Η πηγή Δέρκυνα

Γράφει ο
Γεώργιος Καλλιώρας
Ερευνητής
Εκπρόσωπος ΕΑΑΝ για τον νομό Φθιώτιδος

Επί αυτοκράτορος Ρώμης Αδριανού, στην κοιλάδα του Σπερχειού ξέσπασε μεγάλη και σοβαρή έριδα για το θέμα των ορίων τους ανάμεσα στις πόλεις κράτη, Λαμία και Υπάτη.

Ο Αυτοκράτορας Αδριανός ο οποίος φημίζονταν για φιλελληνικά του αισθήματα έστειλε επιτόπου τον Ανθύπατο της Μακεδονίας Κόϊντο Γέλιο Σέντιο Αυγουρίνο μαζί με τον γεωμέτρη Ιούλιο Βίκτορα για να δώσει οριστική λύση στο θέμα των ορίων ανάμεσα στις δυο πόλεις.

Σύμφωνα με το διάταγμα που εκδόθηκε ο Ρωμαίος Ανθύπατος για πολλές ημέρες εργάστηκε για το θέμα της οριοθέτησης, συζήτησε με τους συνηγόρους των πόλεων και στο τέλος κατέληξε σε ένα συγκεκριμένο διάταγμα. Στο διάταγμα και πάνω στην οριοθετική γραμμή αναφέρετε το τέμενος του Ποσειδώνος που σύμφωνα με την εκτίμηση μας ήταν κτισμένο στην γεωγραφική περιοχή Λυγαριάς Φθιώτιδος και επίσης ότι κατά μήκος της οροθετικής γραμμής υπήρχε η πηγή Δέρκυνα, η οποία επίσης σύμφωνα με την εκτίμηση μας ηταν στην γεωγραφική περιοχή του χωριού Μεξιάτιες Φθιώτιδος.

Ψάχνοντας για την ετοιμολογία του ονόματος Δέρκυνα έχουμε  τις παρακάτω ρίζες.
1) Δέρκομαι:1 βλέπω, βλέπω καθαρά . 2 προσβλέπω, διακρίνω. 3 (για φως) αστράφτω, λάμπω. 4 Είμαι οξυδερκής, έξυπνος, παρατηρητικός. 5 (μετοχή ενεργ. Παρακειμένου σαν ουσιαστικό) δεδορκώς α)αυτός που έχει την όραση του. β)ζωντανός έρκος: το 1φραγμός, 2 περίβολος, φράκτης, 3) αυλή σπιτιού. 4)προμαχώνας 5)κάθε φραγμός ή μέσο άμυνας, υπεράσπισης. 6)υπερασπιστής πρόμαχος 7)δίχτυ, βρόγχος για σύλληψη πουλιών η ζώων. 

2) Η δεύτερη πιθανή εκτίμηση είναι ότι το όνομα Δέρκυνα  έχει σαν αρχική προέλευση το Έρκυνα.  Κατά την τοπική διάλεκτο ή κατά την μετάφραση από τα αρχαία Ελληνικά στα Λατινικά στην αρχή του ονόματος μπήκε το «D” και από Έρκυνα έγινε Δέρκυνα. 
Σύμφωνα με τον Παυσανία το  Έρκυνα σημαίνει «περιφράσσω, περιβάλλω, περικλείω, διαχωρίζω». Στην έρευνα μας ο όρος Έρκυνα διατηρεί την έννοια του διαχωρισμού των ορίων.  Συνεχίζοντας ο Παυσανίας διευκρινίζει. Ο ποταμός Έρκυνα χωρίζει (διείργει)το ιερό άλσος του Τροφωνίου από την πόλη της Λειβαδιάς. Όποιος ήθελε να εισέλθει στον ιερό χώρο, έπρεπε να ακολουθήσει μια διαδικασία καθάρσεως που περιελάμβανε «καθαρτήριο» λουτρό στον ποταμό Έρκυνα. Δηλαδή ο ποταμός Έρκυνα της Βοιωτίας έπαιζε ρόλο συμβολικού χωρίσματος – διαφράγματος ή τοιχίου χώριζε τον ιερό χώρο από τα εγκόσμια.

