Μία "άλλη" Γη: 758 εκατομμύρια είναι ακόμα αναλφάβητοι

Η 8η Σεπτέμβρη έχει καθιερωθεί ως η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού, με πρωτοβουλία της UNESCO, από το 1966. Η σημερινή είναι η 50η επέτειος της ημέρας, ωστόσο, μισό αιώνα μετά την επίσημη αναγνώριση του προβλήματος και την ανάληψη οργανωμένων πρωτοβουλιών για επίλυσή του, αρκετές χώρες στον κόσμο ζουν ακόμα υπό τη σκιά του φαινομένου.

Άγνοια των γραμμάτων, αδυναμία ανάγνωσης και γραφής. Αυτή είναι η κλασική έννοια του όρου αναλφαβητισμός ενώ ο όρος του αναλφάβητου, εξηγείται από την UNESCO με την παρακάτω διατύπωση: "όποιος δεν έχει αποκτήσει τις αναγκαίες γνώσεις και ικανότητες για την άσκηση όλων των δραστηριοτήτων για τις οποίες η γραφή, η ανάγνωση και η αρίθμηση είναι απαραίτητες".  

Οι αναλφάβητοι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, στουςοργανικά και λειτουργικά αναλφάβητους. Οι πρώτοι δεν διδάχθηκαν ποτέ γραφή και ανάγνωση, άρα δεν φοίτησαν ποτέ στο σχολείο, ενώ οι δεύτεροι δεν είχαν τη δυνατότητα να καλλιεργήσουν τις όποιες γνώσεις πήραν στη διάρκεια της ζωής τους, με αποτέλεσμα αυτές να ξεχαστούν. 

Παιδιά σε σχολείο στην Αφρική

Αν και ο αναλφαβητισμός είναι ένα φαινόμενο που αφορά κυρίως τις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, καθώς εκεί βρίσκονται τα 12 από τα 13 κράτη του πλανήτη των οποίων περισσότεροι από τους μισούς ενήλικους κατοίκους είναι αναλφάβητοι, η εξάλειψή του είναι ένας στόχος που αφορά όλο τον πλανήτη.

Και παρά τα μεγάλα βήματα προόδου που έγιναν στα 50 χρόνια που μεσολάβησαν από την καθιέρωση της 8ης Σεπτεμβρίου ως Διεθνής Ημέρας για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αδυνατούν ακόμα και σήμερα, τόσο να γράψουν όσο και να διαβάσουν μία απλή, σύντομη πρόταση.

758 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο είναι αναλφάβητοι

Ειδικότερα, σύμφωνα με τα φετινά στοιχεία Ινστιτούτου Στατιστικής της UNESCO, 758 εκατομμύρια άνθρωποι άνω των 15 ετών σε όλο τον πλανήτη, δεν έχουν τις βασικές ικανότητες ανάγνωσης και γραφής, ενώ από αυτούς, τα 114 εκατομμύρια είναι κάτω των 24 ετών.

Το 59% των αναλφάβητων νέων είναι κορίτσια

Ειδικότερα, το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού άνω των 15 ετών θεωρούνται αναλφάβητοι σύμφωνα με τον ορισμό της UNESCO. Το ποσοστό αυτό πέφτει στο 9%, όσον αφορά τους νέους ηλικίας 15 έως 24 ετών.

Τα δύο τρίτα από τα 758 εκατομμύρια αναλφάβητων του κόσμου, σύμφωνα με τη UNICEF, είναι γυναίκες, ενώ από τα 114 εκατομμύρια νέων αναλφάβητων το 59% είναι κορίτσια.

Δεν "έπιασε" τον στόχο για το 2015 ο πλανήτης

Η διεθνής κοινότητα είχε δεσμευθεί ότι, μέχρι το 2015 τα ποσοστά αναλφαβητισμού στον πλανήτη θα μειώνονταν κατά 50%, σε σχέση με τα νούμερα του 2000. "Αν και παρατηρείται σταθερή μείωση των αναλφάβητων ανθρώπων", παραδέχτηκε η UNESCO, στην περσινή ανακοίνωσή της, "οι περισσότερες χώρες απέτυχαν να 'πιάσουν' τον στόχο τους".

Μάλιστα, από το 2014 στο 2015 παρατηρήθηκε αύξηση των χωρών όπου το ποσοστό αναλφάβητων ενηλίκων είναι μεγαλύτερο του 50%, από 11 σε 14. 

Διαδραστικός παγκόσμιος χάρτης με τα τελευταία δεδομένα της UNESCO

Για το 2016, οι χώρες αυτές είναι 13. Πρόκειται για το Αφγανιστάν, το Μπενίν, την Μπουρκίνα Φάσο, την Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία, το Τσαντ, την Ακτή Ελεφαντοστού, την Αιθιοπία, τη Γουινέα, την Αϊτή, τη Λιβερία, το Μάλι, τη Μαυριτανία, τον Νίγηρα, τη Σιέρα Λεόνε και το Νότιο Σουδάν. 

Σε 6 από αυτές, τα ποσοστά αναλφαβητισμού ξεπερνούν το 50% και στους νέους ηλικίας 15-24 ετών, προδιαγράφοντας ένα παρόμοια ζοφερό μέλλον.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τη στιγμή που η κεντρική Αφρική μαστίζεται από τον αναλφαβητισμό, για τη Βόρεια Αμερική, την Αυστραλία και τη Δυτική Ευρώπη δεν υπάρχουν στοιχεία, καθώς στις περιοχές αυτές, τα ποσοστά αναλφάβητων είναι τόσο χαμηλά που έχει σταματήσει η παραδοσιακή καταγραφή τους. Πραγματικότητα ενδεικτική του μεγάλου χάσματος μεταξύ ανεπτυγμένου και τρίτου κόσμου.

