Μουσειο…λόγος: «Χριστουγεννιάτικες κάρτες με έμπνευση»

Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα

Μουσειολόγος - Επιμελήτρια Εκθέσεων
Διδακτορική Ερευνήτρια Μουσειολογίας & Επικοινωνίας της Επιστήμης

Μια από τις αγαπημένες παραδόσεις των γιορτινών ημερών είναι η ανταλλαγή καρτών, μια πρακτική που ξεκινά στις αρχές του 19ου αιώνα. Σήμερα, η δημιουργία χριστουγεννιάτικων καρτών πραγματοποιείται συνήθως από ειδικές πλατφόρμες στο διαδίκτυο που προσφέρουν εργαλεία για το σχεδιασμό και διάφορες επιλογές σχεδίασης.

Οι χριστουγεννιάτικες κάρτες τέτοιου τύπου, παρά την ευκολία και την πρακτικότητά τους, συχνά θεωρούνται ότι δεν έχουν την ίδια πρωτοτυπία με μια «χειροποίητη» κάρτα.

Συχνά παρουσιάζονται «έτοιμες» κάρτες που δεν προσφέρουν την ίδια δυνατότητα προσωπικής έκφρασης, όπως μια πρωτότυπη σχεδιασμένη κάρτα. Πολλές φορές, οι εικόνες και οι ευχές είναι προκαθορισμένες, λείποντας το στοιχείο της μοναδικότητας. Οι σχεδιαστές και κατασκευαστές ετοιμάζουν μεγάλες ποσότητες καρτών με πεπερασμένα σχέδια.

Συνεπώς, υπάρχει η πιθανότητα να βρείτε παρόμοια ή ακόμη και ίδια σχέδια σε πολλές κάρτες. Οι έτοιμες κάρτες δεν προσφέρουν το ίδιο επίπεδο εξατομίκευσης και τη δυνατότητα προσθήκης προσωπικών λεπτομερειών, όπως φωτογραφίες, σχέδια κ.ά.

Όμως, ήταν πάντοτε τόσο «εύκολο» να σχεδιαστεί μια χριστουγεννιάτικη κάρτα; Το 1843, ο John Callcott Horsley δημιούργησε την πρώτη χριστουγεννιάτικη κάρτα. Αν και οι κάρτες μπορεί να μην έχουν υψηλή χρηματική αξία, η σημασία τους είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς φέρνουν χαρά τόσο στους αποστολείς όσο και στους παραλήπτες.

Με ζωηρά χρώματα και εορταστικές σκηνές, οι χειροποίητες κάρτες αποτελούν έναν υπέροχο τρόπο έκφρασης. Η δημιουργία χειροποίητων καρτών κατέχει ιδιαίτερη σημασία και προσφέρει πολλά θετικά στοιχεία, τα οποία αντικατοπτρίζουν την αξία της προσωπικής έκφρασης και της αυθεντικότητας. Κάποια από τα σημαντικότερα στοιχεία των χειροποίητων καρτών είναι η τέχνη και δημιουργικότητα με το προσωπικό ύφος του καλλιτέχνη.

Ο κάθε δημιουργός μπορεί να προσθέσει προσωπικά στοιχεία, όπως φωτογραφίες, κείμενο, ή στοιχεία σχεδίασης που αντικατοπτρίζουν τον δικό του χαρακτήρα και τα ενδιαφέροντά του. Οι γιορτινές κάρτες φέρουν μια ιδιαίτερη συναισθηματική αξία και οι αποδέκτες εκτιμούν το χρόνο και την προσοχή που αφιερώνει ο αποστολέας για τη δημιουργία τους. Παρακάτω παρουσιάζουμε μερικές χριστουγεννιάτικες κάρτες που δημιουργήθηκαν από διάσημους καλλιτέχνες.

