ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΙΟΥΛΙΑΝΟ - ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟ

Γράφει ο
Χρήστος Δελημπούρας
πρ. Σχολικός Σύμβουλος - Προϊστάμενος Π.Ε.

Ημερολόγιο ονομάζεται το σύστημα μέτρησης του χρόνου σε ορισμένες περιόδους (έτη, μήνες, εβδομάδες και ημέρες).

Η αρχή των αρχαιότερων συστημάτων για τον υπολογισμό του χρόνου, σύμφωνα με τις πιο έγκυρες απόψεις, συνδέεται με την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Το πρώτο αστρονομικό φαινόμενο που χρησιμοποιήθηκε για τη διαίρεση του χρόνου ήταν, πιθανότατα, εκείνα που ήταν πιο εύκολο να παρατηρηθούν: τα σεληνιακά. Από την παρατήρηση της Σελήνης έχουμε τους μήνες, περίοδος χρόνου περίπου ίση με 29,5 ημέρες, που περιλαμβάνεται μεταξύ δύο πανσελήνων ή μεταξύ δύο νέων περιόδων της Σελήνης και οι εβδομάδες, περίοδος χρόνου που προκύπτει από την υποδιαίρεση του μήνα σε περίπου τέσσερα ίσα μέρη, με βάση τη νέα Σελήνη, το πρώτο τέταρτο, την Πανσέληνο και το τελευταίο τέταρτο της Σελήνης. Έτσι έχουμε τα αρχαιότερα ημερολόγια, όπως είναι το Αιγυπτιακό, το Βαβυλωνιακό, το Ελληνικό, το Ρωμαϊκό, το Ιουλιανό και το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Ας γνωρίσουμε τα δύο τελευταία!

Το Ιουλιανό ημερολόγιο θεσπίστηκε το 46 π.Χ. από τον Ιούλιο Καίσαρα, το οποίο φέρει και το όνομά του. Στον Έλληνα αστρονόμο Σωσιγένη ανατέθηκε η αναμόρφωση του ρωμαϊκού ημερολογίου.

Το νέο ημερολόγιο έγινε πιο ακριβές με την προσθήκη - 80 - ημερών και την εφαρμογή των δίσεκτων ετών. Το Ιουλιανό απέκλεισε κάθε σχέση με τα σεληνιακά φαινόμενα και δέχτηκε ως μέση διάρκεια του έτους μια περίοδο - 365 - ημέρες και 1/4 ημερών. Το πρόβλημα που προέκυπτε από το κλάσμα μιας ημέρας που περίσσευε κάθε χρόνο λύθηκε με την υιοθέτηση ενός κύκλου 4 ετών, από τα οποία τρία είχαν από - 365 - ημέρες και το τέταρτο (δίσεκτο) έτος 366 ημέρες.

Πολλά χρόνια αργότερα οι αστρονόμοι διαπίστωσαν ότι με το Ιουλιανό ημερολόγιο προέκυπτε σφάλμα - 11 - λεπτών και - 14 - δευτερολέπτων κάθε χρόνο, με αποτέλεσμα να χάνεται ένα ημερονύκτιο κάθε - 128 - χρόνια.

Η διαφορά αυτή, αλλά και λόγοι θρησκευτικοί, όπως ο καθορισμός της ημέρας του εορτασμού του Πάσχα, ανάγκασαν τον πάπα Γρηγόριο ΙΓ΄ να επιχειρήσει μεταρρύθμιση του ημερολογίου, που έγινε το - 1582 - με βάση μαθηματικούς υπολογισμούς. Για να εξαλειφθεί η διαφορά μεταξύ του τροπικού (365 ημέρες, 5 ώρες, 48 λεπτά και 46 δευτερόλεπτα) και του πολιτικού έτους (365 ημέρες και 1/4 ημερών) αφαιρέθηκαν - 10 - ημέρες. Έτσι από τις – 4 - Οκτωβρίου πέρασαν στις - 15 - Οκτωβρίου 1582 και καθορίστηκε ότι από εκεί και πέρα δε θα ήταν δίσεκτα έτη αυτά που διαιρούνται με το - 100 -, εκτός από εκείνα που διαιρούνται με το - 400 -. Πρέπει να σημειωθεί ότι και με το Γρηγοριανό ημερολόγιο υπάρχει σφάλμα μιας ημέρας σε κάθε 3300 χρόνια.

