Μάρκος Βαφειάδης: Οι φωνές της Ολομέλειας…

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 11.11.1982, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Σύμφωνα με τα αποσπάσματα του βιβλίου που δημοσιεύτηκαν στα «ΝΕΑ», το 1949 η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ αφαιρεί από τον Μάρκο το αξίωμα του αρχιστρατήγου και τον καθαιρεί από πρόεδρο της προσωρινής Κυβέρνησης των Βουνών. Τον διαγράφει ακόμα και από μέλος. Ο Βαφειάδης μεταφέρεται στην Αλβανία.

Τον βάζουν σε μια βίλα, κάτω από αυστηρή φρούρηση. «Τότε κατάλαβα ότι είμαι φυλακισμένος. Δε με βασάνισαν, ούτε με ανάκριναν…»

Ο Μάρκος ζητάει επαφή με τη σοβιετική ηγεσία. «Έγραψα γράμμα στον Στάλιν. Το έδωσα σ’ έναν αξιωματικό της σοβιετικής πρεσβείας. Μου φαινόταν σαν να το έριχνα στη θάλασσα».

Μετά από λίγο καιρό μεταφέρεται στη Μόσχα, όπου ήταν σχετικά ελεύθερος. Στη συνέχεια μεταφέρεται σε μια πόλη, 500 χιλιόμετρα μακριά από τη σοβιετική πρωτεύουσα.

Ο Στάλιν δεν τον σκότωσε, όπως είχε κάνει με άλλους ηγέτες. «Στην Αλβανία, όταν ζούσα στην αβεβαιότητα, θυμόμουν τις φωνές της Ολομέλειας θάνατος στον Μάρκο, θάνατος στον Μάρκο. Αναρωτήθηκα πολλές φορές γιατί ο Στάλιν δε διέταξε την εκτέλεσή μου. Βρήκα μια απάντηση και νομίζω ότι είναι η πιο σωστή. Γλύτωσα γιατί οι ισχυρισμοί μου για την κατάσταση στο ΚΚΕ, στο Δημοκρατικό Στρατό, στο μέτωπο ήταν σωστοί. Βασικά, γλύτωσα εξαιτίας των λαθών του Νίκου Ζαχαριάδη».

Κατά τρόπο περίεργο, ο Στάλιν είχε πάρει το γράμμα του Μάρκου. Ο Ζαχαριάδης —άσπονδος εχθρός του— με τις ήττες στο Γράμμο και στο Βίτσι «έθεσε ο ίδιος υπό αμφισβήτηση τους ισχυρισμούς του, ότι εγώ ήμουνα ο προδότης και ο υπεύθυνος για την ήττα λόγω της λαθεμένης πολεμικής τακτικής μου».

Ο Μάρκος έζησε και η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ στο Βουκουρέστι τον αποκατάστησε.

Τον Οκτώβρη του ’46 αρχίζει το δεύτερο αντάρτικο, ο τρομερός εμφύλιος πόλεμος. Ο Βαφειάδης ανεβαίνει στο βουνό με 7.000 μαχητές στην αρχή, που αργότερα θα γίνουν 35.000. Γίνεται αρχιστράτηγος το ’48, και αργότερα πρωθυπουργός της Κυβέρνησης των Βουνών.

Και τότε ξεσπάει η διαφωνία του με τον Ζαχαριάδη. Ο Μάρκος είχε τα δικά του σχέδια και τη δική του τακτική για τον πόλεμο. Προτιμούσε τη μέθοδο των σκόρπιων αντάρτικων ομάδων, που θα πολεμούσαν με το σύστημα των παρτιζάνων τον ασύγκριτα ισχυρότερο κυβερνητικό στρατό. Ο Ζαχαριάδης πίστευε ότι ο λαϊκός πόλεμος έπρεπε να είναι ολοκληρωτικός και να στηρίζεται στον πολιτικό έλεγχο ολόκληρων περιοχών.

Ο Μάρκος πειθαρχεί. Οι εντολές του Ζαχαριάδη καταλήγουν στην ήττα της Κόνιτσας, το Γενάρη του ’48. Ο Μάρκος απομακρύνεται. Βρίσκεται στη Σοβιετική Ένωση, ενώ το γενικό στρατηγείο του Δημοκρατικού Στρατού συνέχιζε να βγάζει διαταγές με την υπογραφή του. Το φθινόπωρο του ’49 ο εμφύλιος τελειώνει.

Μετά την ήττα κυκλοφόρησε η φήμη ότι ο Μάρκος είχε εκτελεστεί. Το ’57 ο Μάρκος εμφανίζεται στην Τασκένδη. Όλοι τον ρωτάνε τι είχε συμβεί και εκείνος απαντάει ότι το μόνο «λάθος» του ήταν πως ήθελε πόλεμο αντάρτικης μορφής.

