Ναυάγιο της Πύλου: Διεθνείς και Ευρωπαϊκές πτυχές

Γράφει ο Νότης Μαριάς, Καθηγητής Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ- Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, πρώην Ευρωβουλευτής

To πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο το οποίο εκμεταλλεύτηκε με απύθμενο θράσος η Τουρκία αναμφίβολα έχει σημαντικές διεθνείς και ευρωπαϊκές πτυχές. Μάλιστα η  εξόφθαλμα παράνομη μεταφορά προσώπων με το δουλεμπορικό σκάφος από τις ακτές της Λιβύης καταγράφηκε με τη λήψη φωτογραφιών από αεροπλάνο της Frontex το πρωί της μοιραίας ημέρας ήτοι την Τρίτη 13/6/2023 όσο και με βίντεο της Frontex το μεσημέρι της ίδιας ημέρας. Ως εκ τούτου  εύλογα διερωτάται κανείς σε ποιες ενέργειες προχώρησε έκτοτε η Frontex.  Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι σύμφωνα με τον Κανονισμό 656/2014 της ΕΕ που εφαρμόζεται σε επιχειρήσεις επιτήρησης των συνόρων που διεξάγονται από τα κράτη μέλη στα θαλάσσια εξωτερικά τους σύνορα, η οικεία επιχειρησιακή συνεργασία συντονίζεται από την Frontex. Δεδομένου ότι το λαθρεμπορικό βρισκόταν σε διεθνή ύδατα χωρίς να φέρει σημαία η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή η οποία ως γνωστόν αποτελείται από την Frontex  και τις εθνικές αρχές που είναι αρμόδιες για τη διαχείριση των συνόρων όφειλε να σχεδιάσει τον τρόπο εφαρμογής του άρθρου 7 του Κανονισμού  656/2014   το οποίο τιτλοφορείται «Σύλληψη στην ανοικτή θάλασσα» και ιδίως της παραγράφου 11 αυτού που προβλέπει ρητά ότι «όταν υπάρχουν εύλογες υπόνοιες ότι ένα σκάφος που στερείται εθνικότητας διενεργεί λαθραία μεταφορά μεταναστών διά θαλάσσης, η συμμετέχουσα μονάδα» έχει δικαίωμα να προβαίνει σε κατάσχεση του σκάφους και σύλληψη των δουλεμπόρων, προβαίνοντας ταυτόχρονα σε διάσωση των λοιπόν επιβαινόντων προσώπων. Αντίστοιχη επιχείρηση αναγκάστηκε ελέω ναυαγίου της Πύλου να διενεργήσει 3-4 ημέρες μετά η Frontex  σε συνεργασία με την ιταλική ακτοφυλακή, επιχείρηση για την οποία η Ρώμη φρόντισε να υπάρξει εκτεταμένη τηλεοπτική προβολή στα διεθνή ειδησεογραφικά δίκτυα (www.kathimerini.gr 17/6/2023).  Όμως μια αντίστοιχη επιχείρηση πριν να συμβεί το ναυάγιο της Πύλου προϋπέθετε πολιτική πρωτοβουλία εκ μέρους της Frontex την οποία όμως δεν είδαμε. Αντίθετα αυτό που είδαμε ήταν ότι η Frontex απλά πέταξε «την καυτή πατάτα» στις αρμόδιες ελληνικές αρχές, οι οποίες πάντως ενόψει της δυσκολίας της όλης υπόθεσης όφειλαν να ζητήσουν κατά τον χειρισμό της την συνδρομή της Frontex απαιτώντας την εφαρμογή των διατάξεων του Κανονισμού 2016/1624 της ΕΕ. Σημειωτέον ότι ειδικότερα σύμφωνα με το άρθρο 8 του εν λόγω Κανονισμού στο πλαίσιο επιχειρήσεων η Frontex «και  σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 656/2014 και το διεθνές δίκαιο, παρέχει τεχνική και επιχειρησιακή συνδρομή σε κράτη μέλη και σε τρίτες χώρες, προς υποστήριξη των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης ανθρώπων που κινδυνεύουν στη θάλασσα, οι οποίες ενδεχομένως προκύπτουν στη διάρκεια επιχειρήσεων επιτήρησης των συνόρων στη θάλασσα». Δυστυχώς από τα μέχρι σήμερα υπάρχοντα στοιχεία προκύπτει ότι η Αθήνα σε μια εκδήλωση αυτάρεσκου ευρωπαϊκού επαρχιωτισμού απλά  έσφιξε στο χέρι της «την καυτή πατάτα»  που της πέταξε η Frontex.

