ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΗ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ (ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ)
Γράφει η Ευαγγελία Δημοπούλου
Ιστορικός - Αρχαιολόγος
Η έναρξη της Επανάστασης στη Στερεά Ελλάδα, είχε οριστεί να γίνει ταυτόχρονα και με άλλες περιοχές της οθωμανικής επικράτειας, ώστε να υπάρχουν πολλές επαναστατικές εστίες. Η απόφαση ελήφθη σε μια σύσκεψη των οπλαρχηγών της Στερεάς, στη Λευκάδα που έλαβε χώρα στις 30 Ιανουαρίου του 1821.
Η συγκέντρωση έγινε έπειτα από την προτροπή του αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας, Αλέξανδρου Υψηλάντη, ενώ επιλέχθηκε η Λευκάδα, γιατί τα Επτάνησα ήταν υπό αγγλική κυριαρχία αφού οι αποφάσεις της σύσκεψης έπρεπε να μείνουν μακριά από τα «αδιάκριτα βλέμματα» των Οθωμανών.
Από τη σύσκεψη ορίστηκε ως μέρα ξεσηκωμού η 25η Μαρτίου, μια ημέρα υψηλού συμβολισμού για όλους τους χριστιανούς, αφού το χαρμόσυνο μήνυμα (Ευαγγελισμός, ευ + αγγέλλω = καλή είδηση) της έλευσης του Χριστού, συνδέθηκε με το μήνυμα της απελευθέρωσης των Ελλήνων.
Ως αρχηγοί των επιχειρήσεων ορίστηκαν οι αρματολοί Ανδρούτσος και ο Πανουργιάς στον ανατολικό τομέα, ενώ στον δυτικό ο Τσόγκας, ο Καραϊσκάκης και ο Βαρνακιώτης. Τέλος, στα μέσα Μαρτίου έγινε εκ νέου συνάντηση με τη συμμετοχή και των προκρίτων της περιοχής, στη Μονή του Όσιου Λουκά Βοιωτίας, ώστε να ορισθούν οι τελικές λεπτομέρειες.
Η έναρξη της Επανάστασης στην Πελοπόννησο συμπαρέσυρε και τις εξελίξεις στη Στερεά. Η αρχή έγινε στις 24 Μαρτίου στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία – έξω από την Άμφισσα- με τον Ησαΐα, Επίσκοπο Σαλώνων να ευλογεί τα όπλα των αντρών του Πανουργιά.
Ο Πανουργιάς με την αρωγή των Θανάση Μανίκα και Γιάννη Γκούρα αλλά και με τη συνδρομή των κατοίκων του Γαλαξιδίου, μπαίνει στην πόλη της Άμφισσας (Σάλωνα ) στις 26 με 27 Μαρτίου, ενώ την ίδια μέρα σηκώνει την επαναστατική σημαία στη Βοιωτία από τη Μονή του Όσιου Λουκά, ο Αθανάσιος Διάκος.
Η είσοδος στην πόλη της Άμφισσας και η πολιορκία του κάστρου της έδωσε το έναυσμα στους οπλαρχηγούς της περιοχής να δράσουν και με συντονισμένες κινήσεις κατάφεραν να εκκαθαρίσουν τις τουρκικές φρουρές στο ανατολικό κυρίως τμήμα. Έτσι, η Άμφισσα γίνεται η πρώτη απελευθερωθείσα πόλη της Στερεάς και στην πόλη συγκροτείται «ελληνική διοίκηση».
Στις 28 Μαρτίου ο πρόκριτος Αναγνώστης Λιδωρίκης μαζί με τους οπλαρχηγούς Δήμο Σκαλτσά και Πολίτη Παπαγεωργίου υψώνουν τη Σημαία της Επαναστάσεως και εισέρχονται στο Λιδωρίκι, Φωκίδας το οποίο και απελευθερώνουν χωρίς καμία αντίσταση. Την ίδια μέρα ο Διάκος, που είχε τεθεί επικεφαλής των επαναστατικών δυνάμεων φτάνει στον Προφήτη Ηλία Λειβαδιάς απαιτώντας την παράδοση της πόλης από τον διοικητή της Χασάν αγά.
Δύο μέρες αργότερα, οι Τούρκοι παραδίδουν το Μαλανδρίνο Φωκίδας στους Έλληνες επαναστάτες υπό τον Θεόδωρο Χαλβαντζή, ενώ την επόμενη μέρα, ο οπλαρχηγός Αντώνιος Κοντοσόπουλος απελευθερώνει την Αταλάντη(Ταλάντι) Λοκρίδας. Παράλληλα, ο Αθανάσιος Διάκος επιτίθεται και καταφέρνει να καταλάβει το φρούριο Ώρα της Λιβαδειάς, με αποτέλεσμα η πόλη να παραδοθεί από τον διοικητή της Χασάν Αγά.
Οι γρήγορες και αποτελεσματικές κινήσεις των επαναστατών είχαν ως αποτέλεσμα σχεδόν όλη η Βοιωτία και η Φθιώτιδα -πλην των μεγάλων κάστρων της Λαμίας και τη Υπάτης- να βρίσκονται υπό τον έλεγχο των Ελλήνων.
Οι ενέργειες των επαναστατών συνεχίζονται με τον Ιωάννη Δυοβουνιώτη, οπλαρχηγό της περιοχής της Φθιώτιδας, ο οποίος συνεπικουρούμενος από τον Κόμνα Τράκα και τον Αθανάσιο Διάκο, στις 8 Απριλίου πολιορκεί το κάστρο της Μενδενίτσας.
Ο Δυοβουνιώτης προσχώρησε στις τάξεις των επαναστατών αψηφώντας το γεγονός πως ο μοναχογιός του Γιώργος ήταν αιχμάλωτος του Αλή Πασά, μια κοινή πρακτική των Τούρκων, για να μπορούν να ελέγχουν και να πιέζουν τους αρματολούς, στις εκάστοτε περιοχές.
Στις 10 Απριλίου, ανήμερα του Πάσχα, υψώνεται η επαναστατική σημαία στο κάστρο των Σαλώνων, αφού οι προμήθειες σε νερό και τρόφιμα των πολιορκημένων Τούρκων είχαν εξαντληθεί, γεγονός καθοριστικής σημασίας για την εδραίωση και τη συνέχιση της Επανάστασης. Τέλος, τρεις μέρες αργότερα πέφτει στα χέρια των Ελλήνων και το κάστρο της Μενδενίτσας.
Εικόνα: Ο Νικόλαος Μητρόπουλος υψώνει τη σημαία στα Σάλωνα. (Πίνακας του Λουί Ντυπρέ)
