Μουσειο…λόγος: «Η Δύναμη της Τέχνης»

Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα,

Μουσειολόγος - Σύμβουλος Διαχείρισης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Η 15η Απριλίου έχει οριστεί ως η παγκόσμια ημέρα τέχνης, ημέρα γέννησης του Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Σύμφωνα με τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι, «H ομορφιά δεν κρατάει πολύ, αλλά αυτό ισχύει μόνο στους ανθρώπους, όχι στην τέχνη». Η συγκεκριμένη ημέρα επιλέχθηκε προς τιμή του σπουδαίου αναγεννησιακού καλλιτέχνη Λεονάρντο Ντα Βίντσι, ο οποίος αποτελεί σύμβολο της ελευθερίας της έκφρασης, της δημιουργίας και της εφευρετικότητας, καθώς το έργο του είχε μεγάλη  επιρροή στη τέχνη και στην επιστήμη. 

Ποια είναι τα αναπτυξιακά οφέλη των τεχνών; Πώς οι τέχνες επηρεάζουν τις κοινότητες;  

Οι δυσκολίες των τελευταίων ετών στην παγκόσμια κοινότητα δημιουργούν την ανάγκη και είναι πιο σημαντική από ποτέ η ενασχόληση με την τέχνη και την αισθητική της νέας γενιάς για την ανάπτυξη της. Τα ποικίλα αναπτυξιακά οφέλη των νέων μέσω της τέχνης αφορούν τις κινητικές δεξιότητες που χρησιμοποιούνται  για τη δημιουργία τέχνης, όπως το κράτημα ενός πινέλου ή το σκαρίφημα, τα οποία είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη των λεπτών κινητικών δεξιοτήτων ιδιαίτερα στα μικρά παιδιά.

Σύμφωνα με έρευνες, τα παιδιά σε ηλικία τριών ετών, είναι σε θέση να σχεδιάσουν «κύκλους», δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο αποτύπωμα και στη διαδικασία που αφήνουν στο χαρτί , καθώς και η έναρξη της χρήσης ψαλιδιών ασφαλείας. Περίπου στην ηλικία των τεσσάρων, τα παιδιά μπορούν να σχεδιάσουν διάφορα σχήματα, όπως ένα τετράγωνο και να αρχίσουν να κόβουν ευθείες γραμμές με ψαλίδι. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα δίνουν έμφαση στη χρήση ψαλιδιού επειδή αναπτύσσεται η λεπτή κινητικότητα που θα χρειαστούν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

Παράλληλα, η γλωσσική ανάπτυξη που αναπτύσσεται μέσω των τεχνών παρέχει ευκαιρίες για την εκμάθηση λέξεων, όπως τα χρώματα, τα σχήματα και οι ενέργειες που απαιτούνται για την ολοκλήρωση ενός έργου. Μέχρι το δημοτικό σχολείο, οι μαθητές μπορούν να χρησιμοποιούν περιγραφικές λέξεις για να συζητήσουν τις δικές τους δημιουργίες ή να μιλήσουν για το τι συναισθήματα προκαλούνται όταν βλέπουν διαφορετικά στυλ έργων τέχνης.

Η καλλιτεχνική εκπαίδευση ενισχύει τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και κριτικής σκέψης.

Η λήψη αποφάσεων και επιλογών κατά τη διάρκεια της δημιουργίας τέχνης μεταφέρεται και σε άλλες καταστάσεις, εμπειρίες που θα βιώσει το παιδί κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Η ανάπτυξη οπτικοχωρικών δεξιοτήτων μέσω των τεχνών, όπως σχέδιο, γλυπτική, ψηφιακές τεχνολογίες κ.ά, μας δίνουν τις πληροφορίες ότι τα παιδιά παρακολουθούν και «μαθαίνουν» ευχάριστα με τη χρήση εικόνων ή τρισδιάστατων αντικειμένων, ψηφιακών μέσων κ.ά.

Η καλλιτεχνική εκπαίδευση διδάσκει στους μαθητές πώς να ερμηνεύουν, να κριτικάρουν και να χρησιμοποιούν τις οπτικές πληροφορίες.

