Moυσειο…λόγος: «Η οπτικοακουστική κληρονομιά»

Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα
Μουσειολόγος - Επιμελήτρια Εκθέσεων
Υπ. Διδάκτωρ Μουσειολογίας
& Επικοινωνίας της Επιστήμης

Στις 27 Οκτωβρίου κάθε χρόνο, γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Οπτικοακουστικής Κληρονομιάς, η οποία ανακηρύχθηκε από την UNESCO το 2007. Ο σκοπός αυτής της ημέρας είναι να ευαισθητοποιήσει το κοινό για τη σημασία της διαφύλαξης και της διάσωσης των οπτικοακουστικών τεκμηρίων, όπως ταινίες, ήχους, έγγραφα και άλλα μέσα, ως πηγές ζωντανής μνήμης που αποτελούν μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Η διαφύλαξη αυτών των υλικών είναι σημαντική για τη διατήρηση της ιστορίας και του πολιτισμού μας. Η οπτικοακουστική κληρονομιά αποτελεί πραγματικά πλούσιο και σημαντικό κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, καθώς μας προσφέρει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε το παρελθόν, να διασώσουμε σημαντικές στιγμές, να μοιραστούμε τις εμπειρίες και τις ιστορίες μας, και να διατηρήσουμε τον πολιτισμό και την ταυτότητά μας. Η προστασία και η διατήρηση αυτής της κληρονομιάς είναι ουσιώδης για τις επερχόμενες γενιές και για την συνεχιζόμενη εκπαίδευση και συμμετοχή του κοινού.

Έτσι, η UNESCO αναγνωρίζοντας τη σημασία αυτής της κληρονομιάς έχει αφιερώσει την 27η Οκτωβρίου για να ευαισθητοποιήσει το κοινό σχετικά με τη σημασία της και να ενθαρρύνει τη διατήρηση και την πρόσβαση σε αυτήν. Η μέρα αυτή αποτελεί επίσης μια ευκαιρία να εξετάσουμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε στην εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας, όπως τη διατήρηση και την ανάκτηση των ψηφιακών αρχείων, τη διαφύλαξη των πνευματικών δικαιωμάτων, και τη διασφάλιση της πρόσβασης στα ψηφιακά αρχεία. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε την αξία αυτού του υλικού και να συνεργαστούμε ως κοινό,  πολιτιστικοί οργανισμοί, κοινότητες, δήμοι, κράτος για να τη διατηρήσουμε και να την κάνουμε προσβάσιμη για όλους.

Ένας από τους πρώτους και κύριους φορείς διατήρησης, προστασίας και ανάδειξης της οπτικοακουστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα είναι το Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ. Η πρωτοβουλία της ΕΡΤ ξεκίνησε το 1990 με στόχο να διατηρεί και να εμπλουτίζει το οπτικοακουστικό αρχείο της Ελλάδας. Σήμερα, εκτός από την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς που περιλαμβάνει το 80% της οπτικοακουστικής κληρονομιάς της χώρας, μεριμνά για τη διάσωση και την πρόσβαση στο πλούσιο υλικό. Τα ψηφιακά αρχεία, μεταξύ άλλων, αποτελούν επίσης έναν σημαντικό πολιτιστικό πόρο και περιλαμβάνουν πάνω από 108.000 ώρες εκπομπών, ταινιών, ρεπορτάζ ειδήσεων, περίπου 50.000 ώρες αθλητικών ρεπορτάζ και περίπου 3.000 ώρες κοινοβουλευτικών συνεδριάσεων κ.ά. Η διατήρηση των ντοκιμαντέρ, των ρεπορτάζ, των ειδήσεων, των φωτογραφιών και ηχητικών ντοκουμέντων είναι σημαντική για την ανάδειξη της ιστορίας, του πολιτισμού και των γεγονότων στις επόμενες γενιές. Επιπλέον, η διασφάλιση της πρόσβασης των πολιτών στο αρχείο, μέσω του διαδικτυακού ιστοτόπου της ΕΡΤ είναι ιδιαίτερα σημαντική για την εκπαίδευση, την έρευνα, την ενίσχυση της πολιτιστικής συνείδησης, την εξερεύνηση, καθώς και τον εμπλουτισμό του οπτικοακουστικού αρχείου.

