Ελληνική αναντίστοιχη στάση: Οι Μικρασιατικές σφαγές του 1922 και η πολιτική σιωπή του 2022
Γράφει ο Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος, φυσικός
Πέρασε το τέλος Αυγούστου και είμαστε στις πρώτες μέρες του Σεπτέμβρη 2022. Συμπληρώθηκαν ακριβώς 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή. Η θύμηση “τρέχει” αμέσως σε τραγικές μέρες τότε. Θα αναφέρω συνοπτικά μερικές αντιπροσωπευτικές (αν και όλες ήταν ίδιες) :
Στις 13 Αυγούστου 1922, με την τουρκική αντεπίθεση, σπάζει το μέτωπο. Ο ελληνικός στρατός στις επόμενες 15 μέρες διαλύθηκε και αναζήτησε τη σωτηρία του στα παράλια. Από τις 26 Αυγούστου μέχρι τις 5 Σεπτεμβρίου ο στρατός έφυγε από τη Σμύρνη και τον Τσεσμέ. Ο ελληνικός πληθυσμός εγκαταλείφθηκε με την πολιτική εντολή του πρωθυπουργού Πρωτοπαπαδάκη και την αντίστοιχη στρατιωτική εντολή “Στρατόν σώσατε, πολίτας εγκαταλείψατε”! Έτσι, οι κάτοικοι της Μικρασιατικής ενδοχώρας παράτησαν τις περιουσίες τους κι έφυγαν για κάποιο λιμάνι, ελπίζοντας να σωθούν.
Στις 26 Αυγούστου 1922, ο Αριστείδης Στεργιάδης, ύπατος αρμοστής Σμύρνης και προδότης όπως χαρακτηρίστηκε για τη ρήξη του με την τοπική, πολιτική, στρατιωτική και θρησκευτική ηγεσία του τόπου, φεύγει με αγγλικό πλοίο από τη Σμύρνη για τη Γαλλία και δεν επέστρεψε ποτέ στην Ελλάδα.
Σάββατο 27 Αυγούστου 1922 : Χιλιάδες Σμυρνιοί και πρόσφυγες και πεινασμένοι στρατιώτες στην προκυμαία περιμένουν ελληνικά πλοία που δεν ήρθαν ποτέ. Τα ξένα πλοία παρέμεναν θεατές.
Οι τουρκικές τσέτες και τμήμα πεζικού με τον Νουρεντίν πασά μπαίνουν στη Σμύρνη.
Χρυσόστομος, μητροπολίτης Σμύρνης
Την ίδια μέρα 27 Αυγούστου 1922 είναι ημέρα μαρτυρίου για τον Χρυσόστομο, τελευταίο μητροπολίτη Σμύρνης, που δεν έφυγε, αλλά είπε “η θέση μου είναι κοντά στο ποίμνιό μου”. Ο Νουρεντίν πασάς τον παρέδωσε στο οργισμένο πλήθος, που τον λιντσάρισε. Ακολούθησαν καταστροφές, βιασμοί και δολοφονίες των Ελλήνων.
Την Κυριακή 28 Αυγούστου 1922 : Κυριαρχούν παντού και ιδιαίτερα στη Σμύρνη οι πυροβολισμοί, τα κλάματα παιδιών και οι κραυγές γυναικών. Οι δρόμοι και η θάλασσα είναι γεμάτοι πτώματα. Κάποιοι κολυμπούν μέχρι τα ξένα πολεμικά πλοία για να ανέβουν. Τους πετούν στη θάλασσα.
Στις 29 Αυγούστου 1922, Τούρκοι στρατιώτες του πεζικού, εκτελώντας εντολές αξιωματικών τους, με δοχεία πετρελαίου και βενζίνης, βάζουν φωτιά σε κατοικίες και καταστήματα Ελλήνων.
Από 31 Αυγούστου 1922 : Η ελληνική Σμύρνη (Γκιαούρ Ιζμίρ), καιγόταν για 4 μέρες (έως τις 3 Σεπ.) όχι όμως και ο τούρκικος μαχαλάς.
Όλο το Σεπτέμβριο 1922 : Χιλιάδες άνθρωποι στην προκυμαία της Σμύρνης περίμεναν κάποιο πλοίο ή καΐκι για να σωθούν. Ο θάνατος κυκλοφορούσε σ’ όλη την περιοχή. Το σκληρό αδιέξοδο κάθε ανθρώπου όταν πίσω του ήταν ο θάνατος και μπροστά του η αδιάβατη θάλασσα.
