ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ: ΠΡΟΣΤΑΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Γράφει ο
Χρήστος Δελημπούρας
πρ. Σχολικός Σύμβουλος – Προϊστάμενος Π.Ε.

«Χαίροις Ιεραρχών η Τριάς της Εκκλησίας, τα μεγάλα προπύργια,

οι στύλοι της ευσεβείας, ο των πιστών εδρασμός, των αιρετιζόντων η κατάπτωσις»

Η 30^η Ιανουαρίου αποτελεί μια σπουδαία ημέρα για το Χριστιανισμό, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Παιδεία, καθώς γιορτάζουμε τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών: Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου, Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου και Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, προστατών των Ελληνικών Γραμμάτων και της Παιδείας.

Σήμερα ο ορθόδοξος χριστιανικός κόσμος πανηγυρίζει τη μνήμη των τριών φαεινών πνευμάτων και υπέρμαχων αυτού. Τρεις διάττοντες αστέρες στο ορθόδοξο χριστιανικό στερέωμα διέγραψαν τη μεγαλύτερη τροχιά και διάχυση, το φως το αληθινό. Τρεις φωτεινοί αστέρες προβάλλουν από το γαλαξία του στερεώματος της Ορθοδοξίας και φωτίζουν την «Ακρόπολη και το Γολγοθά», την Ελλάδα και το Χριστιανισμό.

Η Οικουμένη βαδίζει στον τέταρτο αιώνα της μ.Χ. Σκότος βαθύ καλύπτει όλη την Ευρώπη, εκτός της Βυζαντινορωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η οποία παρουσιάζει κάποια πρόοδο. Δύο αντίθετα ισχυρά ρεύματα συγκρούονται. Η ειδωλολατρία αφενός και ο Χριστιανισμός αφετέρου. Η αιώνια αλήθεια της θρησκείας του Χριστού επιβάλλεται. Η Πυθία παραγγέλλει στον Ιουλιανό τον αληθέστερο χρησμό της:

«Είπατε τω βασιλεί, χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά, ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην,

ου μάντιδα δάφνην, ουδέ παγάν λαλέουσαν, απέσβετο δε λάλον ύδωρ».

Και επισφραγίζεται επισήμως ο τάφος της ωραίας ελληνικής θρησκείας. Εξέπνευσε η θρησκεία την οποία πρώτος ο ευφάνταστος λαός των Ελλήνων δημιούργησε και λαμπρώς περιέγραψε ο μεγαλύτερος του κόσμου ποιητής.

Ο Χριστιανισμός νίκησε! Και στη μεγάλη πόλη των δύο θρησκειών, η οποία θ’ αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους σταθμούς της ιστορίας της ανθρωπότητας και μοναδικό παράδειγμα αυταπάρνησης και αυτοθυσίας, διακρίνονται οι τρεις Μεγάλοι Ιεράρχες: Βασίλειος ο Μέγας, Γρηγόριος ο Θεολόγος και Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Οι μητέρες αυτών: Εμμέλεια, Νόννα και Ανθούσα, γυναίκες ευσεβέστατες και χρηστότατες αφοσιώθηκαν εξ ολοκλήρου στην ανατροφή των τέκνων τους, για να επαληθεύσουν το παιδαγωγικό αξίωμα, κατά το οποίο η μεγαλύτερη παιδαγωγός είναι η μάνα! Όλοι οι μεγάλοι άνδρες είχαν την ευτυχία να έχουν ενάρετες μητέρες.

Και οι τρεις υπήρξαν συνεπέστατοι ως χριστιανοί. Πρόσφεραν τον εαυτό τους ως φωτεινό παράδειγμα του τι πρέπει να είναι, τι πρέπει να κάνει και πως πρέπει να ζει ο καλός χριστιανός! Μοίρασαν την περιουσία τους στους συνανθρώπους τους και ανάλωσαν τη ζωή τους στην υπηρεσία της αρετής.

Ο Βασίλειος και ο Γρηγόριος ήταν συνομήλικοι, συμπατριώτες και φίλοι αδελφικοί. Αν και κατάγονταν από πλούσιες οικογένειες έζησαν με φτωχικό και ταπεινό τρόπο. Έζησαν και για κάποια χρόνια ασκητεύοντας στην έρημο. Είναι γνωστή η περίφημη Βασιλειάδα, όπου χιλιάδες άνθρωποι γέροι, φτωχοί, άρρωστοι, ανήμποροι και αναξιοπαθούντες εύρισκαν καθημερινά δωρεάν τροφή, στέγη και ιατρική φροντίδα. Και οι δυο ανέβηκαν στα ανώτατα εκκλησιαστικά αξιώματα: Επίσκοπος ο Βασίλειος και Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ο Γρηγόριος. Γρήγορα, όμως, εγκατέλειψε τον πατριαρχικό θρόνο και επέστρεψε στην πατρίδα του την Αριανζό της Καππαδοκίας, όπου και απεβίωσε το 390 μ.Χ., έντεκα χρόνια μετά το θάνατο του αδελφικού του φίλου Βασιλείου.

