Έχουμε το δικό μας Μάουτχαουζεν και δεν το γνωρίζουμε !

Mία άγνωστη πτυχή της κατοχικής ιστορίας και του Ολοκαυτώματος των Ελλήνων Εβραίων ήρθε στο φως της δημοσιότητας με τα αποκαλυπτήρια της ανακατασκευασμένης αναθηματικής στήλης για τους Εβραίους που εστάλησαν από τους Ναζί για καταναγκαστική εργασία στο σιδηροδρομικό δίκτυο της περιοχής Λιανοκλαδίου – Καρυάς. 

Τα αποκαλυπτήρια έγιναν την Πέμπτη   το μεσημέρι   στον σιδηροδρομικό σταθμό Λιανοκλαδίου, παρουσία του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών  Κώστα Καραμανλή.

Κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο  ιστοριοδίφης  Ανδρέας Ασσαέλ.  Στην ομιλία του με θέμα «Η ιστορία των Εβραίων που εργάστηκαν στα καταναγκαστικά έργα της σιδηροδρομικής γραμμής Λιανκλαδίου – Καρυάς», αναφέρθηκε σε ιστορικά στοιχεία που αφορούν την περιοχή μας και τα οποία έρχονται για πρώτη φορά στο φως . Παραθέτουμε αυτούσια την ομιλία του.




“Αγαπητοί μου συμπολίτες,

Κυρίες και Κύριοι,

Μαζευτήκαμε σήμερα όλοι εδώ για να τιμήσουμε τη μνήμη των συνανθρώπων μας Ελλήνων Εβραίων που βασανίστηκαν και θανατώθηκαν στα κάτεργα του Λιανοκλαδίου, της Καρυάς και της γύρω περιοχής από τον γερμανό κατακτητή.

Κάτεργα με κρατούμενους Έλληνες Εβραίους υπήρξαν σε δυο διαφορετικές περιόδους, το 1942 και το 1943.

Ένας επιζών που συμμετείχε και στα δυο κάτεργα, ο Σαμ Ναχμίας, ο εγγονός του οποίου είναι μαζί μας σήμερα, στη συνέντευξη που μου έδωσε, χαρακτήρισε τα κάτεργα του 1942 ως... κολλέγιο σε σύγκριση με αυτά του 1943...

Τα κάτεργα του 1942 έγιναν μετά την καταγραφή των Ελλήνων Εβραίων στην Πλατεία Ελευθερίας στις 11 Ιουλίου του 1942. Οι κρατούμενοι στάλθηκαν στο Σέδες, στο ορυχείο Βαβδου Χαλκιδικής, στον Όλυμπο... και αλλού. Τα έργα αυτά γίνονταν κυρίως από την Οργάνωση Τοντ, μια παραστρατιωτική οργάνωση που αναλάμβανε έργα στις κατεχόμενες χώρες, αλλά και από άλλους, όπως η εταιρεία του Ιωάννη Μίλερ. Η θνησιμότητα έφτασε το 12% και θεωρήθηκε μεγάλη επιτυχία της Ισραηλιτικής Κοινότητας όταν κατόρθωσε να εξαγοράσει την ποινή των κρατούμενων και με τα χρήματα αυτά να προσληφθούν ελεύθεροι εργάτες.

Τα κάτεργα του 1943 άρχισαν τέλη Μαρτίου, όταν σε ένα ξαφνικό μπλόκο των Γερμανών και των συνεργατών τους στην οδό Μισραχή στο συνοικισμό 151, συνέλαβαν πολλούς άτυχους διερχόμενους και περίπου 500, στάλθηκαν στο Λιανοκλάδι και στο σιδηροδρομικό σταθμό της Καρυάς. Οι κρατούμενοι στάλθηκαν τελείως απροετοίμαστοι και ακατάλληλα ντυμένοι για να δουλέψουν σε βαριά χειρωνακτική εργασία.

Η επόμενη φουρνιά, άλλοι περίπου 500 κρατούμενοι, ακολούθησαν τον Απρίλιο, αφού εξαιρέθηκαν από τις αποστολές στην Πολωνία... οι οποίες ήταν σε πλήρη εξέλιξη. Οι ατυχείς κρατούμενοι γνωρίζοντας τι τράβηξαν στα κάτεργα του 1942, θεωρούσαν τους εαυτούς τους πολύ άτυχους, που τους εξαίρεσαν από τις αποστολές και πίστευαν ότι ενώ αυτοί θα έλειωναν στα κάτεργα, οι άλλοι θα πήγαιναν στην Κρακοβία και θα έπιαναν όλα τα καλά πόστα... Τι φρικτή ειρωνεία, που να ήξεραν, ότι οι περισσότεροι από τους... άλλους είχαν ήδη δολοφονηθεί και ότι αυτοί είχαν μια παράταση ζωής και μια μεγάλη ευκαιρία, να δραπετεύσουν .

