Μουσειο…λόγος: «Οικοδόμηση Εμπιστοσύνης στην Επιστήμη»

Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα

Μουσειολόγος- Επιμελήτρια Εκθέσεων 
Διδακτορική Ερευνήτρια Μουσειολογίας & Επικοινωνίας της Επιστήμης 

Στις 10 Νοεμβρίου εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Επιστήμης για την Ειρήνη και την Ανάπτυξη είναι μια σημαντική πρωτοβουλία που αναδεικνύει τη σχέση μεταξύ επιστήμης, κοινωνίας και της βιώσιμης ανάπτυξης. Η παγκόσμια συνάντηση για την Επιστήμη το 1999 στη Βουδαπέστη αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα για τη δημιουργία της παγκόσμιας ημέρας. Η επιστημονική κοινότητα αναγνώρισε τη σημασία της επιστήμης στην καθημερινή ζωή και στην επίλυση κοινωνικών προκλήσεων. Η UNESCO, αναγνωρίζοντας τη σημασία της επιστήμης για την ειρήνη και την ανάπτυξη, ανακήρυξε την Παγκόσμια Ημέρα Επιστήμης για την Ειρήνη και την Ανάπτυξη το 2001.

Η πρώτη εορταστική εκδήλωση της Παγκόσμιας Ημέρας Επιστήμης για την Ειρήνη και την Ανάπτυξη πραγματοποιήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2002, και από τότε, κάθε χρόνο, πολλοί φορείς σε όλον τον κόσμο διοργανώνουν εκδηλώσεις και δραστηριότητες για να εορτάσουν τη σημασία της επιστήμης στην κοινωνία και να προάγουν τη συνεργασία μεταξύ επιστημόνων και κοινού. Η σύνδεση της επιστήμης με την κοινωνία είναι ιδιαίτερα σημαντική για να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες ενημερώνονται έγκαιρα για τις τελευταίες εξελίξεις και τα ερευνητικά αποτελέσματα στον επιστημονικό τομέα. Η ενεργή συμμετοχή του κοινού σε συζητήσεις σχετικά με επιστημονικά ζητήματα ενισχύει και υποστηρίζει τη διαμόρφωση πολιτών που βασίζονται στην επιστημονική απόδειξη. Παράλληλα, η ημέρα αυτή προβάλλει την ανάγκη για συνεργασία μεταξύ επιστημόνων, κυβερνήσεων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και του ευρύτερου κοινού προκειμένου να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά προκλήσεις, όπως οι περιβαλλοντικές αλλαγές, πανδημίες κλπ. Παράλληλα, είναι σημαντικό να επισημαίνεται ότι η επιστήμη δεν είναι απομονωμένη από την κοινωνία, αλλά αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για τη δημιουργία ενός καλύτερου, πιο βιώσιμου κόσμου.

Η ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην επιστήμη αποτελεί μια συλλογική προσπάθεια που πρέπει να ενσωματώνει όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τις προκλήσεις του μέλλοντος και να οδηγηθούμε σε καινοτόμες λύσεις για την κοινωνία. Η οικοδόμηση εμπιστοσύνης στην επιστήμη αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο για την πρόοδο και τη βιώσιμη ανάπτυξη της κοινωνίας. Για όλους τους παραπάνω λόγους είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τους παράγοντες που επηρεάζουν την εμπιστοσύνη στην επιστήμη, αλλά και τους τρόπους που μπορούμε να την ενισχύσουμε. Πολλοί αναφέρουν, ότι για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης της επιστήμης, είναι απαραίτητο να υπάρχει «διαφάνεια» στις επιστημονικές μεθόδους, τα δεδομένα και τις ερευνητικές διαδικασίες. Οι επιστήμονες να παρέχουν κατανοητές επεξηγήσεις σχετικά με ερευνητικά τους αποτελέσματα. Μια σημαντική παράμετρος στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης, αποτελεί η εκπαίδευση του κοινού σχετικά με την επιστήμη, τις ερευνητικές διαδικασίες και τα επιστημονικά αποτελέσματα. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργείται μια ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ επιστημόνων και κοινωνίας, δημιουργώντας μια γέφυρα για την αποτελεσματική συμμετοχή του κοινού σε επιστημονικές διαδικασίες, αποφάσεις και της αντιμετώπισης των κοινωνικών προκλήσεων.  

