Η σημασία της αμυντικής συμφωνίας ΗΠΑ και Ισραήλ και η Ελλάδα
Του Αλέξανδρου Δρίβα*
Στα ψιλά γράμματα -στην καλύτερη περίπτωση- πέρασε μια συμφωνία στην οποία στηρίζεται εν πολλοίς η αρχή της μεταστροφής της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή. Πρόκειται για μια δαιδαλώδη αμυντική συμφωνία των ΗΠΑ με το Ισραήλ, η οποία δεν μπορεί να συγκριθεί με καμία από τις παρελθούσες. Η αμυντική συμφωνία, αγγίζει τα 38 δισ. δολάρια. Μια τέτοια συμφωνία, δεν μπορεί να μην έχει περιφερειακές προεκτάσεις αλλά και ουσιώδη σημειολογία για όσα εξελίσσονται στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η κυβέρνηση Ομπάμα, αποχωρεί χάνοντας από το Ισραήλ
Είναι πασίγνωστο πως ο Αμερικανός πρόεδρος κατά την 8ετία του, προσπάθησε να κρατήσει μια διαφορετική στάση σχετικά με το Ισραήλ, από αυτήν που κράτησε ο προκάτοχός του. Κύκλοι σε Ουάσινγκτον και Τελ Αβίβ έκαναν λόγο για "κακή χημεία" μεταξύ του Ομπάμα και του Νεντανιάχου, όμως ποτέ οι διακρατικές σχέσεις δεν στηρίζονται πρωτίστως στις σχέσεις μεταξύ προσώπων. Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση Ομπάμα, ακολούθησε μια –όπως αποδεικνύεται– λανθασμένη πολιτική στη Μέση Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο. Αρκετοί στοχαστές και σύμβουλοι στις ΗΠΑ, όπως ο Stephen Walt, είχαν παρακινήσει την κυβέρνηση Ομπάμα να απαγκιστρωθεί από τις υποθέσεις του Ισραήλ. Ο Μπάρακ Ομπάμα, σε συνδυασμό με την άστοχη πίστη του πως στην Τουρκία του ΑΚΡ θα έβρισκε ό,τι χρειάζονταν οι ΗΠΑ για την περιοχή της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, έδειχνε πως με την 8ετία του, οι ΗΠΑ θα απομακρύνονται από το Ισραήλ και από τη Μέση Ανατολή, η οποία αποτελεί μια τραυματική εμπειρία για την αμερικανική εξωτερική πολιτική.
Η διάρρηξη του πάλαι ποτέ κραταιού στρατηγικού άξονα μεταξύ ΗΠΑ-Τουρκίας και Ισραήλ, (λόγω της τουρκικής απόφασης για πλήρη επαναπροσδιορισμό του τουρκικού ρόλου στη Μέση Ανατολή) έφερε κακές αναμνήσεις στο Ισραήλ. Η υψηλή στρατηγική του Ισραήλ είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διατήρηση της εδαφικής του ακεραιότητας καθώς αποτελεί ένα μικρό κράτος (το μόνο μη ισλαμικό/μουσουλμανικό) σε μια περιοχή που έχει αντιμετωπίσει συμμετρικές και ασύμμετρες απειλές. Πάνω σε αυτόν το φόβο απομόνωσης αλλά και περικύκλωσης, το Ισραήλ συνυπολόγισε την αξία της Κύπρου και της Ελλάδας, ενώ παράλληλα άφησε ανοικτή την πόρτα για δημιουργία των καλύτερων δυνατών σχέσεων με την Αίγυπτο.
Η ουδετερότητα των ΗΠΑ ανάμεσα στις τεταμένες σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας (από τα γεγονότα του στολίσκου της Γάζας και μετά) θεωρήθηκε από το Τελ Αβίβ πως μεροληπτούσε σε βάρος του. Επιπρόσθετα, η διάθεση των ΗΠΑ να προβούν σε μια συμφωνία με το Ιράν αναφορικά με το πυρηνικό του πρόγραμμα, ώθησε το Ισραήλ να πιστέψει πως οι ΗΠΑ έπαψαν πλέον να αφουγκράζονται τις γεωστρατηγικές του ανάγκες. Το Ισραήλ, προσπάθησε να αναθερμάνει τις σχέσεις του με τη Ρωσία η οποία και παρενέβη δυναμικά στη Συρία από τα τέλη του 2015.
Οι δύο παράγοντες που οδήγησαν την κυβέρνηση Ομπάμα να πάρουν την απόφαση για την προ ημερών αμυντική συμφωνία με το Ισραήλ και να κάνει μια στροφή 180 μοιρών αναφορικά με τη στρατηγική της απέναντι στο Ισραήλ, είναι το θολό μέλλον της Συρίας και η τουρκική αναξιοπιστία σε σχέση με τον ρόλο που θέλει να παίξει η Άγκυρα στη Δαμασκό. Το Ισραήλ, έστω και αργά, δικαιώθηκε για τις αγωνίες που έτρεφε για την πολιτική του ΑΚΡ και για το λάθος των ΗΠΑ να στηρίξουν την Τουρκία σε πολλές περιπτώσεις.
Οι ΗΠΑ ξεκινούν από την αρχή μια νέα πολιτική στη Μέση Ανατολή;
Παλαιότερα, ο στρατηγικός αναλυτής Edward Luttwak, μιλώντας για το βιβλίο του "Grand Strategy of the Byzantine Empire"*, προσπάθησε να κάνει μια μεταφορά των μαθημάτων της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που θα μπορούσαν να δώσουν οφέλη στις ΗΠΑ. "Δεν γνωρίζουμε ακόμη να αναγνωρίζουμε εχθρούς και φίλους", ανέφερε χαρακτηριστικά ο Luttwak.