Ο νέος φιλόδοξος στόχος για το 2030

Τα παραπάνω νούμερα "ανάγκασαν" τη διεθνή κοινότητα να θέσει ακόμα πιο φιλόδοξους στόχους, για την επόμενη 15ετία. Τα Ηνωμένα Έθνη υιοθέτησαν, πέρυσι, την Ατζέντα 2030 (η οποία αφορά, γενικότερα, τη Βιώσιμη Ανάπτυξη) και το 2016 είναι η πρώτη χρονιά εφαρμογής των προνοιών της. 

Πάνω: τα ποσοστά εγγράμματων ενηλίκων στον κόσμο, ανά περιφέρεια και ανά φύλο - Κάτω: τα ποσοστά εγγράμματων νέων στον κόσμο, ανά περιφέρεια και ανά φύλο (τελευταία στοιχεία)

Οι συγκεκριμένοι στόχοι για την εκπαίδευση είναι ο Στόχος 4,"εξασφάλιση δίκαιης και χωρίς αποκλεισμούς, ποιοτικής εκπαίδευσης και προώθηση ευκαιριών διά βίου μάθησης για όλους" και ο Στόχος 4.6,"διασφάλιση ότι όλοι οι νέοι και ένα ουσιαστικό ποσοστό ενηλίκων, άνδρες και γυναίκες, θα κατέχουν την ικανότητα ανάγνωσης, γραφής και αρίθμησης".

Η παραδοχή της τυπικής αποτυχίας του προηγούμενου στόχου, πάντως, δεν σημαίνει ότι δεν έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος τον μισό αιώνα που προηγήθηκε. Η φετινή ανακοίνωση του Ινστιτούτου Στατιστικής της UNESCO για την ημέρα, της οποίας το σλόγκαν είναι "Διαβάζοντας το Παρελθόν, Γράφοντας το Μέλλον", αναγνωρίζει τα προβλήματα, αλλά ξεκαθαρίζει:

"Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν μία τεράστια πρόοδο στον αλφαβητισμό των νέων. Για παράδειγμα, στη βόρεια Αφρική, το 91% των νέων ηλικίας 15-24 ετών είχαν στην τελευταία καταμέτρηση βασικές ικανότητες γραφής, ανάγνωσης και αρίθμησης. Πριν 50 χρόνια, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 32%. [...] Παρατηρείται επίσης μία σταθερή μείωση του χάσματος μεταξύ των φύλων".

Αναλφαβητισμός στην Ελλάδα

Στη χώρα μας, η σκέψη ότι παραμονεύει δίπλα μας ο αναλφαβητισμός θεωρείται ξεπερασμένη. Και όμως, το ποσοστό των εγγράμματων ενηλίκων φτάνει το 92,6% του πληθυσμού -χαμηλό για χώρα μέλος της ΕΕ. Σύμφωνα με την UNESCO, στην Ελλάδα ζουν 613,1 χιλιάδες αναλφάβητοι ενήλικες (άνω των 15 ετών), εκ των οποίων οι 452,3 χιλιάδες είναι γυναίκες (πηγή: UNESCO). 

Η αφίσα της Διεθνούς Ημέρας για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού 2016

Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, πέρα από τον αναλφαβητισμό, υπάρχει μία ακόμη έμμεση μορφή. Δεν καταγράφεται ούτε ποσοτικοποιείται, αλλά σχετίζεται σύμφωνα με τους ειδικούς, με όλους εκείνους τους μαθητές που, ενώ ολοκληρώνουν τη φοίτησή τους στο σχολείο, στην πορεία αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα κατανόησης ενός κειμένου, παρουσιάζουν αδυναμία έκφρασης, σύνδεσης γεγονότων, ενώ πολλές φορές αδυνατούν να συντάξουν μια ολοκληρωμένη πρόταση στο χαρτί. Επιπλέον, έχει καταγραφεί τα χρόνια της κρίσης, αύξηση του αριθμού των παιδιών που εγκαταλείπουν το σχολείο.

Από παλαιότερες μελέτες, η χώρα μας εμφάνιζε λιγότερο ενθαρρυντικά στοιχεία από σήμερα, για το εκπαιδευτικό επίπεδο των νέων όσον αφορά την κλασική του μορφή. Από την απογραφή της προηγούμενης δεκαετίας, περίπου 4 εκατομμύρια άτομα ηλικίας 16 ετών και άνω, κοινώς ένας στους δύο, δεν εμφανίζονταν να έχουν ολοκληρώσει την βασική εκπαίδευση που προϋποθέτει τις στοιχειώδεις γνώσεις. 

Ένα φαινόμενο, όπως ο αναλφαβητισμός, στις χώρες του δυτικού κόσμου θα μπορούσε να θεωρηθεί πολύ μακρινό για τα σημερινά δεδομένα. Ωστόσο, η εξάπλωση του δεν έχει χρονικά και γεωγραφικά σύνορα. Ακόμη και αν δεν παρατηρείται στην κλασική μορφή, συναντάται σε μία πιο υπόγεια, και ασφαλώς πιο ήπια. 

Και ως γνωστόν, "Η κρίση της εκπαίδευσης είναι αυτή που αφήνει πίσω της μια κληρονομιά αναλφαβητισμού". Όποια μορφή κι αν έχει, όποια χώρα και αν πλήττει.

(ΠΗΓΗ PATHFINDER.GR)