Πολλοί επιστήμονες, ανά τον κόσμο, προσπαθούν να διαδώσουν την επιστημονική γνώση.Για τον λόγο αυτό, η UNESCO θέσπισε το βραβείο Kalinga, το οποίο απονέμεται σε άτομα που συνεισφέρουν πραγματικά στην προώθηση της επιστημονικής γνώσης στο ευρύ κοινό. Φέτος, το βραβείο θα λάβει η Ana María Cetto από τη Βοηθό Γενική Διευθύντρια Φυσικών Επιστημών της UNESCO, Lidia Arthur Brito, σε εκδήλωση για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Επιστήμης για την Ειρήνη και την Ανάπτυξη. Η Ana Maria Cetto Ερευνήτρια καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Φυσικής του UNAM, κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στη φυσική από το UNAM και μεταπτυχιακού τίτλου στη Βιοφυσική από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στις ΗΠΑ.  Η Ana María Cetto είναι μια εξαίρετη επιστήμονας που έχει αφιερώσει τη ζωή της στην επιστήμη. Η πρωτοβουλία της για τη δημιουργία του «Latindex» τη δεκαετία του 1990, μιας πλατφόρμας για την προώθηση της ανοιχτής πρόσβασης στην επιστημονική γνώση, αντικατοπτρίζει τη σπουδαία συνεισφορά της στην ελεύθερη πρόσβαση της επιστημονικής πληροφορίας στο ευρύ κοινό. Αξίζει να αναφερθεί το βιβλίο της με τίτλο «Light: in Nature and in the Laboratory» (μτφ: Φως: στη Φύση και στο Εργαστήριο) που προβάλλει τη μελέτη του φωτός και των οπτικών θεωριών μέσα από την ιστορία και απευθύνεται στο ευρύ κοινό. Η πωλήσεις του βιβλίου ανέρχονται στα 100.000 αντίτυπα.

 Ένας τρόπος για να γνωρίσουμε την επιστημονική γνώση είναι η επίσκεψη μας σε μουσείο επιστημών. Στη χώρα μας, ένα πραγματικά ενδιαφέρον και εντυπωσιακό μουσείο είναι το Μουσείο Επιστημών και Τεχνολογίας (Μ.Ε.Τ.) του Πανεπιστημίου Πατρών. Το Μουσείο θεσμοθετήθηκε το 2001, ως Εργαστήριο της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών. Οι δραστηριότητές του περιλαμβάνουν την απόκτηση, συντήρηση και μελέτη των τεκμηρίων των Επιστημών και της Τεχνολογίας, προσφέροντας έτσι έναν χώρο για έρευνα, εκπαίδευση και ψυχαγωγία. Οι στόχοι του Μ.Ε.Τ είναι πολλαπλοί και συμβάλλουν στη διάδοση της επιστήμης και της τεχνολογίας σε διάφορα επίπεδα. Κάποιοι από αυτούς τους στόχους περιλαμβάνουν τη διάδοση της επιστήμης, την επικοινωνία με το κοινό, την εκπαίδευση κλπ. Στο ΜΕΤ λειτουργεί θεματική έκθεση με τίτλο «Οι Τηλεπικοινωνίες στη ζωή μας», που παρουσιάζει τις ιδιαιτερότητες των τηλεπικοινωνιών και την εξέλιξη τους μέσα από τρείς βασικές θεματικές ενότητες: Ιστορική εξέλιξη των Τηλεπικοινωνιών, Αρχές της Φυσικής οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για την εξέλιξη των Τηλεπικοινωνιών, Τηλεπικοινωνίες παλιές και σύγχρονες, που περιλαμβάνει μουσειακό, φωτογραφικό, οπτικοακουστικό και διαδραστικό υλικό και πληροφορίες.Στο Μουσείο πραγματοποιούνται εκπαιδευτικές ξεναγήσεις για την Πρωτοβάθμια, τη Δευτεροβάθμια και την Τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Έκθεση, «Οι Τηλεπικοινωνίες στη ζωή μας», και τις περιοδικές εκθέσεις που φιλοξενούνται. Το Μουσείο συνιστά στα ενδιαφερόμενα σχολεία την προετοιμασία στη σχολική τάξη και την αξιοποίηση της επίσκεψης με δραστηριότητες μετά την επίσκεψη στο Μουσείο, με υποστηρικτικό υλικό που προετοιμάζεται από το Μουσείο, για την καλύτερη αξιοποίηση του εκπαιδευτικού προγράμματος. Το Μουσείο, ήδη από τη σχολική χρονιά 2011-2012, πραγματοποιεί εξειδικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα για κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα συγκεκριμένης διάρκειας, που περιλαμβάνουν την παρουσίαση σε συγκεκριμένα τμήματα της έκθεσης και δραστηριότητα διαφορετική για κάθε βαθμίδα.