«Ο Ζαχαριάδης», λέει, «υποσχόταν ότι ο Δημοκρατικός Στρατός θα έφτανε τις 70.000 και ότι θα ενισχυόταν με βαριά όπλα και αεροπορία, για να γίνει τακτικός στρατός. Σε μια συνάντηση, όμως, με εκπροσώπους άλλων κομμουνιστικών κομμάτων αποδείχνεται ότι ο Ζαχαριάδης παρουσίαζε τα πράγματα διαφορετικά στην ΚΕ του ΚΚΕ. Οι ξένοι κομμουνιστές μάς συμβούλευαν να δημιουργήσουμε ευκίνητες μονάδες με ελαφρύ οπλισμό. Έτσι αποκαλύφτηκε το ψέμα του Ζαχαριάδη, τη στιγμή που και άλλα μέλη της ΚΕ πίστευαν ότι ο μοναδικός τρόπος πάλης για μας ήταν ο αντάρτικος.

Αλλά ο Ζαχαριάδης επέμενε. Κι όταν ανέβηκε και ο ίδιος στο βουνό, ξεσκεπάστηκε. Μας είχε ξεγελάσει για τα βαριά όπλα και τα αεροπλάνα, που έλεγε. Κι ακόμα, η εντολή του για μαζικό πέρασμα των μελών του κόμματος στο βουνό δεν είχε εισακουστεί. Ούτε εκατό άνθρωποι δεν ανέβηκαν στο βουνό από την πόλη».

Στο μεταξύ, οι φυλακές και τα ξερονήσια είχαν γεμίσει. Χιλιάδες πατριώτες εκτελούνταν. «Δεν ξέραμε ότι η καταδίωξη είχε πάρει τόσο μεγάλες διαστάσεις. Δυστυχώς, όλα αυτά γίνονταν μπροστά στα μάτια του Ζαχαριάδη, γιατί δεν έδωσε εντολή. Χιλιάδες θα μπορούσαν να σωθούν, φεύγοντας για το βουνό και τις γραμμές του Δημοκρατικού Στρατού. Εκείνος καθόταν στα κομματικά γραφεία, ενώ εμείς χρόνια παλεύαμε στο βουνό».

Και ο Γράμμος είναι αποτέλεσμα της ασυμφωνίας ανάμεσα στη στρατιωτική ηγεσία και στην πολιτική, που διεύθυνε τον εμφύλιο στην Ελλάδα. Ο Ζαχαριάδης  ζητούσε από τον Δημοκρατικό Στρατό να δίνει τακτικές μάχες. «Έπρεπε, λοιπόν, ο Δημοκρατικός Στρατός να μένει στο Γράμμο και να περιμένει την επίθεση των κυβερνητικών. Εγώ διαφωνούσα. Πίστευα ότι είμαστε παρτιζάνοι και ότι έτσι έπρεπε να πολεμάμε. Σαν παρτιζάνοι. Η επιμονή του Ζαχαριάδη ήταν ολέθρια. Η προδοσία του Δημοκρατικού Στρατού άρχισε στο Γράμμο. Αν δεχόμουν αυτό που ζητούσε ο Ζαχαριάδης, να συγκεντρώσω δηλαδή 15.000 μαχητές στο Γράμμο, θα είχαμε εξοντωθεί από το ’48. Αυτός ήταν κι ο σκοπός της μοναρχικής κυβέρνησης στην Αθήνα. Να μας αναγκάσει να μαζευτούμε σε μια περιοχή —πεδίο μάχης θα τόλεγε ο Ζαχαριάδης— και να μας εξοντώσουν».

Ο Μάρκος δε δέχτηκε την τακτική αυτή και χαρακτηρίστηκε ανυπάκουος. «Ο Ζαχαριάδης ήθελε να αποδείξει ότι είμαστε τακτικός στρατός. Έτσι, παρέταξε στη μάχη την καλύτερη μεραρχία του Δημοκρατικού Στρατού και την κατάστρεψε. Πιστεύω ότι τα έκανε αυτά συνειδητά. Μετά διακήρυξε ότι για την ήττα ευθύνονταν η Γιουγκοσλαβία και η ηγεσία της. Μάλιστα, ο Ζαχαριάδης μούφερε να διαβάσω ένα γράμμα του Στάλιν, με το οποίο μας έλεγε ότι θα ανακοίνωνε και επίσημα την κατηγορία εναντίον της Γιουγκοσλαβίας. Εγώ δε συμφωνούσα, γιατί οι σχέσεις μας με τους Γιουγκοσλάβους ήταν καλές.