Πριν 19 χρονιά ανακάλυψα τυχαία στη Γερμανία το φωτογραφικό αρχείο του γερμανού Μηχανικού, που επέβλεπε τα κάτεργα της Οργάνωσης Τοντ στην Ελλάδα, το οποίο και αγόρασα. Το αρχείο αποτελείται από 450 φωτογραφίες, μικρές σαν σπιρτόκουτα, με τις οποίες ο Γερμανός ήθελε να τεκμηριώσει τη διεξαγωγή των εργασιών.

Περίπου 40 φωτογραφίες δείχνουν το σκληρό εργοτάξιο της Στύρφακας και το λατομείο του Δομοκού το 1942, με Έλληνες Χριστιανούς κρατούμενους, τη λεγόμενη αγγαρεία, άλλες δείχνουν εργοτάξια στο Σέδες στη Θεσσαλονίκη και στη Βάβδο της Χαλκιδικής το 1942, με Έλληνες Εβραίους, 80 φωτογραφίες δείχνουν το φρικτό στρατόπεδο της Καρυάς του 1943 με Έλληνες Εβραίους κρατούμενους και μερικές δείχνουν εργοτάξια γύρω από το Λιανοκλάδι.

Βρισκόμουν μπροστά σε ένα μυστήριο... για τα κάτεργα στην Ελλάδα δεν έχει γραφτεί σχεδόν τίποτα και έτσι άρχισα να ψάχνω για επιζώντες, Εβραίους κρατούμενους, ο πρώτος μου μάρτυρας ο Σαμ Ναχμίας ο οποίος επέζησε χάρη στον ηρωισμό της οικογένειας Μωρίκη στη Λαμία, μέλη της οποίας είναι παρόντες σήμερα, μπόρεσε να μου εξηγήσει λεπτομερέστατα το φωτογραφικό μου υλικό. Μετά χάρης στον κο Σόλωνα Καράσσο βρήκα τον φίλο του πατέρα του Σαμ Κοέν, ο οποίος ζούσε στην Αμερική και είχαν δραπετεύσει μαζί, ακολούθησε ο Δαβίδ Μπρούδο στο Ισραήλ και άλλοι μάρτυρες...

Η περιέργεια μου δεν περιορίστηκε μόνο στο τι έγινε εκεί, αλλά θέλησα να μάθω και ποιοι ακριβώς ήταν οι δράστες δολοφόνοι... πρόκειται για ιδιωτική εταιρεία, η οποία υπάρχει ακόμη και σήμερα, αυτή η εταιρεία πήρε μέσω δημοπρασίας, όπως γίνεται και τώρα, το έργο και με τη βοήθεια του στρατού έκανε έργα εκσυγχρονισμού του σιδηροδρομικού δικτύου της Ελλάδας. Τους βρήκα, τους τηλεφώνησα και στεκόμουνα απέναντι στο γιο αυτού που έστειλε τους δήμιους του στην Καρυά...

Κατόρθωσα να κερδίσω την εμπιστοσύνη του και να αποσπάσω πληροφορίες καθώς και το όνομα του μηχανικού φωτογράφου.

Το 2004 ήρθα για πρώτη φορά στην Καρυά, είχα μελετήσει τις 80 φωτογραφίες τόσο καλά, που αισθανόμουν σαν να είχα ζήσει ο ίδιος εκεί... ο υπεύθυνος του σταθμού τότε, εργοδηγός του ΟΣΕ, ο κος Βασίλης Κουτσούκος, που είναι σήμερα μαζί μας, προθυμοποιήθηκε αμέσως να με βοηθήσει, μου γνώρισε το μεταπολεμικό φύλακα του σταθμού Νίκου Σίμου, ο οποίος παιδάκι τα έβλεπε μάλιστα και αυτός μου έδωσε πολλές πληροφορίες... πριν τρεις μήνες βρήκα τον τελευταίο επιζώντα της εποχής και του πήρα μακριά συνέντευξη και έτσι σιγά σιγά συμπληρώθηκε το παζλ και όλες αυτές τις πληροφορίες τις κατέγραψα σε ένα υπό έκδοση βιβλίο τριακοσίων σελίδων για τα κάτεργα στην Ελλάδα.

Το Λιανοκλάδι από ότι γνωρίζω ήταν ένα εργοτάξιο με περίπου 500 κρατούμενους Έλληνες Εβραίους και η Καρυά είχε άλλους τόσους περίπου.

Το Λιανοκλάδι ήταν ένα ανοικτό στρατόπεδο και οι κρατούμενοι στέλνονταν για έργα στις γύρω περιοχές, τους έστελναν για έργα στην Αμφίκλεια, όπως αναφέρει ο μάρτυρας Αλμπέρτο Σαούλ, τους έστελναν για αποσυναρμολόγηση ανατιναγμένων τρένων... 80 κρατούμενους με 3 φρουρούς, όπως μου είπε ο Δαβίδ Σιών.

