Ποιον τελικά υπηρετεί η Ευρώπη;

 Γράφει η Δρ. Βασιλική Λάζου

Η Ιστορία δεν είναι ουδέτερη. Και σπάνια δικαιώνει όσους επικαλούνται την «αναγκαιότητα» για να επιβάλουν κοινωνικές καταστροφές. Το πραγματικό της νόημα αποκαλύπτεται εκ των υστέρων, όταν οι επιλογές παύουν να είναι αφηρημένες πολιτικές αποφάσεις και μετατρέπονται σε μετρήσιμες απώλειες για τις κοινωνίες. Λιγότερο από είκοσι χρόνια μετά τα μνημόνια, η Ελλάδα εξακολουθεί να πληρώνει το τίμημα μιας πολιτικής που παρουσιάστηκε ως μονόδρομος: μαζική φτωχοποίηση, απώλεια σχεδόν 40% του μέσου εισοδήματος, αποδιάρθρωση της παραγωγικής βάσης και εκποίηση δημόσιου πλούτου.
Οι συνέπειες δεν έχουν ξεπεραστεί. Η αγροτική παραγωγή ασφυκτιά, η ύπαιθρος ερημώνει, το κοινωνικό κράτος λειτουργεί στα όρια της κατάρρευσης. Υγεία, παιδεία και υποδομές παραμένουν χρόνια υποχρηματοδοτημένες, ενώ οι δημόσιες συγκοινωνίες –ιδίως στην περιφέρεια– αδυνατούν να εξυπηρετήσουν στοιχειώδεις κοινωνικές ανάγκες. Αυτή είναι η «επόμενη μέρα» της ευρωπαϊκής λιτότητας.
Μέσα σε αυτή την πραγματικότητα, η απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαθέσει περίπου 90 δισ. ευρώ στην Ουκρανία με τη μορφή άτοκων δανείων δεν είναι απλώς μια πράξη εξωτερικής πολιτικής. Είναι μια ωμή πολιτική επιλογή που αποκαλύπτει ιεραρχήσεις και προτεραιότητες. Γιατί όταν η Ελλάδα βρισκόταν σε υπαρξιακή κρίση, δεν υπήρχαν άτοκα δάνεια, ευελιξία ή «έκτακτες λύσεις». Υπήρχαν τιμωρητικοί όροι, επιτήρηση και κοινωνική διάλυση.
Το κόστος αυτών των αποφάσεων μεταφέρεται ξανά στους πολίτες των κρατών-μελών, ακόμη και σε χώρες που δεν έχουν συνέλθει από τη δική τους κρίση. Χωρίς ευρωομόλογο, χωρίς ρόλο της ΕΚΤ, χωρίς τους περιορισμούς που κάποτε θεωρούνταν απαραίτητοι. Η άνιση μεταχείριση δεν είναι πλέον υποψία· είναι γεγονός.
Την ίδια στιγμή, η συζήτηση για τη δέσμευση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων αποκαλύπτει μια επικίνδυνη διολίσθηση: η Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζεται πρόθυμη να παρακάμψει αρχές διεθνούς δικαίου που η ίδια επικαλούνταν ως θεμέλιο της τάξης πραγμάτων. Οι κανόνες φαίνεται να ισχύουν επιλεκτικά, ανάλογα με το ποιος τους παραβιάζει και ποιος ωφελείται.
Δεν είναι τυχαίο ότι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου δυσκολεύονται να αποδεχθούν το αφήγημα της «μοναδικής απειλής». Καλούνται να χρηματοδοτήσουν γεωπολιτικές επιλογές που δεν αντανακλούν τις δικές τους προτεραιότητες, χωρίς ουσιαστικό δημόσιο διάλογο και χωρίς κοινωνική νομιμοποίηση.
Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, όμως, δεν μπορεί να λειτουργεί à la carte. Δεν μπορεί να εξαντλείται στους ίδιους λαούς όταν πρόκειται για κοινωνικές ανάγκες και να αφθονεί όταν πρόκειται για στρατιωτικές επιλογές. Σήμερα, πόροι μετακινούνται από την υγεία, την παιδεία και την κοινωνική προστασία προς τον επανεξοπλισμό. Αυτή η επιλογή δεν είναι ουδέτερη. Είναι βαθιά πολιτική. Και όσο οι πολίτες πληρώνουν χωρίς να αποφασίζουν, τόσο θα οξύνεται το ερώτημα που κανείς στις Βρυξέλλες δεν θέλει να απαντήσει: ποιος πληρώνει, ποιος αποφασίζει και ποιον τελικά υπηρετεί η Ευρώπη;