Εδώ βλέπουμε ότι η Έρκυνα της Βοιωτίας ίσως να έχει κάποια σχέση με την Έρκυνα- Δέρκυνα της Φθιώτιδος. Πιθανών η πηγή Έρκυνα-Δέρκυνα της Φθιώτιδος να ηταν αφιερωμένη και αυτή στην Μούσα Έρκυνα και οι κάτοικοι της περιοχής να ακολουθούσαν την   η ίδια ιεροτελεστία σε ότι είχε να κάνει με κάθαρση της ψυχής .
Εδώ  σύμφωνα με την έρευνα μας, η πηγή Δέρκυνα της Φθιώτιδος και σύμφωνα με την οριοθετική γραμμή  διαχώρισε τα γεωγραφικά όρια ανάμεσα από τους  Λαμιέους και Υπαταίους.  Επομένως ο Ρωμαίος ανθύπατος ηταν ενήμερος της θρησκευτικής παράδοση  της περιοχής και ήξερε πολύ καλά την ετυμολογία της λέξης ΄Ερκυνα και Δέρκυνα (διαχωρίζω) γιαυτο οδήγησε την οριοθετική γραμμή στην πηγή Έρκυνα ή Δέρκυνα. 

Παρόλα τα παραπάνω, ένα νέο στοιχείο έρχεται να μπερδέψει ακόμη περισσότερο την έρευνα μας,  λόγο της ύπαρξης του τεμένους του Ποσειδώνος και της πηγής Δέρκυνας πάνω στην ίδια οροθετική γραμμή.  Αυτό το στοιχείο είναι ο  γιός του Ποσειδώνος Δέρκυνος τον οποίον σκότωσε ο Ηρακλής. Ο Ηρακλής έδρασε στην περιοχή Τραχίνας, Οιχαλίας, Οίτης, Σπερχειού ποταμού κλπ.   Δεν γνωρίζω η δεν μπορώ να φανταστώ τι σχέση θα μπορούσε να έχει ο Ηρακλής, το τέμενος του Ποσειδώνος με τον γιο του Ποσειδώνος Δέρκυνο και την πηγή Δέρκυνα.

Ίσως την μόνη απάντηση που θα μπορούσαμε να δεχτούμε είναι η ερμηνεία του Διόδωρου του Σικελιώτη (4.317) ο οποίος δηλώνει οι περισσότεροι άθλοι του  ημίθεου Ηρακλή διαδραμάτισαν γύρω από την κοιλάδα του Σπερχειού ποταμού. Αν είναι έτσι τότε ο Ηρακλής θα σκότωσε τον γιό του Ποσειδώνα Δέρκυνο όχι στην Ιταλία αλλά στην Οίτη , κοντά στην πηγή Δέρκυνα  και από αυτόν πήρε το όνομα της η πυγή Δέρκυνα. 

Ο Ιωαν. Βορτσέλας τοποθετεί την Δέρκυνα στο σημερινό Κεφαλόβρυσο στο χωριό Μεξιάτες. Θα συμφωνήσουμε μαζί του αν τα όρια που έθεσε ο Ρωμαίος Ανθύπατος ακολουθούσαν τον χείμαρρο της Πλατάνας στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Λυγαριάς.
Ο δάσκαλος- ερευνητής Αθανάσιος Σιούτας τοποθετεί την αρχαία πυγή Δέρκυνα στον άμπλα Τζάνη (Άγιος Ιωάννης) η οποία βρίσκετε πάνω στην οριοθετική γραμμή των γεωγραφικών διαμερισμάτων Μεξιατών και Κομποτάδων Φθιώτιδος.  Θα συμφωνήσω μαζί του αν τα όρια που έθεσε ο Ρωμαίος ανθύπατος ηταν στον χείμαρρο Βαθύρεμα στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Λυγαριάς. 

Περισσότερες πληροφορίες οι αναγνώστες θα βρουν στο βιβλίο :
Γεώργιος Π. Καλλιώρας
          (olykos)
Φθιωτική Οιχαλία η γη του Βασιλιά Εύρυτου.
Εκδοτική παραγωγή :
 PROFORMA
Αθήνα 2020