Η ΕΟΡΤΗ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ ΜΗΝΥΜΑΤΑ
Γράφει ο Χρήστος Δελημπούρας
πρ. Σχολικός Σύμβουλος - Προϊστάμενος Π.Ε.
«Τους τρεις μεγίστους φωστήρας…
συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν…».
Στις 30 Ιανουαρίου κάθε χρόνο η Εκκλησία μας τιμά από κοινού τους Τρεις Μεγάλους Πατέρες και Οικουμενικούς Δασκάλους, τον Μέγα Βασίλειο, τον Γρηγόριο τον Θεολόγο και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Στην πατρίδα μας τιμώνται ως προστάτες της παιδείας και των γραμμάτων.
Η εορτή των Τριών Ιεραρχών καθιερώθηκε στην εκκλησία στα μέσα του 11ου αιώνα από το λόγιο Μαυρόποδα (1000-1070) επί αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ΄ του Μονομάχου (1045-1055) ή του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού (1031-1118). Σκοπός του ήταν να παρουσιάσει τις τρεις εξέχουσες αυτές προσωπικότητες της Χριστιανοσύνης ως τους κατ’ εξοχήν υπέρμαχους του τριαδικού δόγματος και να δώσει τέλος στο φατριασμό που υπήρχε στο σώμα της εκκλησίας για το ποιος από τους Τρεις Ιεράρχες είναι ο σπουδαιότερος. Την εποχή εκείνη μεγάλος αριθμός ιερωμένων και πιστών είχαν χωριστεί σε τρεις ομάδες: τους Βασιλείτες, τους Γρηγορίτες και τους Ιωαννίτες.
Οι τρεις Άγιοι Ιεράρχες εμφανίζονται μαζί το 1066 στο ψαλτήριο Θεοδώρου και σε όλη τη διάρκεια του 11ου αιώνα όλο και πιο συχνά στα εικονογραφημένα χειρόγραφα. Η μνήμη των Τριών Ιεραρχών έρχεται να συμβολίσει μεταφορικά την Αγία Τριάδα και το ρόλο των τριών πατέρων στη διαμόρφωση του τριαδικού δόγματος και να υποδηλώσει τα όρια προσέγγισης του ελληνικού φιλοσοφικού στοχασμού.
Η εορτή των Τριών Ιεραρχών, εκτός από τον εκκλησιαστικό χαρακτήρα, έχει και εκπαιδευτικό. Θεωρείται ως η εορτή των Ελληνικών Γραμμάτων, καθόσον οι Τρεις Ιεράρχες συνετέλεσαν στην ανάπτυξη της χριστιανικής διδασκαλίας και σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των αρχαίων ελληνικών γραμμάτων. Ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας της εορτής των Τριών Ιεραρχών καθιερώθηκε από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών στις 30 Ιανουαρίου 1842. Τα επόμενα χρόνια επεκτάθηκε σ’ όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Η πραγματική θεσμοθέτηση της εορτής όμως θα καθυστερήσει και θα πραγματοποιηθεί το 1911.
Η εορτή των Τριών Ιεραρχών που τιμάται κάθε χρόνο στις 30 Ιανουαρίου, τα τελευταία χρόνια δεν αποτελεί σχολική αργία και οι μαθητές πάνε κανονικά στο σχολείο ανήμερα της γιορτής. Η εν λόγω σχολική αργία καταργήθηκε το 2020 με διάταξη της τότε υπουργού Παιδείας κας Νίκης Κεραμέως. Την ημέρα αυτή στα σχολεία Π.Ε. και Δ.Ε. πραγματοποιούνται εορταστικές εκδηλώσεις για την προσφορά των Τριών Ιεραρχών στα γράμματα και εκκλησιασμός. Κατά τα λοιπά θα τηρηθεί το ωρολόγιο πρόγραμμα των μαθημάτων της ημέρας.
Μια απλή, ενδεικτική και σύντομη προσέγγισή τους θα επιχειρήσουμε σήμερα στη μνήμη τους από παιδαγωγικής σκοπιάς.
Τα μηνύματα των Τριών Ιεραρχών μας πάντα επίκαιρα έρχονται να μας θυμίσουν τη χριστιανική αυθεντικότητα, να προτείνουν λύσεις και να δώσουν κατευθύνσεις που γεμίζουν ελπίδα και απελευθέρωση. Έζησαν σε μια εποχή με δύσκολα προβλήματα, εκκλησιαστικά, κοινωνικά, παιδευτικά κλπ. Η ζωή και το έργο τους αποτελεί έναν ύμνο.
