Από τους πόρους στη συγκρότηση τουριστικού προϊόντος

Γράφει η Δρ. Ευφ. Παπαευθυμίου

Ένα από τα πιο συνηθισμένα σφάλματα στη σκέψη και τον λόγο όσων μιλούν για τουριστική ανάπτυξη είναι η τάση να θεωρούν τους τουριστικούς πόρους ισοδύναμους με τουριστικό προϊόν. Η άποψη ότι εάν έχεις πόρο έχεις και προϊόν είναι ανεδαφική και δημιουργεί σύγχυση αναφορικά με τον τρόπο οργάνωσης και στρατηγικής που πρέπει να ακολουθηθεί για την τουριστική ανάπτυξη.

Για να το πούμε πιο απλά χρησιμοποιώντας παράδειγμα, μια ιαματική πηγή ή ένα φαράγγι, ένα μουσείο ή μια ιστορική τοποθεσία, ένα ιδιαίτερο κρασί ή ένα ξεχωριστό προϊόν της γης, συνιστούν πόρους για τουριστική αξιοποίηση, αλλά όχι τουριστικό προϊόν έτοιμο για προσφορά στην τουριστική αγορά.

Οι πόροι (εάν και εφόσον έχουν καταγραφεί) πρέπει να συντεθούν σε ένα τουριστικό προϊόν-πακέτο, μαζί με τις απαραίτητες βασικές υπηρεσίες (διανυκτέρευση, εστίαση, καφέ και bars, ενοικίαση οχήματος κ.ά) και αφού αυτά έχουν εξασφαλιστεί και επεξεργαστεί με όρους marketing, να φτάσει το προϊόν στα δίκτυα διακίνησης για διάθεση στην τουριστική αγορά.

Πρέπει να σημειωθεί ότι το τουριστικό προϊόν δεν είναι ποτέ μονοθεματικό, δεν έρχεται κανείς σε έναν τόπο για να κάνει μόνο ιαματικά λουτρά, για να δει μουσεία, ή να περπατήσει ένα μονοπάτι, αλλά για να καλύψει ποικίλες ανάγκες του, όπως χαλάρωση στη Φύση, απόκτηση γνώσεων, φυσική άσκηση, ψώνια, γνωριμία με τον τοπικό πολιτισμό και τη γαστρονομία, ψυχαγωγία και άλλα.

Χρειάζεται λοιπόν, στη φάση του τουριστικού σχεδιασμού, οι διάφοροι πόροι να συνυφανθούν δίνοντας ένα ολοκληρωμένο προϊόν από την πλευρά της προσφοράς, με έμφαση στην ιδιαίτερη φυσιογνωμία κάθε τόπου, σε αυτά τα χαρακτηριστικά δηλαδή, που θα τον κάνουν να ξεχωρίσει ανάμεσα σε άλλους και να επιλεγεί ως προορισμός.

Φέρνοντας τον προβληματισμό στη πόλη μας, θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι η καταγραφή των πόρων έχει πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο ΕΣΠΑ 2007-13 και βρίσκεται στο διαδίκτυο, στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://culture.lamia.gr/el Είναι μια αξιόλογη και εμπεριστατωμένη προσπάθεια που υποχρεωτικά βρίσκεται στην αρχή κάθε επιχειρούμενου τουριστικού σχεδιασμού.

Επίσης, στην ψηφισμένη από το 2020 και εγκεκριμένη από τον ΕΟΤ, Τουριστική Χάρτα του Δήμου Λαμιέων.

Τώρα, πρέπει να επιλεγούν από το Απόθεμα πόροι και να συνθέσουν προϊόντα πολυθεματικά και σύγχρονα που να ανταποκρίνονται στην τουριστική ζήτηση. Οι πόροι θα πρέπει να ελεγχθούν ότι βρίσκονται σε καλή κατάσταση και διαθέτουν τις στοιχειώδεις υποδομές, για να υποδεχθούν τουρισμό. Ας μην ξεχνάμε ότι η καλύτερη διαφήμιση στον Τουρισμό είναι αυτή που γίνεται από «στόμα σε στόμα», όταν ικανοποιημένοι επισκέπτες της πόλης μας μεταφέρουν τα θετικά σχόλια στον κοινωνικό τους περίγυρο ή επαναλαμβάνουν οι ίδιοι την επίσκεψή τους.

Καμιά τουριστική ανάπτυξη δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί ερήμην της κοινωνίας υποδοχής των τουριστών. Η συμμετοχή της κοινωνίας στον σχεδιασμό και τα οφέλη της τουριστικής ανάπτυξης είναι απαραίτητη και αυτά τα οφέλη δεν είναι μόνο οικονομικά. Πολλές φορές οι κάτοικοι μιας περιοχής, παίρνοντας αφορμή από την ανάγκη για δυναμική ένταξη του τόπου τους στην τουριστική αγορά, ανακαλύπτουν κρυμμένους θησαυρούς του τόπου τους, μαθαίνουν πράγματα για την ιστορία τους, αναστηλώνουν γκρεμισμένα μνημεία, αναβιώνουν έθιμα και παραδόσεις, βγάζουν τις συνταγές της γιαγιάς από το συρτάρι, δημιουργούν αφηγήματα και «ξαναλένε» την ιστορία τους.

Στον Δήμο και τις κοινότητες δραστηριοποιούνται πολλοί σύλλογοι που έχουν αναλάβει ακριβώς αυτήν την ευθύνη της διατήρησης των παραδόσεων και της συλλογικής μνήμης και πραγματοποιούν στη διάρκεια του έτους πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις, με ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά οι περισσότερες.

