«Η μάχη των Βασιλικών (Α’)»

Γράφει η Ευαγγελία Δημοπούλου, Ιστορικός - Αρχαιολόγος

Το καλοκαίρι του 1821 οι Τούρκοι σχεδιάζουν πρώτα να στραφούν κατά της Ανατολικής Στερεάς για να εξαλείψουν κάθε επαναστατική δράση σ’ αυτές τις περιοχές. Σε αυτό συνέβαλε η ανακατάληψη της Λιβαδειάς από τους Έλληνες τον Ιούνιο του 1821, καθώς και η πεισματική αντίσταση των επαναστατών σε διάφορες τους έκαναν να ζητήσουν ενισχύσεις.
Πίστευαν ότι αν δεν κατέστειλαν τις επαναστατικές ενέργειες στην Ανατολική Στερεά δεν θα μπορούσαν να φτάσουν στον Ισθμό. Οι δυνάμεις των Οθωμανών με διοικητή τον Ομέρ Βρυώνη ενισχύονται με αυτές του Μπεϊράν πασά που αποτελούνταν από 8.000 άνδρες, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν ιππείς, ενώ στη διάθεσή τους είχαν και πυροβολικό.
Οι Ρουμελιώτες οπλαρχηγοί αντιλήφθηκαν έγκαιρα τον κίνδυνο και αποφάσισαν πάση θυσία να εμποδίσουν την κάθοδο των Οθωμανών στην Πελοπόννησο.  Ο πρώτος που πληροφορήθηκε την άφιξη των τουρκικών στρατευμάτων στη Λαμία (Ζητούνι) ήταν ο Ιωάννης Δυοβουνιώτης στις 15 Αυγούστου, ο οποίος ειδοποίησε τους οπλαρχηγούς της Ανατολικής Στερεάς και η συνάντηση όλων ορίστηκε στο Μόδι, με το πολεμικό συμβούλιο των οπλαρχηγών να λαμβάνει χώρα στο χωριό Εργίνι (Ρεγκίνι) της Μπουδουνίτσας.
Οι οπλαρχηγοί προβληματίζονταν για ποιον δρόμο θα επέλεγε ο τουρκικός στρατός, ώστε να οργανωθεί η ελληνική άμυνα, αφού υπήρχαν δύο πιθανές διαδρομές. Η μία από τις Θερμοπύλες οδηγούσε στη Μπουδουνίτσα και από εκεί μέσω της διάβασης της Φοντάνας μεταξύ Εργινίου και Μοδίου στο Τουρκοχώρι και από εκεί στην Ελάτεια.
Η άλλη διάβαση, ήταν η λεγόμενη “η λεωφόρος των Βασιλικών”.  Επρόκειτο για δημόσιο δρόμο που ξεκινούσε από το Καινούργιο, ήταν αμαξιτός ως τον Πλατανιά (περιοχή τρία χιλιόμετρα δυτικά από τα Καμένα Βούρλα) κι από εκεί μέσα από μια δασώδη κοιλάδα, η οποία στένευε στα Βασιλικά, οδηγούσε στην Ελάτεια. Το σύνολο των οπλαρχηγών πίστευε ότι οι Τούρκοι θα περάσουν από τη διάβαση της Φοντάνας, μόνο ο Δυοβουνιώτης υποστήριξε πως οι εχθρικές δυνάμεις θα περνούσαν από τα Βασιλικά.
Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Νίκος Γιαννόπουλος στο βιβλίο του “1821: Οι Μάχες των Ελλήνων για την Ελευθερία”: «Σε μια από τις λίγες στιγμές σύμπνοιας των ατίθασων οπλαρχηγών όλοι συμφώνησαν ίσως από σεβασμό με τη γνώμη του Δυοβουνιώτη».
Οι δυνάμεις των Ελλήνων ήταν για ακόμα μια φορά λιγοστές -μόνο 1.600 άντρες- και έπρεπε να διασπαστούν. Έτσι, σύμφωνα με το σχέδιο του Δυοβουνιώτη η μερίδα του λέοντος 1.400 άντρες τοποθετήθηκε στα Βασιλικά και οι υπόλοιποι 200 υπό τον Παπα- Ανδρέα για κάθε ενδεχόμενο στη διάβαση της Φοντάνας.