Η βοήθεια της Ελλάδας ανύπαρκτη. Ήδη από τον Ιούλιο 1922, με Β.Δ. είχε απαγορευτεί η μεταφορά με πλοία ατόμων όχι μόνο ξένων (αλλά και Ελλήνων) που δεν είχαν διαβατήρια!
Από τα ξένα πολεμικά πλοία (αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά), που ήταν αγκυροβολημένα στα ανοιχτά, παρακολουθούσαν τις σφαγές, χωρίς παρέμβαση (με εντολές των κρατών τους). Όσοι Έλληνες έφταναν στα πλοία κολυμπώντας και προσπαθούσαν να σωθούν, τους πέταξαν στη θάλασσα.
Ελάχιστη βοήθεια είχαν οι πρόσφυγες. Αξίζει να αναφέρουμε λίγα μεμονωμένα άτομα, όπως :
Την Έστερ Λόβτζόι, αμερικανίδα γιατρό, τη Μ. Μιλς διευθύντρια του Αμερικανικού Κολλεγίου Σμύρνης, τον Άζα Τζένιγκς, υποδιευθυντή της ΧΑΝ και τον Τζωρτζ Χόρτον, πρόξενο των ΗΠΑ στη Σμύρνη. Μάλιστα η μαρτυρία της Μ. Μιλς, στις 31 Αυγούστου 1922 ήταν που ανέφερε ότι είδε τους Τούρκους στρατιώτες να μεταφέρουν δοχεία με πετρέλαιο. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1922, με παρέμβαση του Asa Jenings, αμερικανού Υποδιευθυντή της ΧΑΝ, ελληνικά πλοία ήρθαν από τη Μυτιλήνη και πήραν τους πρόσφυγες.
Από στρατιωτικές μονάδες, μόνον δύο ήταν που βοήθησαν τον τοπικό πληθυσμό :
Η ανεξάρτητη μεραρχία, με διοικητή το συνταγματάρχη Δημήτριο Θεοτόκη, που έσωσε πολύν κόσμο στα 600 χμ. που έκανε από την ενδοχώρα μέχρι το Μικρασιατικά παράλια (το Δικελί).
Το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων, με διοικητή το συνταγματάρχη Νικόλαο Πλαστήρα. Με υποδειγματική τακτική υποχώρηση και διαρκείς μάχες έφτασε στα παράλια (Τσεσμέ) και μαζί του έσωσε πολύν κόσμο, αλλά και τμήματα από άλλες διαλυμένες ελληνικές μονάδες.
Μετά με πλοία, οι μονάδες αυτές πέρασαν αντίστοιχα στη Λέσβο και στη Χίο.
Στην εφ. “New York Times” (στις 18 Σεπτεμβρίου 1922) εγράφη ότι πριν λίγες μέρες στη Σμύρνη 6 ατμόπλοια (1 γιαπωνέζικο, 2 γαλλικά, 1 των ΗΠΑ και 2 ιταλικά) μετέφεραν πρόσφυγες. Το γιαπωνέζικο και αυτό των ΗΠΑ πήραν όλους τους πρόσφυγες χωρίς έλεγχο χαρτιών, τα άλλα πήραν μόνον όσους είχαν διαβατήριο.
Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει (στις 2-3 Σεπτεμβρίου 1922) για τον Ιάπωνα πλοίαρχο Λου, του ιαπωνικού1 εμπορικού πλοίου “Τόκει Μαρού”, ο οποίος αφού πριν πέταξε στη θάλασσα όλο το φορτίο του (τόπια από μετάξι, κ.ά.) , έστειλε όλες τις λέμβους του πλοίου και παρέλαβαν συνολικά 825 ομογενείς πρόσφυγες2, παρά τις τουρκικές απειλές. Κεμαλικοί αξιωματικοί απειλούσαν να τις βυθίσουν, αλλά ο πλοίαρχος τους απείλησε ότι θα είναι προσβολή για την ιαπωνική σημαία και θα ακολουθήσει διπλωματικό επεισόδιο. Το πλοίο μετέφερε τους πρόσφυγες στον Πειραιά.
Η προκυμαία (Quai) της Σμύρνης μετά την πυρκαγιά
Μέχρι τις 18 Σεπτεμβρίου 1922, 2 εκατομμύρια άτομα (Έλληνες, Αρμένιοι, κ.ά.), αβοήθητα έχασαν τη ζωή τους, με μαρτυρικό τρόπο, από τους Τούρκους.