Οι Τρεις Ιεράρχες είναι αυτοί που έθεσαν τις βάσεις για μία ολιστική μορφή παιδείας, η οποία δε μένει μόνο στις γνώσεις αλλά προάγει την καλλιέργεια της προσωπικότητας του ανθρώπου. Η δράση τους δεν περιορίζεται στο θρησκευτικό στίβο αλλά και στον κοινωνικό. Στάθηκαν θαρραλέοι μπροστά στο δίκαιο και πρωτοπόροι σε κάθε ανθρωπιστική δραστηριότητα. Έμειναν ανυποχώρητοι μπροστά στους εχθρούς της χριστιανικής πίστης και στις αυθαιρεσίες και πιέσεις των ισχυρών της εποχής εκείνης. Σπούδασαν και οι τρεις πρώτα στα σχολεία της πατρίδας τους και μετά για ανώτερες σπουδές στις διάφορες φιλοσοφικές σχολές της εποχής τους. Και οι τρεις ήταν πρώτοι σ’ όλες τις σχολές που φοίτησαν.
Μελέτησαν τους αρχαίους κλασικούς συγγραφείς και φιλοσόφους και κατόρθωσαν να συμφιλιώσουν το αρχαίο ελληνικό πνεύμα με τη χριστιανική πίστη. Απέρριψαν τα ειδωλολατρικά στοιχεία και κράτησαν τις αρχές της διαλεκτικής σκέψης της ελληνικής παιδείας, ακολουθώντας τη συμβουλή του Απόστολου Παύλου «να δοκιμάζουμε τα πάντα αλλά να κρατάμε τα καλά».
Έστησαν έτσι γέφυρες ανάμεσα στο κλασικό και το σύγχρονο. ανάμεσα στη γνώση και την αρετή, ανάμεσα στην αναζήτηση της επιστημονικής αλήθειας και την πραγματική αλήθεια της αγάπης, ανάμεσα στη θεωρία και στην πράξη, τον Ελληνισμό και το Χριστιανισμό.
Δικαιολογημένα η εποχή τους ονομάστηκε «Χρυσός Αιώνας της Εκκλησίας». Το έργο τους είναι πολύ μεγάλο. Όλοι οι φτωχοί, οι άρρωστοι, τα ορφανά και οι ηλικιωμένοι έβρισκαν καταφύγιο κοντά τους. Η μεγάλη τους καρδιά και η χριστιανική ψυχή τους γίνονταν στέγη για όσους είχαν ανάγκη. Ήταν τόση η καλοσύνη και η φιλανθρωπία τους, που δεν υπολόγισαν τα πλούτη και τα χρήματά τους. Τίποτα δεν κράτησαν για τον εαυτό τους. Όλα τα υπάρχοντά τους τα διέθεσαν για να δώσουν χαρά στους συνανθρώπους τους. Τίποτε δεν τους φόβιζε. Ακόμη και τους λεπρούς περιποιούνταν.
Οι Τρεις Ιεράρχες ήταν και ιεραπόστολοι! Δίδασκαν τη χριστιανική θρησκεία και το Λόγο του Θεού με πάθος, γεγονός που σε συνδυασμό με τη μεγάλη τους μόρφωση, τους έφερε αντιμέτωπους και εχθρούς με αυτοκράτορες και άρχοντες. Δίκαια, λοιπόν, ονομάστηκαν Μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας και Προστάτες των Γραμμάτων και των Σχολείων.
Είναι καιρός οι δοκιμές και οι πλάνες του σημερινού πολιτισμού μας να γίνουν Παιδεία μας και να σταματήσει η αμηχανία μας προς τα παράδοξα της εποχής μας και να κοιταχτούμε κατά πρόσωπο με την πραγματικότητα, μέσα στα πλαίσια της σοφίας του Θεού για τη δημιουργία του κόσμου. Έχουμε ανάγκη, ιδιαίτερα σήμερα, από φωτισμένους οδηγούς και πνευματικούς εργάτες μέσα στους αδυσώπητους σκοπέλους της καθημερινής βιοπάλης στα στενά πλαίσια και στα ευρύτερα στην αναμέτρησή μας με την κρίση του σημερινού πολιτισμού. Οι θύελλες των ιδεολογικών αντιθέσεων αναστατώνουν την ιστορία της εποχής μας και πλήττουν καίρια τους νέους ανθρώπους.
Ας ατενίσουμε με δέος και σεβασμό τις φωτεινές μορφές τους. Ας ανοίξουμε την καρδιά μας στα θεία τους διδάγματα. Ας γίνουμε εραστές των θεόπνευστων λόγων τους και ζηλωτές της αγνής ζωής τους. Ας τιμήσουμε τη σεπτή τους μνήμη και ταπεινά ας τους ανάψουμε το κερί της ευλάβειας και του θαυμασμού μας για ό,τι ωραίο, μεγάλο και αληθινό μάς άφησαν.
Τέλος, «η τρισήλιος θεότης» που φώτισε τους Τρεις Μεγίστους Φωστήρες και Διδασκάλους της Οικουμένης, να φωτίσει και τους ανθρώπους της εποχής μας, ώστε όλοι μαζί να πορευτούμε το δρόμο της σωτηρίας.
