Χρέος των λαών να αντιστέκονται 81 χρόνια από τη Μάχη της Μακρακώμης
Της Δρ. Βασιλικής Λάζου,
διδάσκουσας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ
Έχουν περάσει 81 χρόνια από τη Μάχη της Μακρακώμης, όταν στις 8 Οκτωβρίου 1943 δυνάμεις της 13ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ απέκρουσαν αποτελεσματικά επίθεση γερμανικών Ες- Ες γράφοντας άλλη μια ηρωική σελίδα στον ένδοξο εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του λαού μας. Παρά το άνισο της αριθμητικής δύναμης και της δύναμης πυρός οι αντάρτες του ΕΛΑΣ κατάφεραν ύστερα από 8ωρη μάχη λίγο έξω από τη Μακρακώμη να απωθήσουν τα ναζιστικά στρατεύματα που εξορμούσαν ενάντια στην καρδιά της Ελεύθερης Ελλάδας, τη Δυτική Φθιώτιδα και το Καρπενήσι. Ανάμεσά τους, και ας μου επιτραπεί η ξεχωριστή αναφορά, η πρώτη ένοπλη αντάρτισσα του ΕΛΑΣ η θρυλική Θύελλα (Μένη Παπαηλιού).
Ο χρόνος και ο τόπος της μάχης δεν ήταν τυχαίος. Η Μακρακώμη οργανώθηκε από τις πρώτες στην ΕΑΜική Αντίσταση. Από την ευρύτερη περιοχή, την καλύβα Στεφανή, ξεκίνησε ο ένοπλος εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας, με τον Άρη Βελουχιώτη και τα παλικάρια του. Σε σύντομο χρονικό διάστημα ο ΕΛΑΣ αύξησε τις δυνάμεις του και ο αγώνας απέδωσε καρπούς με τον σχηματισμό ελεύθερων περιοχών στα βουνά της Ρούμελης. Ήδη από τις αρχές του 1943 η Μακρακώμη ήταν ελεύθερη με την απόσυρση των Ιταλών και της Χωροφυλακής. Ο μικρός γερμανικός θύλακας στο Πλατύστομο διαλύθηκε και αυτός τον Απρίλιο 1943. Η Μακρακώμη αποτελούσε την πύλη της ελεύθερης Ελλάδας, ένα προκεχωρημένο φυλάκιο των ανταρτών.
Απέναντί της στο Καστρί οι Γερμανοί οχυρωμένοι βομβάρδιζαν αδιάκριτα με το πυροβολικό και τους όλμους αν τα παρατηρητήριά τους διέκριναν «ύποπτες» κινήσεις.
Η πόλη αντιμετώπιζε καθημερινά τον κίνδυνο της επιδρομής. Δεν ήταν σπάνιες οι φορές που άντρες, γυναίκες και παιδιά κατέφευγαν στα κοντινά υψώματα προς Βίτωλη και Τσούκα υπό τον κίνδυνο αντιποίνων. Γύρω από την Μακρακώμη υπήρχαν φυλάκια ενώ τακτικές περιπολίες στα περίχωρα της πόλης και την κοίτη του Σπερχειού ήταν σε διαρκή επιφυλακή. Οι Μακρακωμίτες οχυρωμένοι στην πλειοψηφία τους στην Αντίσταση πρόσφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στον αγώνα, στην πρώτη γραμμή του πυρός και έφερναν εις πέρας επικίνδυνες αποστολές στα μετόπισθεν του εχθρού.
Η συγκυρία της μάχης δεν είναι επίσης τυχαία. Ύστερα από την ιταλική συνθηκολόγηση τον Σεπτέμβριο του 1943 οι Γερμανοί συνειδητοποίησαν την έκταση του αντάρτικου το οποίο μέχρι τότε σταθερά υποτιμούσαν. Ακολουθώντας μια σαφώς πιο ενεργή αντιανταρτική πολιτική από τους Ιταλούς προσπάθησαν με συντεταγμένο τρόπο να συντρίψουν την ένοπλη αντίσταση και να υποτάξουν την Ελεύθερη Ελλάδα.
Απέναντί τους ήταν οι αντιστασιακές δυνάμεις. Εδώ στην περιοχή μας ο ΕΛΑΣ, ο αντάρτικος στρατός που το καλοκαίρι του 1943 αριθμούσε γύρω στους 20.000 άνδρες και είχε συγκροτηθεί σε τακτικό στρατό με τριμελή ηγεσία του Στέφανου Σαράφη, του Άρη Βελουχιώτη και του Ανδρέα Τζήμα (Βασίλη Σαμαρινιώτη). Τον Ιούλιο του 1943 ο ΕΛΑΣ μαζί με τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ είχαν συγκροτήσει το Κοινό Γενικό Στρατηγείο Ανταρτών και μαζί με την Βρετανική Αποστολή πραγματοποιούσαν στο πλαίσιο του συμμαχικού αγώνα εκτεταμένες και πολυάριθμες επιχειρήσεις εναντίον των κατακτητών. Με την Ιταλική συνθηκολόγηση σημαντικό μέρος του ιταλικού οπλισμού περιήλθε στα χέρια του ΕΛΑΣ ενισχύοντας τη δράση του. Οι Γερμανοί, ως μόνοι πια κατακτητές στο μεγαλύτερο μέρος της ηπειρωτικής Ελλάδας έπρεπε να επανακατακτήσουν τη χώρα.
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η μάχη της Μακρακώμης που τιμάται και μνημονεύεται στις 8 Οκτωβρίου.
Οι αντάρτες ως οργανικό μέρος της κοινωνίας, ως ένοπλος λαός αντέταξαν ισχυρή αντίσταση στις γερμανικές επιδρομές που από την άνοιξη 1944 απέκτησαν μεγάλη σφοδρότητα. Καθώς η Μακρακώμη ήταν το σύνορο ανάμεσα στην σκλαβωμένη και την ελεύθερη Ελλάδα υπέστη βαρύ το τίμημα της λευτεριάς, όπως συνέβη σε δεκάδες χωριά και πόλεις της πατρίδας, με υλικές καταστροφές και ανθρώπινες απώλειες που ακόμα 8 δεκαετίες μετά δεν έχουν αποζημιωθεί. Το αίτημα παραμένει απαράγραπτο και διαρκώς διεκδικούμενο.
Χρέος όμως των λαών είναι να αντιστέκονται, όπως διδάσκει η μακραίωνη ιστορία της Ελλάδας και οι αγώνες των προγόνων μας. Καθήκον του κάθε ενός και της κάθε μίας είναι να αγωνιζόμαστε για την ελευθερία και την ανεξαρτησία της πατρίδας μας, για μια δικαιότερη κοινωνία ισότητας και αλληλεγγύης.
Για αυτό μνημονεύουμε και τιμούμε όσους έπεσαν στον τίμιο αγώνα, μια πράξη που για πολλές δεκαετίες δεν ήταν αυτονόητη, ως όφειλε για την πολιτεία. Τιμή και δόξα στους μαχητές και τις μαχήτριες της λευτεριάς. Τότε. Τώρα. Για πάντα.