Το Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης αποτελεί, επίσης, έναν σημαντικό πολιτιστικό θεσμό που ασχολείται με τη διατήρηση και προβολή της κινηματογραφικής κληρονομιάς της Ελλάδας. Η ιστορία του μουσείου για την προβολή του ελληνικού σινεμά μέσα από τη διάταξη "συλλογή στιγμών θέασης" είναι ενδιαφέρουσα και καινοτόμα. Η ικανότητα του μουσείου να συνδυάζει ήχο, εικόνα, αφίσες και αντικείμενα για να δημιουργήσει μια απόλυτα κινηματογραφική εμπειρία είναι εντυπωσιακή. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να μεταφέρει τη μαγεία του κινηματογράφου στους επισκέπτες και να τους βοηθήσει να κατανοήσουν τη σημασία του ελληνικού σινεμά. Επιπλέον είναι σημαντικό να προστατεύονται τα κινηματογραφικά έργα, καθώς αποτελούν σημαντικό μέρος του πολιτισμού μιας χώρας, παρουσιάζοντας σημαντικές πληροφορίες για την κοινωνία, την οικονομία, την αρχιτεκτονική κ.ά. Το μουσείο διαθέτει περισσότερα από 38.415 ψηφιακά αρχεία που μπορεί να μελετήσει κανείς στην ιστοσελίδα του μουσείου.

Στις μέρες μας όλο και περισσότεροι φορείς ψηφιοποιούν τα αρχεία τους και προσφέρουν τη δυνατότητα πρόσβασης το ευρύ κοινό. Το Eθνικό Kέντρο Tεκμηρίωσης δημιούργησε το searchculture. Το SearchCulture.gr αποτελεί μια σημαντική πρωτοβουλία που συνεισφέρει σημαντικά στη διατήρηση και πρόσβαση στην ψηφιακή πολιτιστική κληρονομία της Ελλάδας. Το σπουδαίο αυτό έργο έχει ως στόχο να διασφαλίσει τη πλούσια πολιτιστική κληρονομία της χώρας, η οποία παραμένει προσβάσιμη για το ευρύ κοινό, την εκπαιδευτική και ερευνητική κοινότητα, προωθώντας τη μάθηση, τη δημιουργικότητα, την έμπνευση και τη καινοτομία. Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης συμμετέχει, επίσης,  ενεργά στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα Europeana συμβάλλοντας στην προβολή και πρόσβαση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς παγκοσμίως.

Το SearchCulture.gr, λοιπόν, είναι μια πολύ χρήσιμη πλατφόρμα που συγκεντρώνει και προσφέρει πρόσβαση σε πλούσια ποικιλία ψηφιακών τεκμηρίων που καλύπτουν όλο το εύρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας, από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Η προσφορά αυτού του πολυεπίπεδου περιεχομένου, περιλαμβανομένων εικόνων, κειμηλίων, έργων τέχνης, αρχειακών εγγράφων και πολλών άλλων, είναι πολύτιμη για τη διατήρηση της ιστορίας και του πολιτισμού. Επιπλέον, η συμμετοχή των πολιτιστικών φορέων από όλη την Ελλάδα είναι ενθαρρυντική, καθώς ενισχύει τη συλλογή και προβολή του ψηφιακού περιεχομένου από πολλές πηγές. Αυτό προσφέρει μια πλήρη εικόνα της πολιτιστικής πληροφορίας της χώρας. Αξίζει να σημειωθεί, ότι σε κάθε εγγραφή παρέχεται πληροφορία με αναλυτική περιγραφή και άδειες χρήσης, στοιχεία που διευκολύνουν την αναζήτηση και τη χρήση των τεκμηρίων από τους χρήστες. Επιπλέον, η δυνατότητα πρόσβασης στα πρωτογενή αρχεία υψηλής ποιότητας ενισχύει την ολοκληρωμένη εμπειρία του χρήστη.Συνολικά, το SearchCulture.gr αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για την προστασία, την προβολή και την πρόσβαση στην πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας και προάγει την εκπαίδευση και την έρευνα.

Οι προηγμένες δυνατότητες αναζήτησης και πλοήγησης που παρέχει το SearchCulture.gr φαίνονται εξαιρετικά χρήσιμες για τη διεύρυνση της πρόσβασης σε πλούσιο ψηφιακό περιεχόμενο. Οι δυνατότητες αυτές επιτρέπουν την αναζήτηση βάσει προσώπων, θεμάτων, τύπων τεκμηρίων, ιστορικών περιόδων και τοποθεσιών επιτρέπουν με άλλα λόγια στους χρήστες να πραγματοποιούν πιο στοχευμένες αναζητήσεις και να εντοπίζουν ακριβώς το περιεχόμενο που τους ενδιαφέρει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δυνατότητα συνδυαστικής αναζήτησης, καθώς επιτρέπει στους χρήστες να συνδυάζουν πολλά κριτήρια για να περιορίσουν τα αποτελέσματα στην ακριβή πληροφορία που αναζητούν. Οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να εμβαθύνουν σε κάποιο θέμα μέσω των ψηφιακών θεματικών εκθέσεων που επιτρέπουν στους χρήστες να εξερευνήσουν συγκεκριμένες ιστορίες και εκθέματα.

Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες συμβάλλουν ουσιαστικά στην προστασία και τη διατήρηση της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομίας, καθώς και στην ενίσχυση της πρόσβασης του κοινού, που είναι απαραίτητη και αναγκαία για την εκπαίδευση, την έρευνα και την προώθηση του πολιτισμού στις επόμενες γενιές σήμερα.