Ξεκινώντας από τον John Calcott Horsley, Άγγλος ακαδημαϊκός καλλιτέχνης, ο οποίος σχεδίασε την πρώτη χριστουγεννιάτικη κάρτα. Η ιδέα για τις ευχετήριες κάρτες δεν προήλθε από αυτόν αλλά από τον Henry Cole, τον πρώτο διευθυντή του Μουσείου Victoria and Albert στο Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο. Η εικόνα δείχνει τρεις αφηγήσεις, που χωρίζονται από ένα πλαίσιο φυτικών μοτίβων. Το κεντρικό πάνελ είναι πολύχρωμο και απεικονίζει την οικογένεια Cole να πίνει ένα χριστουγεννιάτικο ποτό γύρω από ένα τραπέζι. 

Τα άλλα δύο πάνελ απεικονίζουν σκηνές φιλανθρωπίας, με ανθρώπους να προσφέρουν φαγητό και ρούχα. Η  εικόνα παρουσιάζει τις ευχάριστες στιγμές των διακοπών και τη χαρά της προσφοράς. Επίσης, ο Barnett Friedman, Άγγλος καλλιτέχνης του 20ού αιώνα. Αν και ήταν ζωγράφος, ο Freedman έγινε ιδιαίτερα γνωστός για τις εικονογραφήσεις του. 

Παράλληλα, όμως, σχεδίασε  χριστουγεννιάτικες κάρτες. Σε μια ευχετήρια κάρτα που έφτιαξε ο Freedman το 1950 παρουσιάζει ένα γαλάζιο φόντο διακοσμημένο με νιφάδες χιονιού, με μια ανοιχτή κάρτα-βιβλίο με το παρακάτω μήνυμα: «Να σας ευχηθώ κάθε ευτυχία τα Χριστούγεννα και καλή τύχη το νέο έτος». Ένας ιδιαίτερα δημοφιλής καλλιτέχνης που φιλοτέχνησε μια σειρά από γιορτινές κάρτες είναι οSalvador Dali.

Το 1959, ο Dali προσελήφθη από μια εταιρεία ευχετήριων καρτών, τη Hallmark, για να φτιάξει μια σειρά από χριστουγεννιάτικες κάρτες. Ωστόσο, η εταιρεία δεν έδωσε στον Dali καμία πρόταση και τις σχεδίασε σύμφωνα με τις ιδέες του. 

Ο καλλιτέχνης έφτιαξε χριστουγεννιάτικες κάρτες που ήταν πρωτοποριακές για την εποχή, παρουσιάζοντας μια «διαφορετική» ερμηνεία των χριστουγεννιάτικων συμβόλων. Για παράδειγμα, στην εικόνα, βλέπουμε ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο φτιαγμένο από μεγάλου μεγέθους πεταλούδες.

Ο Andy Warhol, ο ιδρυτής του κινήματος Pop Art λάτρευε τις γιορτές των Χριστουγέννων και σχεδίασε μερικές χριστουγεννιάτικες κάρτες, οι οποίες εκδόθηκαν από την Tiffany & Co. Στην κάρτα του, παρουσιάζεται ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο συνδυάζοντας διάφορα σύμβολα με ένα χρώμα για σχηματιστεί το δέντρο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ούτε το χρώμα ούτε τα σύμβολα, εκτός από μερικά φύλλα γκι, θυμίζουν τις κλασικές χριστουγεννιάτικες κάρτες.

Όλες αυτές τις πληροφορίες για τα Χριστούγεννα μπορούμε να τις γνωρίσουμε καλύτερα σε ένα από τα μεγαλύτερα θεματικά μουσεία Χριστουγέννων του κόσμου. To «Salzburg Christmas Museum» στην Αυστρία αναδεικνύει τη λαμπερή γιορτή των Χριστουγέννων μέσα από μια πολυάριθμη συλλογή αντικειμένων που αντικατοπτρίζουν τη μαγεία αυτής της εποχής.

Στις συλλογές του περιλαμβάνονται όχι μόνο μεγάλος αριθμός στολιδιών για το χριστουγεννιάτικο δέντρο και διακοσμητικά, αλλά και δώρα, ποικίλα χριστουγεννιάτικα δέντρα, καρτ-ποστάλ, κάρτες και πολλά ακόμη είδη αυτής της εποχής. Τα εκθέματα συλλέχθησαν από την Ursula Kloiber τα τελευταία 50 χρόνια και παρουσιάζονται σε μια έκθεση με τίτλο Celebrations between Advent and New Year from 1840-1940 .