Όταν η υπεργνώση “τρώει” τη γνώση! Όταν οι νέοι χάνουν τον στόχο ζωής...

Γράφει η
Ευμορφία Ρουποτιά
Φιλόλογος - Δημοτική Σύμβουλος

Βρισκόμαστε στον αιώνα της υπεργνώσης και της υπερπληροφόρησης. Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η βελτιστοποίηση των μέσων αυτής, οι αναρίθμητες παραγωγές και δημιουργίες καθιστούν ανέφικτο τον τύπο του ολοκληρωμένου σοφού κατά το πρότυπο του Αριστοτέλη.

Όποιος θεωρήσει ότι κατέχει όλες τις γνώσεις είναι τουλάχιστον εγωιστής - για να μην πω άνους. Ωστόσο, και η άνευ ορίων γνωσιθηρία αφενός δημιουργεί "πληροφοριακό άγχος" όπως το ονομάζουν οι ψυχολόγοι, αφετέρου υποσκαπτει και την ποιότητα και την ποσότητα της γνώσης.

Τι εννοώ με την τελευταία επισήμανση;

Εννοώ αυτό που επιχειρείται τις τελευταίες δεκαετίες: γίνεται μεταφόρτωση του όγκου των γνώσεων από μια μορφωτικά και χρονικά διευρυμένη κοινότητα σε μια στενότερη και ηλικιακά ανώριμη κοινότητα, στο σχολείο. Αυτο που επιχειρείται, λοιπόν, όσο και αν είναι αποδεκτό στα πλαίσια μιας εμπλουτισμενης και σύγχρονης εκπαίδευσης καθιστά θνησιγενή την ίδια τη γνώση και τη διάρκεια αυτής ως αέναο αποτύπωμα στην καθημερινήζωή και στη δράση των νέων. Οι μαθητές και οι μαθήτριες ενταγμένοι σε ένα ομοιόμορφο εκπαιδευτικό σύστημα βομβαρδίζονται από τοσες πολλές γνώσεις και πληροφορίες χωρίς να έχει διερωτηθεί κανείς αν γνωστικά και συναισθηματικά μπορεί να ανταποκριθεί η πλειοψηφία των μαθητών και τι είδους προβλήματα δημιουργούνται, όταν αυτή η ανταπόκριση δεν είναι εφικτή.

Τα προβληματα είναι ορατά: μαθητές και μαθήτριες που χρησιμοθηρούν μελετώντας τα μαθήματα εκείνα που διανοίγουν τις θύρες του Πανεπιστημίου, μαθητες και μαθήτριες που αδυνατούν να αφομοιώσουν τόσες γνώσεις, να ανταποκριθούν επιτυχώς στις εξετάσεις και έτσι βιώνουν το αίσθημα της αποτυχίας - δεν υπάρχουν "κακοί "μαθητές, αλλά παιδιά με άλλες δεξιότητες που συνθλίβονται σε ένα σύστημα καθαρά γνωσεοκεντρικό - και δεν αποκλείεται να αντιμετωπίζονται ειρωνικά ή υποτιμητικά από εκπαιδευτικους και συμμαθητές πράγμα που μπορεί να τα κάνει να υιοθετούν τον ρόλο του "φασαριόζου", για να κάνουν αισθητή την παρουσία τους, μαθητές και μαθήτριες που φθάνουν στο τέρμα της βασικής εκπαίδευσης χωρίς, όμως, βασικές και χρηστικές γνώσεις.

Προσωπικα πιστεύω ότι η έννοια της βασικής εκπαίδευσης έχει αλλοτριωθεί και έχει ενδυθεί τον ρόλο της πασιγνωσίας εις βάρος της ίδιας της γνώσης.

Βασική εκπαίδευση σημαίνει ότι εξερχόμενο το άτομο από αυτή θα γνωρίζει τη γλώσσα επαρκώς, ώστε να μπορεί να κατανοεί τον κόσμο γύρω του και να μπορεί να συντάσσει ένα κείμενο, την αριθμητική, ώστε να δύναται να λογαριάζει και να συναλλασεται, τη γεωγραφία, την ιστορία και τη θρησκεία του τόπου του και του κόσμου σε απλή και συνοπτική μορφή χωρίς περιττές και δύσκολες έννοιες.