Ο Δυοβουνιώτης στον οποίο απονεμήθηκε τιμητικά ο τίτλος του αρχηγού καλύφθηκε με τις δυνάμεις του στο πυκνό δάσος στην είσοδο της διάβασης. Στο εσωτερικό δεξιά τοποθετήθηκαν ο Κοντοσόπουλος και ο Καλύβας με τους άνδρες τους, ενώ στην αριστερή πλευρά  βρίσκονταν οι Τράκας και Μπίτης. Τέλος, την έξοδο της διάβασης κατέλαβαν ο Γκούρας, ο Νάκος Πανουργιάς και ο Γιώργος Δυοβουνιώτης (γιος του Ιωάννη).
Στις 22 Αυγούστου 1821 οι Τούρκοι ξεκίνησαν από το Ζητούνι (Λαμία). Προηγήθηκε ο θάνατος του στρατηγού Χατζί Μπεκίρ πασά, το οποίο θεώρησαν και κακό οιωνό και αφού πέρασαν τις Θερμοπύλες μετά από πορεία έξι ωρών στρατοπέδευσαν στην πεδιάδα του Πλατανιά, που βρισκόταν κοντά στο Καινούργιο Χωριό σε απόσταση μιας ώρας από τα Βασιλικά.
Ο Μπεϊράν πασάς την επόμενη μέρα έστειλε 300 πεζούς στη Φοντάνα και 200 ιππείς στα Βασιλικά για ανίχνευση. Οι Τούρκοι ιππείς δεν διέκριναν τους κρυμμένους πίσω από τα δέντρα άνδρες του Δυοβουνιώτη και προχώρησαν πέφτοντας σε ενέδρα του Κοντοσόπουλου και του Καλύβα. Καθώς άρχισαν οι πυροβολισμοί έσπευσαν στην περιοχή ο Γκούρας, ο Γιώργος Δυοβουνιώτης και ο Πανουργιάς, που χτύπησαν τους Τούρκους.
Όταν οι Τούρκοι ιππείς υποχωρούσαν, ο Ιωάννης Δυοβουνιώτης τους επιτέθηκε από τα μετόπισθεν. Εκείνοι τράπηκαν σε φυγή αφήνοντας στο πεδίο της μάχης 40 νεκρούς και πολλά πολεμικά άλογα. Αλλά και οι Τούρκοι που είχαν κινηθεί για ανίχνευση στη Φοντάνα δεν είχαν καλύτερη τύχη-25 από αυτούς σκοτώθηκαν- καθώς δέχτηκαν επίθεση από τον Παπα-Ανδρέα.
Ο Μπεϊράν κατάλαβε ότι η κάθοδος στη Λιβαδειά θα ήταν πολύ δύσκολη. Σκέφτηκε ότι για να περάσει από τη διάβαση των Βασιλικών με όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες έπρεπε να απωθήσει τα ελληνικά στρατεύματα με όλο τον όγκο των δυνάμεών του και να τα διασκορπίσει.


Βιβλιογραφία:
•    «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ», ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ, Τόμος ΙΒ’
•    Νίκος Γιαννόπουλος, «Οι Μάχες των Ελλήνων για την Ελευθερία», εκδόσεις HISTORICAL QUEST, 2016
•    Σπυρίδων Τρικούπης, «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ», εκδόσεις ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ -Α.Α. ΛΙΒΑΝΗ, Τόμος Β’
•    Σαράντος Ι. Καργάκος, «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821», Β’ ΜΕΡΟΣ