Ο Μέγας Βασίλειος, πολιγραφότατος όπως ήταν, άφησε πίσω του ένα τεράστιο έργο που και σήμερα είναι περιζήτητο. Για την ελληνοχριστιανική μόρφωση της νεολαίας το έργο με τη μεγαλύτερη φήμη έχει τον τίτλο: «Προς τους νέους, όπως αν εξ’ Ελληνικών ωφελοίντο λόγων». Επίσης, οι επιστολές του Μ. Βασιλείου αποτελούν σπουδαίο μέρος της συγγραφικής του παραγωγής.

Ο Γρηγόριος για τη μεγάλη του θεολογική μόρφωση, τη ρητορική του δεινότητα και τη συγγραφική του βαθύτητα ονομάστηκε Θεολόγος. Το πνευματικό του έργο έχει τη σφραγίδα της ανθρωπιάς, της ειλικρίνειας και της ευθύτητας του χαρακτήρα του. Έγραψε πάνω από 400 ποιήματα με 17.500 στίχους με την αγάπη να είναι η υψηλότερη απ’ όλες τις αρετές. «Αν όλοι οι άνθρωποι αγαπούσαν και αγαπιούνταν, έλεγε, δε θα υπήρχαν κακίες στον κόσμο». Δίκαια χαρακτηρίζεται ο ποιητής του Χριστιανισμού.

Και για τους δυο, κόσμημα των νέων είναι η καρτερία, η νηφαλιότητα, η περισυλλογή με μόρφωση αληθινή και εκπαίδευση ορθή, την οποία θεωρούν «τέχνη τεχνών και επιστήμη επιστημών». Διδάσκουν και υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος ευτυχεί και μεγαλουργεί πραγματικά, όταν το επάγγελμά του συμφωνεί με τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά του.

Κάπως νεότερός τους ήταν ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ένας ρήτορας και μαζί ο μεγαλύτερος εκκλησιαστικός συγγραφέας της Ορθοδοξίας. Είχε μια πρωτοφανή και υπέροχη ευγλωττία για την οποία πήρε τον τιμητικό τίτλο Χρυσόστομος. Όταν έγινε Πατριάρχης αγωνίστηκε με πάθος για την εξυγίανση των πραγμάτων της Εκκλησίας και την πλήρη ανάπτυξη της φιλανθρωπικής ιδέας. Έλεγε, συχνά, ότι η φιλαργυρία και η πλεονεξία είναι φοβερές αμαρτίες και φθείρουν την ψυχή. «Ουδείς φιλόχρυσος εγένετο φιλόχριστος». Η αγάπη και η αλληλοβοήθεια χαρακτηρίζουν το χριστιανό. Περίφημη είναι η διδασκαλία του για τη νηστεία, που την εννοούσε όχι μόνο αποχή από τροφές, αλλά προπάντων από την αμαρτία. Κήρυττε ακατάπαυστα το θείο λόγο, καυτηρίαζε την ακολασία και την αμαρτία, πράγμα που τον έφερε αντιμέτωπο με την αυτοκράτειρα Ευδοξία, της οποίας έλεγχε την πολυδάπανη ζωή της με αποτέλεσμα να εξοριστεί τρεις φορές και στο τέλος να πεθάνει μη αντέχοντας τις κακουχίες. Τα συγγράμματά του διακρίνονται για την εκλεκτή ποιότητα του περιεχομένου, τη γλαφυρότητα, τη σαφήνεια, τη γλυκύτητα και τη θεία πνοή. Παιδαγωγικό έργο του είναι το «Περί κενοδοξίας και ανατροφής των παίδων». Σκοπός της ζωής του ανθρώπου δεν είναι τα πλούτη και οι διασκεδάσεις, τα ιπποδρόμια και τα θέατρα, αλλά ο συνεχής αγώνας για την πνευματική άνοδό του και την ψυχική του τελείωση.

Συνοψίζοντας την προσφορά των Τριών Ιεραρχών στα ελληνικά γράμματα και στη χριστιανική θρησκεία, τονίζουμε ότι το ανέσπερο φως της απέραντης σοφίας τους εξακολουθεί δια μέσου των αιώνων να φωτίζει, να ζωογονεί και να θερμαίνει μέχρι σήμερα όλο το χριστιανικό κόσμο. Συνέδεσαν αρμονικά το Χριστιανισμό με τον Ελληνισμό, τη χριστιανική παιδεία με την ελληνική φιλοσοφία.

Ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας της γιορτής των Τριών Ιεραρχών καθιερώθηκε το 1841 από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρωτογιορτάστηκε στις 30 Ιανουαρίου 1842. Στη συνέχεια ο εορτασμός επεκτάθηκε σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.    

Η Ελληνική Νεότητα πρέπει να ενστερνιστεί τα ζωογόνα σαλπίσματα των Τριών Ιεραρχών, να θεμελιώσει βαθιά πίστη στο Θεό και στις απεριόριστες δυνάμεις της φυλής μας, για να ζήσει, να ευτυχήσει, να δημιουργήσει και να δικαιώσει τις προσδοκίες της κοινωνίας και τις ελπίδες του Έθνους μας στους δύσκολους καιρούς που σήμερα περνάμε. Ο Ελληνισμός και ο Χριστιανισμός είναι έννοιες αδιαχώριστες και αδιάσπαστες.

Όλοι μας, ας τιμήσουμε με ύμνους μελωδικούς και ευχαριστήριους τη σεπτή τους μνήμη!

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ!