Οι ρίζες της λαϊκής παραδοσιακής τέχνης στη Δυτική Φθιώτιδα
Στις αρχές του περασμένου αιώνα σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας υπήρχε μια ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ως προς τη γλώσσα, τα ήθη και έθιμα καθώς και τον τρόπο ενδυμασίας των κατοίκων κάθε περιοχής. Όμως στην εποχή μας τα ιδιαίτερα αυτά χαρακτηριστικά των διαφόρων ελληνικών περιοχών έχουν εκλείψει, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ιδίως στις πόλεις απρόσωπες ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΜΑΖΕΣ με ανομοιογενή χαρακτηριστικά. Παλιότερα οι διαφορές του τρόπου ζωής, συμπεριφοράς αλλά και χρήσης αντικειμένων ήταν έντονες. Εύκολα δηλαδή ξεχώριζες τον ΚΡΗΤΙΚΟ από τον ΜΑΚΕΔΟΝΑ, το ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗ από τον ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΟ ή τον ΗΠΕΙΡΩΤΗ απ’ τον ΝΗΣΙΩΤΗ.
Περισσότερο βέβαια χαρακτηριστική ήταν η διαφορά στον τρόπο ενδυμασίας στους άντρες αλλά και στις γυναίκες. Στο Δήμο Μακρακώμης συγκεκριμένα για να συνδεθούμε με τις ΡΙΖΕΣ της λαϊκής μας τέχνης πρέπει ν’ ανατρέξουμε σε χωριά ή σε διάφορα ΜΟΥΣΕΙΑ. Θα διαπιστώσουμε λοιπόν πολλές λεπτομέρειες και άριστη τεχνική, που φανερώνουν μια ξεχωριστή ΠΟΙΟΤΗΤΑ στον τρόπο κατασκευής διαφόρων αντικειμένων παραδοσιακής τέχνης αλλά και στις διάφορες παλιές φορεσιές. Συγκεκριμένα τα χρώματα, τα σχέδια, τα μπιμπιλώματα και η τεχνοτροπία στο ράψιμο και στη μορφή πρόδιναν το χώρο προέλευσής τους.
Έτσι η φορεσιά ενός τόπου και τα αντικείμενα ενός σπιτού δεν φανερώνουν μόνο την καλαισθησία των κατοίκων του, αλλά και όλες τις εκδηλώσεις ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ του τοπικού πληθυσμού. Επιπλέον οι ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ της ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ φανερώνουν και τις διάφορες κοινωνικές τάξεις, την οικονομική δύναμη καθώς και την ατομική και κοινωνική ιστορία ενός τόπου. Παράλληλα σε παλιότερες “ΧΡΥΣΕΣ ΕΠΟΧΕΣ” των παππούδων μας οι νοικοκυρεμένες οικογένειες, στα πλαίσια ενός είδους ΟΙΚΟΤΕΧΝΙΑΣ, παρήγαγαν με τα χέρια τους τα περισσότερα προϊόντα. Έτσι άλεθαν καφέ με ειδικό μεταλλικό εργαλείο, που ονομάζονταν ΜΥΛΟΣ, άρμεγαν γάλα απ’ τα ζώα τους και έφτιαχναν τυριά και άλλα προϊόντα με ειδικά φυσικά εργαλεία. Ύφαιναν επίσης υφάσματα και χαλιά για το σπίτι με τη βοήθεια της περίφημης ΡΟΚΑΣ και του φημισμένου ΑΡΓΑΛΕΙΟΥ. Απ’ όλα τα παραπάνω παραδοσιακά είδη τέχνης ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ΑΡΓΑΛΕΙΟΣ. Η λέξη αυτή προέρχεται απ’ την αρχαία λέξη “ΕΡΓΑΛΕΙΟ” και υπήρξε ένας πολύπλοκος μηχανισμός, φτιαγμένος από ξύλο ή μέταλλο, που χρησίμευε για την ύφανση μάλλινων, βαμβακερών, λινών και άλλων υφασμάτων.
Στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται απ’ την αρχαιότητα, αφού ο Όμηρος τον αναφέρει ως “ΙΣΤΟ”, με τον οποίο η βασίλισσα ΠΗΝΕΛΟΠΗ ύφαινε την ημέρα και τη νύχτα ξεύφαινε. Σε παλιότερες εξάλλου εποχές οι κοπέλες είχαν στο σπίτι τους αργαλειό και έφτιαχναν μόνες τους πολύχρωμα ποιοτικά ΥΦΑΝΤΑ, που χρειάζονταν για την προίκα τους. Στην αρχαιότητα βέβαια ο αργαλειός ήταν όρθιος και πλατύς, όπως ο ιστός του καραβιού και οι γυναίκες επομένως ύφαιναν όρθιες περπατώντας. Στα μεταγενέστερα χρόνια όμως κατασκευάστηκε ο οριζόντιος αργαλειός, που αποτελείται από τέσσερεις κατακόρυφους στύλους, που συνδέονται μεταξύ τους με ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμο ΞΥΛΙΝΟ ΠΛΑΙΣΙΟ. Τα σπουδαιότερα εξαρτήματα του αργαλειού, επί συνόλου 73, είναι τα εξής: 1) τα δύο ΑΝΤΙΑ, 2) τα ΜΙΤΑΡΙΑ με τα ΚΑΡΟΥΛΙΑ, 3) οι ΠΑΤΗΘΡΕΣ, 4) το ΞΥΛΟΤΕΧΝΟ με το ΧΤΕΝΙ, 5) η ΣΑΪΤΑ, 6) ένας ξύλινος μπροστινός μοχλός, η ΓΥΡΙΣΤΡΑ και 7) ένας οπίσθιος μοχλός, τα ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ. Η αξιάδα των κοριτσιών δηλαδή εκείνη την εποχή κρίνονταν από το γνέσιμο, το πλέξιμο, το ύφαμα, το κέντημα στο χέρι και με τη χρήση του αργαλειού, όπως μαθαίνουμε απ’ τον συγγραφέα Δ. ΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ και μέσα απ’ το βιβλίο του με τίτλο: “ΝΕΧΩΡΙΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ”.
Την αξιοσύνη αυτή των κοριτσιών εξάλλου την ύμνησαν και τα Δημοτικά μας τραγούδια:
“Ποιος είδε κόρη νέμορφη στον αργαλειό να υφαίνει,
Παρασκευή τα ίδιαζε, Σάββατο τα υφαίνει,
την Κυριακή τα φόρεσε, να πάει στο σεργιάνι...”
ή το άλλο που παινεύει την κόρη:
“Που υφαίνει τα ψιλά πανιά
και τα ΄μορφα μαντίλια,
Στους ουρανούς τα ίδιαζε,
στους κάμπους τα τυλίγει,
και στον αφρό της θάλασσας
πααίν’ και τα υφαίνει...”
Εύχομαι τέλος προσωπικά και οι Νέοι - Νέες της εποχής μας, να στραφούν στις παραπάνω πρακτικές δεξιότητες της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ, ώστε να συνδεθούμε ξανά με τις ΡΙΖΕΣ της ΦΥΛΗΣ μας, γιατί και οι άνθρωποι είμαστε όπως τα δέντρα, που όταν ξεριζώνονται γίνονται καυσόξυλα.
