαγάνδα που εμφανίζεται στην πολιτική!
Το γεγονός ότι τα μέσα ενημέρωσης ασκούν μεγάλη επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, προκαλεί το ενδιαφέρον πολλών πολιτικών και ευρύτερων οικονομικών παραγόντων που επιθυμούν να προάγουν συμφέροντα τους. Έτσι, προσφέρουν μεγάλα χρηματικά ποσά στα Μ.Μ.Ε. για να υπηρετήσουν κι αυτά με τη σειρά τους τα συμφέροντα του κάθε πολιτικάντη. Γι αυτό, άλλωστε, παρακολουθούμε καθημερινά μέσα «πληροφόρησης» τα οποία να είναι «φιλικά προσκείμενα» (για να το πούμε όσο πιο ευγενικά μπορούμε) σε πολιτικά κόμματα και σε «ηγέτες» (οι αληθινοί ηγέτες δεν χρειάζονται την προπαγάνδα για να αναδειχθούν. Οι μεγάλοι ηγέτες δεν είναι ανασφαλείς και δεν χρειάζονται την προπαγάνδα για να πείσουν. Πείθουν με τις πράξεις τους).
Έτσι, παρουσιάζουν τις ειδήσεις με συγκεκριμένη οπτική γωνία. Όταν ο κόσμος δεν χρησιμοποιεί άλλες πηγές ενημέρωσης για να ελέγξει την αντικειμενικότητα της είδησης και κυρίως δεν έχει αναπτυγμένη κριτική σκέψη, τότε πιάνεται στα «δίχτυα» εκείνων που το μόνο που επιθυμούν είναι να χειραγωγήσουν τους ανθρώπους για χάρη του ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ τους.
Η εφαρμογή της προπαγάνδας υπονομεύει το δημοκρατικό πολίτευμα και οδηγεί παθητικά στη στήριξη ενός συγκεκριμένου κόμματος.
Παλιότερα, η εξουσία, όταν κάποιο κεφάλι αντιστεκόταν, το έκοβε. Σήμερα, η εξουσία με διαφορετικό αλλά εξίσου αποτελεσματικό τρόπο, καθιστά τον δέκτη πολιτικό «όμηρο». Η προπαγάνδα έντεχνα ακυρώνει την ελεύθερη βούληση και υποδουλώνει τον άνθρωπο. Οι πολίτες, όμως, έχουν και εδώ μεγάλη ευθύνη. Γιατί; Διότι, παρακολουθώντας ορισμένα Μ.Μ.Ε., διαπιστώνω ότι οι άνθρωποι, ενισχύοντας την τηλεθέασή τους ή τις πωλήσεις στον τύπο, τα «τρέφουν» να συνεχίσουν την ανήθικη πορεία τους!
Δεν συμφωνώ με τα «εμπάργκο» στα κανάλια (που αν θυμάστε έγιναν από δύο κόμματα σε δύο διαφορετικά κανάλια τα τελευταία χρόνια, αν και το ένα πήρε ευρύτερη έκταση απ’ τα Μ.Μ.Ε για λόγους που έκριναν πάντοτε «αντικειμενικά»). Δεν συμφωνώ!
Θεωρώ πως έτσι φιμώνεται η ελευθερία λόγου όσο σαθρός είναι αυτός και δημιουργείται μία αστεία, πιστεύω, λύπηση απέναντι σ ΄ αυτά τα κανάλια και τους δίνεται η ευκαιρία να παρουσιάζονται κι ως αδικημένα!
Εμείς, όμως, τι πρέπει να κάνουμε; Εύστοχο ερώτημα! Προτείνω να παρακολουθεί κανείς όσες περισσότερες πηγές μπορεί και να αποφεύγει όσο μπορεί προπαγανδιστικές πηγές, για να διασταυρώνει τις πληροφορίες και κυρίως να ΚΡΙΝΕΙ.
Αυτό θα γίνει μόνο αν αναπτύξει ο καθένας μας ισχυρούς «μηχανισμούς άμυνας» (ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ!) απέναντι σ’ αυτούς που «ανεβοκατεβάζουν» εν τέλει τις κυβερνήσεις.
Όμως, πρέπει και οι δημοσιογράφοι να έχουν πλήρη γνώση των ευθυνών τους και να δουλεύουν με ήθος.
Να μην επηρεάζονται από τις προσωπικές τους απόψεις, την ιδεολογία τους και από κέντρα εξουσίας, ώστε να μην μπλέκουν το σχόλιο με την είδηση και να μην κάνουν φυσικά προπαγάνδα!
Τέλος, τα Μ.Μ.Ε. με τα πολιτικοοικονομικά συμφέροντα που υπηρετούν, καθορίζουν εν μέρει και την πορεία της ανθρωπότητας.
Αν αυτή η πορεία εξαρτάται απ’ τα Μ.Μ.Ε. , που πολλές φορές σκόπιμα προσπαθούν να μας χειραγωγήσουν, τότε οδηγούμαστε ως ανθρωπότητα προς τη σωστή κατεύθυνση;
Ή μήπως η πορεία μας είναι προδιαγεγραμμένη από κάποιους διεφθαρμένους πολιτικούς, επιχειρηματίες και δημοσιογράφους, οι οποίοι στο όνομα του χρήματος και της εξουσίας πουλάνε κάθε ηθική αξία;
Ας προβληματιστούμε, λοιπόν, και ας γίνουμε αυστηροί κριτές αυτών που προσπαθούν να μας οδηγήσουν με κλειστά μάτια εκεί που θέλουν υποβαθμίζοντας τη νοημοσύνη μας. Είναι σοβαρό ζήτημα και πρέπει να εξεταστεί με επίγνωση της ευθύνης τόσο απ’ τον πομπό όσο κι απ’ τον δέκτη, ώστε ο ρόλος των Μ.Μ.Ε. να αποβεί χρήσιμος και εποικοδομητικός για την σύγχρονη κοινωνία και να αλλάξει ο σημερινός που κυριαρχεί, που είναι προπαγανδιστικός.
Και να μην ξεχνά ΚΑΝΕΙΣ τη φράση του Άγγλου βαρόνου Έντουαρντ Λίττον: «Η πένα είναι πιο δυνατή από το ξίφος»!