Από την άλλη πλευρά ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί και η τεράστια απραξία την οποία επέδειξε εν προκειμένω και η περίφημη στρατιωτική επιχείρηση της ΕΕ στη Μεσόγειο γνωστή ως Επιχείρηση Ειρήνη (EUNAVFOR MED IRINI) που εδρεύει στη Ρώμη, ειδικότερα σε σχέση με τον έγκαιρο εντοπισμό του δουλεμπορικού το οποίο ξεκίνησε από τις ακτές της Λιβύης στις 9 Ιουνίου 2023. Και όλα αυτά καθώς πέραν των άλλων η Επιχείρηση Ειρήνη σύμφωνα με την Απόφαση Ίδρυσής της εκ μέρους της ΕΕ υποτίθεται ότι «συμβάλλει επίσης στην εξάρθρωση του επιχειρηματικού μοντέλου των δικτύων παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων, σύμφωνα με το ισχύον διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας και σχετικών Αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ καθώς και του εφαρμοστέου διεθνούς δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Εν προκειμένω ειδικότερα σύμφωνα με την Απόφαση 2240 (2015) του  Συμβουλίου Ασφαλείας που κυρώθηκε με το ΠΔ 24/2017 τα κράτη μέλη του ΟΗΕ έχουν εξουσιοδοτηθεί «ενεργώντας σε εθνικό επίπεδο ή μέσω περιφερειακών οργανισμών που συμμετέχουν στην καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων», να «επιθεωρούν, όπως επιτρέπεται από το διεθνές δίκαιο, στην ανοιχτή θάλασσα στα ανοιχτά των ακτών της Λιβύης, οποιαδήποτε σκάφη δεν φέρουν σημαία, τα οποία ευλόγως θεωρούν ότι χρησιμοποιήθηκαν, χρησιμοποιούνται ή πρόκειται άμεσα να χρησιμοποιηθούν από ομάδες οργανωμένου εγκλήματος για τη λαθραία διακίνηση μεταναστών ή την εμπορία ανθρώπων από τη Λιβύη». Επιπλέον σύμφωνα με το άρθρο 5 της Ιδρυτικής Απόφασης της Επιχείρησης Ειρήνη και υπό τον τίτλο «Συμβολή στην εξάρθρωση του επιχειρηματικού μοντέλου των δικτύων παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων» «ως ένα ακόμη δευτερεύον καθήκον, και σύμφωνα με την ΑΣΑΗΕ 2240 (2015), η επιχείρηση EUNAVFOR MED IRINI υποστηρίζει τον εντοπισμό και την παρακολούθηση των δικτύων παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων μέσω της συλλογής πληροφοριών και της πραγματοποίησης περιπολιών με εναέρια μέσα στην ανοικτή θάλασσα, στο συμφωνημένο θέατρο επιχειρήσεων». Πολύ δε περισσότερο καθώς η Επιχείρηση Ειρήνη το κρίσιμο διάστημα και δη από 8-10 Ιουνίου 2023 είχε διεξάγει υπό τις διαταγές του Ιταλού Υποναυάρχου και Διοικητή των Δυνάμεων της Επιχείρησης Ειρήνη Fabrizio Rutteri,την 7^η Άσκηση Ειρήνη (FOCOPS) και μάλιστα «στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης» με τη συμμετοχή πολεμικών πλοίων της Ιταλίας, της Ελλάδας, της Γερμανίας και της Ρουμανίας επικουρούμενα από ελικόπτερα και αεροπλάνα (www.operationirini.eu 15/6/2023). Τώρα πως κατάφερε η 7^η Άσκηση Ειρήνη και «δεν πήρε μυρωδιά» το δουλεμπορικό που ταξίδευσε ήδη από τις 9 Ιουνίου 2023 με φορτωμένο το ανοιχτό του κατάστρωμα με εκατοντάδες παράνομους μετανάστες αυτό μόνο η ηγεσία της ΕΕ θα μπορούσε να μας το εξηγήσει.

Κατά τα άλλα θα πρέπει επίσης να επισημανθεί η ιδιαίτερη κινητικότητα της Μελόνι με επίκεντρο την ανάσχεση των παράνομων μεταναστευτικών ροών από Λιβύη προς Ιταλία σε συνέχεια της επίσκεψης της στη Λιβύη για το ζήτημα αυτό στις αρχές του 2023 (https://decode39.com 27/1/2023) την οποία αναλύσαμε σε σχετική μας αρθρογραφία (www.political.gr 4/2/2023). Έτσι η Μελόνι στις 3-4 Μαΐου 2023 συναντήθηκε στη Ρώμη με τον Χαλίφα Χαφτάρ για το ζήτημα αυτό (https://decode39.com 4/5/2023), ενώ στις 7 Ιουνίου 2023 ο πρωθυπουργός της κυβέρνησης της Τρίπολης επισκέφτηκε και αυτός με τη σειρά του τη Ρώμη με αντικείμενο τον έλεγχο των παράνομων μεταναστευτικών ροών από Λιβύη (www.libyanexpress.com 8/7/2023).

Και ο νοών νοήτω.