Ναρκοπέδια και συρματοπλέγματα δεν είχε, τους κρατούμενους τους κρατούσαν με ψεύδη, εξαπατώντας τους... τους έλεγαν... Δουλεύετε για να πάτε στις οικογένειές σας στην Θεσσαλονίκη και να φύγετε όλοι μαζί στην Πολωνία... Αν δραπετεύσετε θα ντουφεκίσουμε τις οικογένειές σας... τις οικογένειες που μήνες πριν, είχαν δολοφονηθεί στο Άουσβιτς. Νερό υπήρχε και φαγητό κάτι θα τους έδιναν, μην ξεχνάμε ότι στο Λιανοκλάδι υπήρχαν Ιταλοί και ελληνικός πληθυσμός, έτσι οι αγριότητες θα ήταν περιορισμένες... Έτσι όποιος δοκίμασε να δραπετεύσει δεν συνάντησε πολλές δυσκολίες, ο Δαβίδ Σιών μου είπε ότι μια μέρα ενώ δούλευε αποφάσισε να φύγει και έφυγε φορώντας μάλιστα και το άστρο του, κάποιοι Ιταλοί που τον είδαν, φώναξαν... Φύγε Εβραίε φύγε... Ο κρατούμενος Αλμπέρτο Σαούλ δραπέτευσε με τρεις άλλους αφού σιγουρεύτηκε πρώτα για σύνδεσμο με τους αντάρτες...

Στο σταθμό της Καυράς η κατάσταση ήταν πολύ διαφορετική, ήταν ένα κλειστό στρατόπεδο σε έρημη τοποθεσία προστατευμένο με ναρκοπέδια, συρματοπλέγματα και με πολυβολεία στα γύρω υψώματα... Νερό δεν υπήρχε, έδιναν ένα λίτρο νερό για μια ολόκληρη ημέρα, ένα λίτρο λαχανόσουπα με ένα κομμάτι πάντα μουχλιασμένο ψωμί, ήταν η καθημερινή τους τροφή. Οι κρατούμενοι είχαν ένα έργο να διεκπεραιώσουν... να φτιάξουν μια παρακαμπτήριο γραμμή εκεί ακριβώς που υπήρχε ένα βουνό με βράχια... Με δυναμίτες, βαγονάκια, φτυάρια και αξίνες, σιγά σιγά κόπηκε το βουνό...

Η αγριότητα των Γερμανών και των εποπτών της εταιρείας ήταν απερίγραπτη... τους Εβραίους εργάτες τους θεωρούσαν αναλώσιμους... Ξυλοδαρμοί και εκτελέσεις ήταν στην ημερήσια διάταξη...

Πολλές φρικαλεότητες από μαρτυρίες κατέγραψα στο υπό έκδοση βιβλίο μου...  Πρόσφατα ανακαλύφθηκε από συνεργάτη ενός γερμανικού ινστιτούτου, που υποστηρίζει την έρευνα μου, μια μεταπολεμική επιστολή ενός δραπέτη της Καρυάς, του Ισαάκ Κουένκα, ο οποίος συνελήφθη αργότερα και απεστάλη στο Άουσβιτς, ο οποίος γράφει… ότι σε σύγκριση με την Καρυά το Άουσβιτς του φάνηκε ο Παράδεισος επί της γης… Οι κρατούμενοι της Καρυάς αρχές Αυγούστου ήταν σε τόσο φρικτή κατάσταση, που πιστεύεται ότι δολοφονήθηκαν μαζικά και τάφηκαν σε μια πλαγιά εκεί κοντά.

Ο Νίκος Σίμου μεταπολεμικός φύλακας, μου το επιβεβαίωσε και μου έδειξε και το μέρος, που πίστευε ότι βρίσκεται ο ομαδικός τάφος…
Τον περασμένο Ιούλιο τρεις οικογένειες, απόγονοι των επιζώντων δραπετών της Καρυάς, από το Τέξας οι Κοέν, από την Αθήνα οι Σασσόν και από τη Θεσσαλονίκη οι Καράσσο, επισκέφθηκαν το στρατόπεδο της Καρυάς και τίμησαν την μνήμη των νεκρών.

Ζητώ από τους παρευρισκόμενους σε αυτή την τελετή να κάνουν ό,τι μπορούν για να αναγνωριστεί επιτέλους το κάτεργο της Καρυάς ως ΜΑΡΤΥΡΙΚΟΣ ΤΟΠΟΣ, έχουμε το δικό μας Μάουτχαουζεν και δεν το γνωρίζουμε. Ζητώ και παρακαλώ τους παρόντες να φροντίσουν για την τοποθέτηση μνημείου στον εγκαταλειμμένο πλέον σταθμό. Η έρευνά μου, το αρχείο μου και το υπό έκδοση βιβλίο μου, είναι στη διάθεση των αρμόδιων φορέων.

Σας ευχαριστώ πολύ”.

Ανδρέας Ασσαέλ -Ιστοριοδίφης