Αυτές οι πολιτιστικές εκδηλώσεις θα μπορούσαν να αποτελέσουν έναν πρώτο πυρήνα προσφοράς εμπειριών για τον Τουρισμό, που αποτελεί ζητούμενο στη σύγχρονη θεώρηση της Οικονομίας ως οικονομίας της εμπειρίας. Εάν μάλιστα σχεδιάζονται εγκαίρως και αναπτυχθεί δίαυλος επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ συλλόγων και του Δήμου, ως διαχειριστή προορισμού, θα μπορούσαν να υλοποιούνται μεγαλύτερες διοργανώσεις, για παράδειγμα Φεστιβάλς, με αξιώσεις προσέλκυσης τουρισμού, αρχικά εσωτερικού και αργότερα -γιατί όχι -και διεθνούς.

Οι καλές πρακτικές του εθελοντισμού και της κοινωνικής οικονομίας, κυρίως με την μορφή των κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων, θα μπορούσαν και εδώ να παίξουν τον ρόλο τους.

Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός και θα λέγαμε πως είναι αναγκαία αυτή η αρχή, γιατί ο Τουρισμός δημιουργεί θέσεις εργασίας και τονώνει την οικονομία ακόμη και του πιο απομακρυσμένου χωριού. Ειδικά, στο πλαίσιο αρχών της Βιώσιμης ανάπτυξης το μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης που θα σχεδιαστεί, μπορεί να είναι αειφόρο, χωρίς να εξουθενώνει τους πόρους και εξασφαλίζοντας δουλειά και κοινωνική ευημερία στις επόμενες γενιές.




Σύντομο Βιογραφικό Σημείωμα

Η Ευφημία Παπαευθυμίου είναι πτυχιούχος του Τμήματος Iστoρίας & Αρχαιoλoγίας, της Φιλoσoφικής Σχoλής Αθηvώv, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών (MSc) στον Σχεδιασμό, τη Διοίκηση και την Πολιτική Τουρισμού, του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Αιγαίου και Διδάκτωρ (με «Άριστα») του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου.

Εργάστηκε ως αρχαιολόγος στην Κ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων και την 3η Εφορεία Βυζαντινών αρχαιοτήτων στη Χίο. Διετέλεσε Έφορος της Δημοτικής Πινακοθήκης Λαμίας «Αλ. Κοντόπουλος», από το 2002 έως το 2013 και σήμερα εργάζεται ως Αν. Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Πολιτισμού και Τουρισμού του Δήμου Λαμιέων.

Έχει δώσει διαλέξεις για το εικαστικό έργο του Αλέκου Κοντόπουλου, πρωτοπόρου της ελληνικής Αφαίρεσης, για δύο συνεχόμενες χρονιές, τον Μάιο του 2015 και 2016, στο Μουσείο Αλέκου Κοντόπουλου του Δήμου Αγ. Παρασκευής Αττικής και τη Δημοτική Πινακοθήκη Λαμίας. Το 2017, εκδόθηκε από το Μουσείο Αλέκου Κοντόπουλου & Δημοτική Βιβλιοθήκη Αγ. Παρασκευής, το πρώτο της βιβλίο, με τίτλο: «Από τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο στον Αλέκο Κοντόπουλο ή πώς το πνευματικό μεταγράφεται στη ζωγραφική του 20ού αιώνα». Συμμετέχει ενεργά στις προσπάθειες τουριστικής ανάδειξης της ΒΔ Χίου και ιδιαιτέρως της Βολισσού, με την επιμέλεια εικαστικών και πολιτιστικών γεγονότων στην περιοχή, όπως η Έκθεση Χαρακτικών του Νίκου Γιαλούρη και η Έκθεση Φωτογραφίας με τίτλο: «Οι Βολισσιανοί», στο Σχολείο Βολισσού.

Είναι ενταγμένη στο Μητρώο Εκπαιδευτών του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ), για θέματα Τουριστικής Ανάπτυξης και Πολιτιστικού Τουρισμού. Έχει συμμετάσχει στα Διεθνή επιστημονικά συνέδρια: IACUDIT 2018 & 2021 και στο TOURMAN 2019 & 2021. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εντοπίζονται στο θέμα της πολιτιστικής εμπειρίας που αποκομίζουν οι τουρίστες στα ελληνικά Μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, στον σχεδιασμό ποιοτικών πολιτιστικών εμπειριών, στην αναπτυξιακή διάσταση του Πολιτισμού στο πλαίσιο αρχών της Βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης.

Δημοσιεύσεις σε Συλλογικούς τόμους με κριτές & Πρακτικά Διεθνών Συνεδρίων με κριτές

•     Papaefthimiou, E., Bersimis, F., Tsartas P. (2021). Approaches to Tourism Motivation focusing on Acropolis Museum Visitors. Στον συλλογικό τόμο “Transcending Borders in Tourism through Innovation and Cultural Heritage”, Athens: Springer ed.
•     Papaefthimiou, E., Kalpidis, H., Katsaitis, A., Sarantakou, E., & Tsartas P. (2021). A Sustainable Tourism Developmental model focusing on the experience of the walking paths of Amani. Conference Proceedings “Restarting Tourism, Travel & Hospitality: The Day After”, TOURMAN 2021, 21-23 May 2021.
•     Papaefthimiou, E., Katsaitis, A., Tzimas, N. & Tsartas, P. (2019). Figuring out Tourism Experience at Thermopylae: Cultural Heritage, Education and Hospitality. Conference Proccedings “Tourism, travel & hospitality at crossroads: The way ahead”, TOURMAN 2019, Thessaloniki, Greece, 24-27 Oct. 2019.
•     Katsaitis, A., & Papaefthimiou, E. (2018). Philoxenia As A Component Of The Tourism Experience In Culture And Total Quality Management In Hotel Sector. Στον συλλογικό τόμο “Smart Tourism as a Driver for Culture and Sustainability”, Athens: Springer.