Μετά το αποτυχημένο τουρκικό πραξικόπημα και το κυνήγι φαντασμάτων του Ερντογάν που κατέληξε στο να κατηγορήσει τις ΗΠΑ για τον συντονισμό αυτού, οι ΗΠΑ, ανάμεσα σε σοκ και αμηχανία, αντιλήφθηκαν πως η πολιτική της απαγκίστρωσης από το Ισραήλ που ήταν ο πιο αξιόπιστος σύμμαχός τους στην περιοχή και ο κατευνασμός απέναντι στην Τουρκία, χρεοκόπησε. Οι αμερικανικές εκλογές, πλησιάζουν και η επόμενη μέρα για τη Μέση Ανατολή και τις πρωτοβουλίες που μπορούν ή δεν μπορούν να αναλάβουν εκεί οι ΗΠΑ, δεν μπορούν να αφήσουν περιθώρια για την κυβέρνηση Ομπάμα που δε θα ήθελε να κατηγορηθεί για κληροδότημα χάους στη Μέση Ανατολή από την επόμενη αμερικανική κυβέρνηση.
Ισραήλ, Ελλάδα και Κύπρος και στο βάθος... Ρωσία και Τουρκία
Στις 3 Ιουλίου 2013, ένας πρώην σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ (επί κυβερνήσεως Bush πρεσβύτερου) ο Seth Cropsey, δημοσιεύει ένα κείμενο με τίτλο "Will U.S. Choose the Right Side in the Mediterranean?"**. Στο κείμενό του, αναφέρει τα επιχειρήματα για τα οποία οι ΗΠΑ όφειλαν να υποστηρίξουν την αναβαθμιζόμενη περιφερειακή συνεργασία μεταξύ Ελλάδος, Κύπρου και Ισραήλ. Είναι γνωστό πως Ισραήλ και Ελλάδα συνεργάζονται όλο και πιο στενά στο κομμάτι ανταλλαγής πληροφοριών για ζητήματα πειρφερειακών απειλών, ενώ ακολουθεί Τριμερής μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ για
Όσες προσπάθειες επαναπροσέγγισης και αν έχουν γίνει μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, οι διαφορές είναι μεταξύ τους πολύ μεγάλες, κάτι που αποδεικνύει και η διστακτικότητα της ενεργειακής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, μολονότι ασκείται πίεση από αρκετές πλευρές. Μια Τουρκία που θα έχει ρόλο στη Συρία (όποιος και αν είναι αυτός) σημαίνει πολύ απλά, πως η Τουρκία επεκτείνεται και η επιρροή της αγγίζει περιοχές τις οποίες το Ισραήλ τις θεωρεί επικίνδυνες. Μην ξεχνάμε πως ο Ερντογάν στο παρελθόν έχει δηλώσει πως είναι αλληλέγγυος με τη Χαμάς. Η προσέγγιση της Τουρκίας με τη Ρωσία, ανησυχεί ιδιαίτερα τις ΗΠΑ. Η αμυντική συμφωνία με το Ισραήλ, έχει επομένως και τακτική αλλά και στρατηγική αξία. Από τη μία, δείχνουν στον Ερντογάν πως πρέπει να σκεφτεί ξανά την ξαφνική του διάθεση για αναθέρμανση των σχέσεων του με τη Μόσχα και την πρόθεσή του να προχωρήσει στο project του Turkish Stream, ο οποίος θα είναι πραγματικός game changer για το ενεργειακό μεγάλο παιχνίδι της περιοχής, σε περίπτωση που υλοποιηθεί.
Ελλάδα και Κύπρος είναι θέλοντας και μη, συμπρωταγωνιστές σε αυτή τη μεγάλη εικόνα καθώς από τη νέα αρχή των ΗΠΑ αναφορικά με τη στρατηγική τους στη Μέση Ανατολή, (αυτή που πλέον θα ακολουθήσει η νέα κυβέρνηση μετά τον Νοέμβριο). Τόσο οι ελληνο-τουρκικές διαφορές, όσο και το Κυπριακό, θα επηρεαστούν από τους συσχετισμούς μεταξύ ΗΠΑ, Τουρκίας, Ισραήλ και Ρωσίας και στις όποιες συμμαχίες τελικά διαμορφωθούν. Πολύ σημαντική, είναι η αναμονή μιας πιθανής ιρανικής αντίδρασης για τη συμφωνία-μαμούθ μεταξύ ΗΠΑ και Ισραήλ. Η οπτική της περιφεριοποίησης των προβλημάτων και των ευκαιριών, οφείλει να συνεχιστεί από την Ελλάδα η οποία έχει την ευκαιρία να εκμεταλλευτεί και την Μεσογειακή Σύνοδο που έλαβε χώρα στις 9/9/2016 σε συνδυασμό με την εμβάθυνση και διεύρυνση των σχέσεων μεταξύ αυτής, της Κύπρου και του Ισραήλ.
Ο κ. Αλέξανδρος Θ. Δρίβας είναι Συντονιστής Τομέα Ρωσίας Ευρασίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων και Υποψήφιος διδάκτορας Διεθνών Σχέσεων.
(ΠΗΓΗ CAPITAL.GR)