Επίσης η βασική εκπαίδευση πρέπει να περιλαμβάνει γνώσεις φυσικής και χημείας με εφαρμογές στην καθημερινότητα, γνώσεις οικιακής οικονομίας, ώστε να μπορεί το άτομο να νέμει σωστά τα του οίκου του, πολιτικής παιδείας, ώστε να γνωρίζει υποχρεώσεις και δικαιωματα, αλλά και γνώσεις ενσυναίσθησης, ώστε να μάθει τροπους συμπεριφοράς προς τον συνάνθρωπο και προς το περιβάλλον, γνώσεις για την τέχνη και για τους εκπροσώπους αυτής, γνώσεις χειρισμού των νέων τεχνολογικών μέσων, ώστε να μπορούν να τα χρησιμοποιούν στις καθημερινές τους συναλλαγές.

Τελος, στο σχολειο χρειάζεται η φυσική αγωγή που θα ασκεί το σώμα, θα προάγει την υγιεινή διατροφή και θα καλλιεργεί την άμιλλα. Οι στόχοι της βασικής εκπαίδευσης δεν μπορεί να είναι σύνθετοι, αλλά θα πρέπει να αφορούν την πλειοψηφία των μαθητών και μαθητριών ανεξαρτήτως της γνωστικής δεκτικότητας και να επιτελούνται μέχρι τα δεκαέξι χρόνια. Μετά το πέρας αυτής της εκπαίδευσης και έχοντας επιτευχθεί το στοίχημα της διαμόρφωσης ατόμων ικανών να σταθούν επάξια στην καθημερινότητα (με γνώσεις και συμπεριφορά) πρέπει να ακολουθεί η εκπαίδευση εμβάθυνσης και προετοιμασίας των μαθητών και μαθητριών με σκοπό την ένταξη τους στην αγορά εργασίας.

Εδώ, τώρα, πρέπει να κερδηθεί το στοίχημα από την πολιτεία, ώστε η εκπαίδευση να συνδεθεί με την αγορά εργασίας με βάση τον νόμο προσφοράς και ζήτησης. Όσο και αν ακούγεται και ίσως να είναι δυσκολο, είναι υποχρέωση (μπορεί και να έπρεπε να έχει γίνει χθες) να διαμορφωθεί ένας εργασιακός χάρτης ανά περιφέρεια αποτυπώνοντας σε αυτόν στο μέτρο του δυνατού τις εργασιακές ανάγκες και έπειτα να δημιουργηθεί ένας δίαυλος συνεργασίας με τους αρμόδιους φορείς εκπαίδευσης συνυπολογιζομένων και των κλίσεων και δεξιοτήτων των ατόμων με απώτερο στόχο τη σωστή καθοδήγηση αυτών, ώστε να μη περισσεύει κανείς από το ανθρώπινο δυναμικό που μπορεί να εργαστεί.

Η παιδεία ειναι αειπαιδεία και αυτοπαιδεία και δεν σταματά ποτέ ειδικά σε μια εποχή που τα "τα πάντα ρει" όπως έλεγε και ο Ηράκλειτος.

Η εποχή μας, άλλωστε, με τους τόσους κρούνους πληροφορίας και γνώσεως προσφέρεται για τη συνεχή ιχνηλάτηση της γνώσης. Η αδυσώπητη, όμως, ανάγκη για εργασία και οικονομική ευρωστία που αποτελεί τη βάση ατομικής και κοινωνικής ανέλιξης πρέπει να λαμβάνεται ως ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα της πολιτικής ατζέντας και το στοίχημα των σημερινών πολιτικών πρέπει να είναι να καταφέρουν να εκπονούν χάρτες εργασίας για όλους και όχι για τους ημετερους...