Τα είπα όλα αυτά στον Ζαχαριάδη. Συμφωνήσαμε να μην πάρουμε μέρος —οι Έλληνες κομμουνιστές— στη σύγκρουση ανάμεσα σε Τίτο και Στάλιν.

Ο Μάρκος Βαφειάδης (στο κέντρο) και ο Θρασύβουλος Τσακαλώτος (δεξιά) μαζί με τον Πέτρο Μακρή στη συμφιλιωτική συνάντησή τους το 1984

Πηγαίνοντας στη Μόσχα, ο Ζαχαριάδης περνάει από το Βελιγράδι. Συναντάει τον Αλ. Ράνκοβιτς, γραμματέα του κόμματος, και τον διαβεβαιώνει γι’ αυτό. Όταν έφτασε στη Μόσχα, μεταφέρει την απόφασή μας τελείως αλλαγμένη. Είπε ότι εκείνος συμφωνούσε με τις κατηγορίες του Στάλιν εναντίον του Τίτο και ότι εγώ δε συμφωνούσα γιατί ήμουνα, δήθεν, με την πλευρά του Τίτο».

Τον Ιούνιο του ’48 ο Ζαχαριάδης καλεί την ΚΕ του ΚΚΕ. «Μιλώντας είπα να μην ανακατευτούν οι Έλληνες στη σύγκρουση. Ο Ζαχαριάδης είπε να δώσουμε δίκιο στον Στάλιν, αλλά να μην ανακατευτούμε περισσότερο. Η εισήγησή μου δε δημοσιεύεται. Η Ολομέλεια του κόμματος με θεωρεί πράκτορα του Τίτο, ρεβιζιονιστή, προδότη του ελληνικού κινήματος και άλλες τέτοιες συκοφαντίες. Μένω κατάπληκτος. Θέλω να μιλήσω, να εξηγήσω. Δε με αφήνουν. Φωνάζουν θάνατος στον Μάρκο. Έτσι, με διαγράφουν από την ΚΕ του ΚΚΕ, χωρίς να μπορέσω να αμυνθώ».

Η σύγκρουση Στάλιν και Τίτο ήταν μοιραία για τον Δημοκρατικό Στρατό, το ΚΚΕ, τον αγώνα του ελληνικού λαού. «Ο Ζαχαριάδης ισχυρίζεται ότι θα κερδίζαμε τον πόλεμο, αν ο Τίτο δεν επέτρεπε στους αντιπάλους να περάσουν στη Γιουγκοσλαβία και να μας χτυπήσουν. Όλα αυτά ήταν ανοησίες. Με όλα αυτά ήθελε να καλύψει την προδοσία του κινήματος, που την ετοίμαζε συστηματικά. Ήμουν αρχηγός του Δημοκρατικού Στρατού και συγκρούστηκα πολλές φορές με τον Ζαχαριάδη, επειδή σαμποτάριζε την πολεμική τακτική του Δημοκρατικού Στρατού. Ο Δημοκρατικός Στρατός δεν ξεπέρασε ποτέ τις αδυναμίες του εξαιτίας της περίεργης τακτικής και στρατηγικής του Ζαχαριάδη. Με την τακτική αυτή μας απομόνωσε από τη βοήθεια της Γιουγκοσλαβίας. Μας απομόνωσε από τη βάση».

*Άρθρο αφιερωμένο στον Μάρκο Βαφειάδη, που τιτλοφορείται «Γιατί δε με εκτέλεσε ο Στάλιν» και είχε δημοσιευτεί στον «Ταχυδρόμο» στις 11 Νοεμβρίου 1982. Το δημοσίευμα έφερε την υπογραφή του δημοσιογράφου Γιώργου Ζώτου (1933-2010).

Ο Μάρκος Βαφειάδης,  ο οποίος υπήρξε αρχιστράτηγος του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) και πρώτος προέδρος της αποκαλούμενης Κυβέρνησης του Βουνού (Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης της Ελεύθερης Ελλάδας), γεννήθηκε στην Τόσια (Θεοδοσία ή Δοκεία) της Μικράς Ασίας στις 28 Ιανουαρίου 1906 και απεβίωσε στην Αθήνα στις 22 Φεβρουαρίου 1992.

Μετά τη λήξη του Εμφυλίου ο Βαφειάδης είχε παραμείνει στη Σοβιετική Ένωση επί 34 ολόκληρα χρόνια. Είχε επιστρέψει στην Ελλάδα το Μάρτιο του 1983, σε ηλικία 78 ετών.