Επίσης, μέσω των εικαστικών τεχνών τα παιδιά ενθαρρύνονται να εκφραστούν και να «ρισκάρουν» κατά τη διάρκεια των καλλιτεχνικών τους δημιουργιών, αναπτύσσουν μια αίσθηση καινοτομίας και εφευρετικότητας που θα είναι σημαντική στην ενήλικη ζωή τους. Η ζωή μας σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία δημιουργεί την ανάγκη για πολιτισμική επίγνωση, την οποία μπορεί να καλλιεργήσει ο νέος νέσω των τεχνών.

Οι εικόνες διαφορετικών ομάδων σε όλες τις μορφές τέχνης μπορεί να παρουσιάζουν μικτά μηνύματα, η καλή κατανόηση του πολιτισμού του ίδιου του ατόμου και η αίσθηση ταυτότητας μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για μια ορθότερη στάση απέναντι στη διαφορετικότητα  και στην πολιτισμική έκφραση. Η επιλογή και απεικόνιση ενός καλλιτέχνη ή σχεδιαστή βοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν την εννοιολογική διάσταση των πραγμάτων και το πώς αντικατοπτρίζεται η έννοια αυτή στην πραγματικότητα και να το ερμηνεύσουν σε βάθος.

Από τα σημαντικότερα ευρήματα ερευνών, από το Americans for the Arts είναι η βελτίωση στην ακαδημαϊκή επίδοση των νέων που συμμετέχουν τακτικά σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες.  Η έρευνα παρουσιάζει ότι οι νέοι που συμμετείχαν σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες βραβεύτηκαν για τις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις και ειδικότερα στα μαθηματικά, την έκθεση περισσότερο από τα παιδιά που δεν συμμετείχαν σε αντίστοιχες δραστηριότητες.  

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ιδιωτικοί και δημόσιοι φορείς  να αναζητούν καινοτόμους τρόπους για να χρησιμοποιήσουν τις τέχνες για να βελτιώσουν και να ενισχύσουν τις κοινότητες. Ιδιαίτερη σημαντική, όμως, είναι η συμμετοχή της κοινότητας, τα μέλη δηλαδή που δεν εμπλέκονται μόνο ως επαγγελματίες, αλλά έχουν τη δύναμη να επιδράσουν σε πολιτιστικούς και κοινωνικούς παράγοντες.

Ένας από τους βασικότερους παράγοντες για την υλοποίηση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων με ποιοτικά και ποσοτικά θετικά αποτελέσματα είναι η πρόσληψη επαγγελματικού προσωπικού για τον σχεδιασμό καλλιτεχνικών εκδηλώσεων είναι πιο πιθανό να προσελκύσει επισκέπτες και τουρίστες εκτός κοινότητας από το να είναι μια εκδήλωση που να απευθύνεται μόνο στην τοπική κοινωνία, και ως αποτέλεσμα θα έχει μεγαλύτερο οικονομικό αντίκτυπο.

Οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες στην κοινότητα μπορούν να επηρεάσουν θετικά σε τρία βασικά σημεία: τη δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου και την κοινοτική συνοχή, τη βελτίωση της οικονομίας και τη βελτίωση των ατόμων που ασχολούνται με τις τέχνες.

Για την επίτευξη των παραπάνω, είναι σημαντικό τα καλλιτεχνικά προγράμματα που σχεδιάζονται να περιλαμβάνουν μέλη της κοινότητας και επαγγελματίες των τεχνών για μια συλλογική δημιουργική διαδικασία με αποτέλεσμα τη συλλογική και δημόσια έκφραση.

Με αυτόν τον τρόπο παρέχεται η δυνατότητα στους καλλιτέχνες, μέσω οικονομικών ή άλλων ενισχύσεων, να συμμετάσχουν στη δημιουργική δραστηριότητα με τις κοινότητες, στη δημιουργία ενός διαλόγου που να στηρίζεται στη συνεργασία και στην ποιοτική δημιουργία, στοιχεία εξίσου σημαντικά με το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.