Παρ’ όλο που το Γρηγοριανό άρχισε να ισχύει από το 1582, εν τούτοις τα κράτη της Ευρώπης το υιοθέτησαν σταδιακά, γιατί η μετάβαση από το ένα στο άλλο δημιουργούσε θρησκευτικά προβλήματα, ιδίως στα κράτη που δεν επικρατούσε ο Ρωμαιοκαθολικισμός, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής τον 18^ο αιώνα.

Τα προτεσταντικά κράτη της Γερμανίας το υιοθέτησαν μέχρι το 1700, η Βουλγαρία το 1917, η Σοβιετική Ένωση το 1918, η Ρουμανία το 1919 και η Ελλάδα το 1923. Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες, όπως και οι Προτεσταντικές, υποπτεύτηκαν κάποια συνωμοσία είτε των Καθολικών είτε του Αντίχριστου, αφού το ημερολόγιο έφερε την παπική βούλα.

Επίσης, πίστευαν ότι αν αποδέχονταν το Γρηγοριανό ημερολόγιο θα ήταν εύκολος ο προσηλυτισμός των πιστών στο καθολικό δόγμα. Ένας άλλος λόγος της Ορθόδοξης Εκκλησίας ήταν ότι σύμφωνα με την απόφαση της πρώτης Οικουμενικής Συνόδου το 325 μ.Χ. στη Νίκαια της Βιθυνίας επί Μεγάλου Κωνσταντίνου, απαγορευόταν να συμπίπτει το Χριστιανικό Πάσχα με το Εβραϊκό, κάτι που συνέβαινε με τη χρήση του Γρηγοριανού ημερολογίου. Στην Ελλάδα με Β.Δ. στις 16 Φεβρουαρίου του 1923 εισάγεται το Γρηγοριανό ημερολόγιο και καταργείται το Ιουλιανό ημερολόγιο. Την αλλαγή του ημερολογίου είχε εισηγηθεί ο αστρονόμος και ακαδημαϊκός Αιγινήτης Δημήτριος από το 1919.

Το 1923 παύει να ισχύει για την Ελλάδα το Ιουλιανό και τίθεται σε ισχύ το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Η 16^η Φεβρουαρίου 1923 γίνεται 1^η Μαρτίου 1923.

Η Ιερά Σύνοδος της Ελλάδας το 1923 δέχτηκε να χρησιμοποιείται το Γρηγοριανό ημερολόγιο από το ελληνικό κράτος, αλλά η ίδια η Εκκλησία να συνεχίσει με το Ιουλιανό, κάτι που γρήγορα αντιλήφθηκαν ότι θα προκαλούσε προβλήματα, αφού θα έπρεπε για παράδειγμα η 25^η Μαρτίου, η εθνική μας εορτή, να εορτάζεται με διαφορά έντεκα ημερών με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.

Τελικά, ένα χρόνο αργότερα, στις 10 Μαρτίου 1924, η Εκκλησία της Ελλάδας αποδέχτηκε το Γρηγοριανό και για τις θρησκευτικές εορτές, με εξαίρεση το Πάσχα, που εορτάζεται σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο. Αυτό είχε ως συνέπεια ο κλήρος και οι πιστοί να διαχωριστούν σε Νεοημερολογίτες και Παλαιοημερολογίτες.

Οι Έλληνες ορθόδοξοι Παλαιοημερολογίτες είναι ορθόδοξοι χριστιανοί, σε Ελλάδα και εξωτερικό, οι οποίοι ακολουθούν το Ιουλιανό ημερολόγιο, το οποίο υπολείπεται από το Γρηγοριανό κατά - 13 - ημέρες. Όσοι Παλαιοημερολογίτες αυτοπροσδιορίζονται ως «γνήσιοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί» δε βρίσκονται σε κοινωνία με την Εκκλησία της Ελλάδας, ούτε με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες ανά τον κόσμο. Εξαίρεση αποτελούν οι Αγιορείτες πατέρες, οι οποίο εορτάζουν με βάση το Ιουλιανό ημερολόγιο, αλλά επικοινωνούν με την Εκκλησία της Ελλάδας και πνευματικά διατελούν υπό την άμεση δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Το Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι το ημερολόγιο που χρησιμοποιείται σήμερα στο Δυτικό Κόσμο και έχει επικρατήσει ευρύτερα παγκοσμίως.