Μουσειο…λόγος: Πως κάνουμε το παρελθόν μέρος του μέλλοντος μας;
Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα,
Μουσειολόγος - Σύμβουλος Διαχείρισης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Η Πολιτιστική Κληρονομιά είναι η έκφραση των τρόπων ζωής που αναπτύσσονται σε μια κοινότητα και μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά, συμπεριλαμβανομένων εθίμων, πρακτικών, τόπων, αντικειμένων, καλλιτεχνικών εκφράσεων και αξιών. (ICOMOS, 2002). Ως μέρος της ανθρώπινης δραστηριότητας, η Πολιτιστική Κληρονομιά παράγει απτές αναπαραστάσεις των συστημάτων αξιών, των πεποιθήσεων, των παραδόσεων και του τρόπου ζωής. Ως ουσιαστικό μέρος του πολιτισμού στο σύνολό της, η Πολιτιστική Κληρονομιά, περιέχει αυτά τα ορατά και απτά ίχνη από την αρχαιότητα στο πρόσφατο παρελθόν.
Η πολιτιστική κληρονομιά είναι μια ευρεία έννοια. Προτιμούμε να επικεντρωνόμαστε στις ομοιότητες μεταξύ των διαφόρων τομέων πολιτιστικής κληρονομιάς, αντί στις διαφορές τους.
Η Πολιτιστική Κληρονομιά διακρίνεται σε:
Δομημένο περιβάλλον (Κτίρια, Αστικά τοπία, Αρχαιολογικά κατάλοιπα)
Φυσικό περιβάλλον (αγροτικά τοπία, ακτές και ακτές, αγροτική κληρονομιά)
Αντικείμενα (Βιβλία και έγγραφα, αντικείμενα, εικόνες) (ICOMOS, 2002)
Η πολιτιστική κληρονομιά αποτελείται από πολλά πράγματα μεγάλα και μικρά. Μπορούμε να την εντοπίσουμε στα κτίρια, στα αστικά τοπία, ακόμη και σε αρχαιολογικά κατάλοιπα. Ο πολιτισμός μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητός και μέσω των πηγών. Διατηρείται μέσα από βιβλία, αντικείμενα, εικόνες, φωτογραφίες, τέχνη και προφορική παράδοση. Η πολιτιστική κληρονομιά βρίσκεται στο φαγητό που τρώμε, στα ρούχα που φοράμε, στις θρησκείες που ακολουθούμε και στις δεξιότητες που μαθαίνουμε.
Η πολιτιστική κληρονομιά, ως έννοια, έφτασε σταδιακά να περιλαμβάνει και νέες κατηγορίες. Σήμερα, όπως γίνεται εύκολα κατανοητό η πολιτιστική κληρονομιά δεν εκδηλώνεται μόνο μέσω των παραπάνω μορφών όπως κτίρια, αστικά τοπία αλλά και άλλων άυλων μορφών. Η άυλη κληρονομιά περιλαμβάνει μαρτυρίες, αξίες, παραδόσεις, προφορική ιστορία κ.ά. Συνήθως παρουσιάζεται και μέσω των παραδοσιακών συνταγών, της ένδυσης, των παραδόσεων, των θρησκευτικών τελετών, των τεχνών κ.α. Η υλική κληρονομιά είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την άυλη κληρονομιά, έτσι τα πολιτιστικά έργα στοχεύουν στη διατήρηση και των δύο μορφών πολιτιστικής κληρονομιάς.
Είναι γεγονός, ότι δεν αισθάνονται όλοι οι άνθρωποι την ίδια σύνδεση με την πολιτιστική τους κληρονομιά. Τι είναι αυτό όμως που προσελκύει τους ανθρώπους στην πολιτιστική κληρονομιά και τι τους απωθεί; Κάποιοι πιστεύουν ότι οι παραδόσεις είναι «αρχαίες» και δεν σχετίζονται πλέον με τη σύγχρονη εποχή, και ίσως είναι περιττές. Για κάποιους άλλους, η εξερεύνηση της πολιτιστικής κληρονομιάς προσφέρει μια σειρά από πλεονεκτήματα.
Ο πολιτισμός μπορεί να «συνδέσει» ανθρώπους με κριτήρια, όπως οι κοινωνικές αξίες, πεποιθήσεις, θρησκείες και έθιμα και να προσφέρει μια αίσθηση ενότητας και συμμετοχής μέσα σε μια ομάδα. Επίσης, η κατανόηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τις προηγούμενες γενιές και την ιστορία τους και ενισχύει την αίσθηση της προσωπικής μας ταυτότητας. Ειδικά σε μεγάλες πόλεις, που είναι πολυπολιτισμικές είναι εύκολο να αισθανθεί κανείς «μόνος» και «χαμένος» ανάμεσα σε τόσους άλλους ανθρώπους με διαφορετικές κουλτούρες.
Για τον λόγο αυτό έχουν δημιουργηθεί κοινότητες που βασίζονται στην πολιτιστική κληρονομιά, στα ήθη, τα έθιμα κλπ και ένα ακόμη πλεονέκτημα που προκύπτει από τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς στο σύνολο της είναι η κοινοτική υποστήριξη. Εκείνοι που συμμετέχουν και ταυτίζονται έντονα με μια κληρονομιά είναι συχνά πιο πιθανό ότι θα προσφέρουν υποστήριξη και βοήθεια στην ίδια κοινότητα στα μέλη της αλλά και στη διατήρηση και ανάπτυξη της κοινότητας.
Ο Κύκλος Πολιτιστικής Κληρονομιάς από τον Simon Thurley, 2005 μας βοηθά να κατανοήσουμε τη διαδικασία που μπορούμε να ακολουθήσουμε για να ενσωματώσουμε τον πολιτισμό στη ζωή μας, εάν φυσικά το επιθυμούμε. Ξεκινάμε με την κατανόηση του πολιτισμού.
Μόνο αν μπορέσουμε να κατανοήσουμε τον πολιτισμό μπορούμε να αρχίσουμε να τον εκτιμούμε. Από εκεί, μπορούμε να μάθουμε να νοιαζόμαστε για τον πολιτισμό και τελικά να τον απολαμβάνουμε.
Με περισσότερη απόλαυση, θα θέλουμε να μάθουμε και να καταλάβουμε περισσότερα,-και με αυτόν τον τρόπο ο κύκλος συνεχίζεται!