Δυστυχώς επιβεβαιώθηκε ο σπαρακτικός λόγος του μάρτυρα μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου, ο οποίος προέβλεψε :
“Ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας, το ελληνικό κράτος αλλά και σύμπαν το ελληνικόν έθνος κατεβαίνει εις τον Άδην και καμία δύναμις δεν θα δυνηθεί να το αναβιβάσει και το σώσει”.
Ο πρόξενος των ΗΠΑ στη Σμύρνη George Horton, που ήταν αυτόπτης μάρτυρας των ωμοτήτων από τους άτακτους αλλά και από τις τακτικές μονάδες των Τούρκων, έγραψε σε βιβλίο του :
“Φεύγοντας πήρα το συναίσθημα της καταισχύνης, ότι ανήκα στο ανθρώπινο γένος”.
Το μέγεθος της Μικρασιατικής Καταστροφής ήταν μεγάλο, αλλά ίσως δεν εκτιμήθηκε πλήρως. Ο Ιερώνυμος, αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, σε πρόσφατη ομιλία του (τέλος Αυγούστου 2022) το καθόρισε:
“Αν η Άλωση της Πόλης ήταν μια τρομακτική και χαίνουσα πληγή για τον Ελληνισμό, η Μικρασιατική Καταστροφή επέφερε το θάνατό του στην Ανατολή. … Η απώλεια του Ελληνισμού στη γη της Μικράς Ασίας, όπου οι πατέρες της εκκλησίας εναρμόνισαν την κλασική Ελλάδα με το χριστιανικό λόγο, έγινε οριστική το 1922. Ως τότε ο Ελληνισμός – παρά τα δεινά που υπέστη και τη δημογραφική επέλαση του τουρκικού στοιχείου - δεν είχε υποταχθεί. Κρατούσε ζωντανή και ακμαία την πολιτιστική υπεροχή του”.
Κι όμως, ποια είναι η πολιτική στάση ακριβώς 100 χρόνια μετά. Είμαστε στον Αύγουστο του 2022 και άρχισε ο Σεπτέμβριος. Δεν ακούγεται καμία αναφορά για το τουρκικό έγκλημα που έγινε τότε στον άμαχο πληθυσμό της Μικράς Ασίας. Τα κόμματα σιωπούν. Ίσως γι’ αυτά είναι πιο σημαντικό να ζητούν εκλογές ή να τσακώνονται στη Βουλή. Κάθε μέρα θα έπρεπε να παρουσιάζεται στα τηλεοπτικά κανάλια το χρονικό του 1922, να δίνονται περιγραφές και οι μαρτυρίες που έχουν καταγραφεί. Επίσης να δίνονται πολλές εικόνες, από τα γεγονότα της περιόδου αυτής. Μόνο σιωπή και περιορισμένες εκδηλώσεις από ΟΤΑ και Συλλόγους.
Το χειρότερο είναι ότι αντί να προβάλλουν τα τραγικά γεγονότα, το διωγμό και ξεριζωμό, τα τηλεοπτικά κανάλια κάθε μέρα στις ειδήσεις διαθέτουν πολύν χρόνο για τις ανοησίες του Ερντογάν.
Με άλλα λόγια προβάλλουν τον αντίπαλο, αντί να κατηγορούν τους Τούρκους για έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, με τις δολοφονίες, τους βιασμούς και το βίαιο εκπατρισμό των Ελλήνων, Αρμενίων, κ.ά.
Η ανύπαρκτη πολιτική στάση στο θέμα της επετείου του Μικρασιατικής Καταστροφής είναι ολοφάνερη. Όταν ο Τούρκος πρόεδρος επαίρεται και γιορτάζει τη νίκη κατά των Ελλήνων το 1922, η ελληνική πλευρά λείπει. Όχι μόνο δεν προβάλλει και δεν τιμά την επέτειο, αλλά συνιστά εσκεμμένη αδιαφορία, που μόνο μια λέξη αρμόζει. Ντροπή …
1 εφ. ΕΜΠΡΟΣ, 4-9-1922.
2 Επίσης από την “Atlanta Journal-Constitution”, στις 15 Οκτωβρίου 1922. Υπάρχει και η επιπλέον μαρτυρία της Αν Χάρλοου Μπιρτζ, της οποίας ο σύζυγος ήταν καθηγητής του Διεθνούς Κολλεγίου της Σμύρνης, στην εφ. “The Boston Globe”.
