Οδυσσέας Ελύτης

                              Γράφει η Μαρία Σκουρολιάκου

«Βαθιά στο χώμα και βαθιά στο σώμα μου θα πάω να βρω
ποιος είμαι. Τι δίνω, τι μου δίνουν και περισσεύει τ’ άδικο.»                    

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ. Ο ποιητής  που  αποπνευματώνει την ύλη και σαρκώνει την πνευματική εμπειρία. Που αναμετριέται με τη λυρική παράδοση, την αναμορφώνει με οξύ αισθητήριο κι απλώνει ρίζες στην ελληνική παρακαταθήκη. Που ανεβάζει τα φυσικά στοιχεία στην κλίμακα των ηθικών συμβόλων και παράλληλα αγιοποιεί τις αισθήσεις. Οι λέξεις και οι εικόνες του, με την φωταύγειά τους, γίνονται  «νυν και αεί» για τη διαρκή ανανέωση της ζωής μέσα από τις οδύνες μιας αρχαίας χαράς  που μετασχηματίζεται, εξορίζοντας τον χρόνο και τη λήθη.  Ο Ελύτης μας καλεί, ν’ ανακαλύψουμε το κρυμμένο νόημα της ζωής, ο καθένας απ’ το δικό του αλφαβητάρι.   

Ανεμίζοντας τη σημαία της τέχνης θα δώσει μια διακήρυξη για το γλωσσικό  οργανισμό της ποίησης, για το πνεύμα και το σώμα της με μια βαθιά κατάδυση μέχρι τη Σαπφώ και τον Αρχίλοχο.

Επινοεί  ένα δεύτερο σύμπαν. Διοργανώνει παντού αναστάσεις και επαναστάσεις, κηρύσσοντας το ποιητικό του πιστεύω. Έναν κώδικα, που όποιο μονοπάτι κι αν διαλέξουμε θα συναντήσουμε τον Ρωμανό το Μελωδό, τον Κάλβο, τη Σαπφώ. Θα δούμε ποιήματα με σπαράγματα του Πίνδαρου, του Ηράκλειτου, του Ρεμπώ, του Καβάφη, του Δάντη. Ο Όμηρος αμέτρητες φορές θα μας γνέφει με νόημα και θα νιώσουμε την αρραγή ιδεολογία και μια φυγή στον ουρανό. Μια αποδέσμευση και μια σωστική έλευση.

Ο Ελύτης δέεται για ένα θαύμα, βλέποντας τα έθνη και τους εμπόρους μες στο αίμα αθώων. Ταυτίζοντας τη δικαιοσύνη με το απόλυτο φως, δοξάζει και  παρακαλεί: «Της  δικαιοσύνης ήλιε νοητέ και μυρσίνη εσύ δοξαστική, μη παρακαλώ σας, μη λησμονάτε τη χώρα μου». Δίνει την ιλιγγιώδη εκκρεμότητα της τελικής εκτόξευσης στον ήλιο, στο αιώνιο, στο πεπρωμένο και οδηγεί με τα λόγια: «Όπου μαυρίλα κλώθεται και γνέθεται / Ήλιοι μικροί γενείτε κι όλο αλέθετε». Προφητικά μοιρολογεί: «Πενθώ τον ήλιο και πενθώ τα χρόνια που έρχονται.»

Η  ποίηση του Ελύτη  είναι τόσο χρήσιμη στις μέρες μας  γιατί  αποτελεί αποκάλυψη για τους στόχους της παγκόσμιας τάξης: «Και με των κυβερνητών τα έργα έφριξεν η κτίσις./Ο αντίχριστος κι ανάλγητος δαιμονιστής του αιώνος /που όταν εμείς πενθούμε αυτός ηλιοφορεί. /Όταν η συφορά συμφέρει/ όταν ακούς τάξη /ανθρωπινό κρέας μυρίζει».

Εάν η ποίηση παρέχει μια διαβεβαίωση και δη στους καιρούς μας, είναι ακριβώς αυτή.  Ότι η μοίρα μας παρ’ όλα αυτά, βρίσκεται στα χέρια μας.

Είμαστε στους καιρούς της φοβερής ανέχειας  όπου πιο πολύ από ποτέ οι εκατόμβες των αθώων πορφυρώνουν τη γη και τα όνειρα των ανθρώπων. Η ποίηση του Ελύτη σταυροφορεί τις ψυχές μας στο όνομα μιας « συνείδησης πάμφωτης». Στο όνομα της ζωής, της  αγάπης, της ελευθερίας, «του ήλιου του νοητού». Για όλα τούτα τα  άγια των αγίων, για τα οποία οφείλουμε να στέκουμε ορθοί.  Να πολεμάμε «το δεν και το αδύνατον» στον κόσμο ετούτο, «τον μικρό, τον ΜΕΓΑ!»

Μαρία Σκουρολιάκου

ΤΑ ΠΑΘΗ

Ζ΄
Ήρθαν
ντυμένοι «φίλοι»
αμέτρητες φορές οι εχθροί μου
το παμπάλαιο χώμα πατώντας.
Και το χώμα δεν έδεσε ποτέ με τη φτέρνα τους.
Έφεραν
τον Σοφό, τον Οικιστή και τον Γεωμέτρη
Βίβλους γραμμάτων και αριθμών
την πάσα Υποταγή και Δύναμη
το παμπάλαιο φως εξουσιάζοντας.
Και το φως δεν έδεσε ποτέ με τη σκέπη τους.
Ούτε μέλισσα καν δε γελάστηκε το χρυσό ν’ αρχινίσει παιχνίδι•
ούτε ζέφυρος καν, τις λευκές να φουσκώσει ποδιές.
Έστησαν και θεμέλιωσαν
στις κορφές, στις κοιλάδες, στα πόρτα
πύργους κραταιούς κι επαύλεις
ξύλα και άλλα πλεούμενα
τους Νόμους, τους θεσπίζοντας τα καλά και συμφέροντα
στο παμπάλαιο μέτρο εφαρμόζοντας.
Και το μέτρο δεν έδεσε ποτέ με τη σκέψη τους.
Ούτε καν ένα χνάρι Θεού στην ψυχή τους σημάδι δεν άφησε•
ούτε καν ένα βλέμμα ξωθιάς τη μιλιά τους δεν είπε να πάρει.
Έφτασαν
ντυμένοι «φίλοι»
αμέτρητες φορές οι εχθροί μου
τα παμπάλαια δώρα προσφέροντας.
Και τα δώρα τους άλλα δεν ήτανε
παρά μόνο σίδερο και φωτιά.
                                                                             ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ(1959)