Ιωάννης Ξηροτύρης: 20 χρόνια από το θάνατό του και η ιστορία με την Παιδαγωγική Ακαδημία Λαμίας

Γεώργιος Σούλιος
Ομότιμος Καθηγητής Α.Π.Θ.
τέως πρόεδρος Φθιωτών Μακεδονίας-Θράκης

Ο Ιωάννης Ξηροτύρης γεννήθηκε το 1900 στην Καστανιά Φθιώτιδας και αποβίωσε το 2004 στη Θεσσαλονίκη. Υπήρξε καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

Ήταν μία έντονη προσωπικότητα, γνήσιος Ρουμελιώτης με παροιμιώδη ακεραιότητα χαρακτήρα και εντιμότητα.

Γύρω στο 1930 είχε λάβει υποτροφία για Μεταπτυχιακές Σπουδές από τον τότε Υπουργό Παιδείας, μετέπειτα Πρωθυπουργό, Γεώργιο Παπανδρέου και εκπόνησε Διδακτορική Διατριβή στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου στις αρχές της δεκαετίας του 1930.

Όταν πια είχε αποπερατώσει τις σπουδές του και επρόκειτο να επιστρέψει στην Ελλάδα, στο πανεπιστημιακό εστιατόριο, οι τότε συμφοιτητές του, μετέπειτα διαπρεπείς καθηγητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Ανδριώτης και Καψωμένος, τον ενημέρωσαν ότι είχε ήδη διοριστεί Διευθυντής στην μόλις ιδρυθείσα Παιδαγωγική Ακαδημία Λαμίας από τον τότε Υπουργό Ιωάννη Τσιριμώκο ο οποίος είχε ως ιδιαίτερό του τον Ζάχο Ξηροτύρη, αδελφό του Ιωάννη.

Ο Ιωάννης Ξηροτύρης όταν πληροφορήθηκε ότι ο διορισμός αυτός ήταν πραγματικότητα, ως ακέραιο άτομο, τον θεώρησε χαριστικό και έστειλε στον αδελφό του Ζάχο, δηλ. στον ιδιαίτερο του Υπουργού, ένα τηλεγράφημα: «Ο διορισμός μου είναι χαριστικός, παρακαλώ να ανακληθεί»!! Μετά από δύο-τρεις ημέρες πήρε τηλεγραφική απάντηση: «Ανεκλήθη άφρων». Ένδειξη σπάνιας ακεραιότητας, αλλά δεν ήταν μοναδική στην ζωή του!

Τελικά όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, διορίστηκε το 1934, Διευθυντής στο Γυμνάσιο Βέροιας, όπου υπηρέτησε μέχρι την άνοιξη του 1941.

Την άνοιξη του 1941 είχε συμπληρώσει τον απαιτούμενο χρόνο που οι υπάλληλοι οι καταγόμενοι από την «παλιά Ελλάδα», ώφειλαν τότε να υπηρετήσουν στις «Νέες Χώρες» του ελληνικού κράτους και είχε υποβάλει τα χαρτιά του και ουσιαστικά είχε εγκριθεί η μετάθεσή του στην Αθήνα.

Ανήσυχος για την τριπλή κατοχή της Ελλάδας από Γερμανία, Ιταλία και Βουλγαρία, πριν πάει στην Αθήνα, επισκέφθηκε τον συμπατριώτη του, Αλέξανδρο Δελμούζο, μεγάλο γνώστη, σε ιστορική διάσταση, για τα εκπαιδευτικά της χώρας.

Ο Αλέξανδρος Δελμούζος, είκοσι έτη μεγαλύτερός του, καταγόταν από τα Σάλωνα, από εύπορη οικογένεια. Ο πατέρας του είχε διατελέσει Δήμαρχος Σαλώνων (και ίσως ήταν από αυτούς που ηράσθησαν τη θρυλική Μαρία Πενταγιώτισα;). Είχε δημιουργήσει τότε το Πειραματικό Σχολείο της Θεσσαλονίκης και αναζητούσε κατάλληλο Διευθυντή. Στο πρόσωπο του Ιωάννη Ξηροτύρη βρήκε ακριβώς αυτό που ζητούσε και τον έπεισε να αναλάβει τη Διεύθυνση αυτού του Σχολείου. Έτσι όπως έλεγε ο Ιωάννης Ξηροτύρης, ενώ όλοι όδευαν προς νότο, αυτός ακύρωσε τη μετάθεσή του στην Αθήνα και ήλθε στο βορρά, στη Θεσσαλονίκη!

Ως Διευθυντής λοιπόν του Πειραματικού Σχολείου Θεσσαλονίκης σε δύσκολους και χαλεπούς καιρούς, δούλεψε σκληρά, μεθοδικά, επίμονα και κατά τα σχεδόν είκοσι έτη της Διεύθυνσής του, δημιούργησε ένα υποδειγματικό Σχολείο που είχε καταταχθεί ως τρίτο καλύτερο στο δυτικό κόσμο. Ως μαθητές του ανέδειξε σπουδαίους ανθρώπους. Περισσότεροι από 70 από αυτούς εξελέγησαν καθηγητές σε ελληνικά και ξένα Πανεπιστήμια. Κάποτε, όταν ήταν πια συνταξιούχος, έκαναν μία εκδήλωση και τον τίμησαν.

Όταν ήταν Διευθυντής στο Πειραματικό Σχολείο, στη Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, προκηρύχθηκε μία έδρα Κοινωνιολογίας και έθεσε υποψηφιότητα. Ενόσω ήταν λοιπόν υποψήφιος καθηγητής, ο τότε Κοσμήτορας της Σχολής, καθηγητής Φραγκίστας, έφερε στο Πειραματικό Σχολείο προς εγγραφή τον γυιό του. Η εγγραφή γινόταν κατόπιν εξετάσεων. Ο Ιωάννης Ξηροτύρης ως υποψήφιος τότε καθηγητής, είχε ανάγκη την ψήφο του τότε καθηγητή Φραγκίστα, πολλώ μάλλον που ήταν και Κοσμήτορας της Σχολής και ασκούσε επιρροή στο εκλεκτορικό σώμα των καθηγητών. Μπορούσε λοιπόν, κάνοντας μία αθώα εκδούλευση να δεχθεί και να εγγράψει στο Σχολείο τον γυιό του. Και όμως ύστερα από εξετάσεις τον απέρριψε, προκαλώντας τη δυσαρέσκεια του Κοσμήτορα! Αυτή ήταν η άκαμπτη ακεραιότητα του Ιωάννη Ξηροτύρη! Μάλιστα όταν ήλθε και η αδελφή του και έφερε τον γυιό της να τον εγγράψει στο Σχολείο του, τον απέρριψε και αυτόν!!. Ανοικτήρμων ακεραιότητα!

Τελικά ο Ιωάννης Ξηροτύρης εξελέγη καθηγητής Κοινωνιολογίας στον Πανεπιστήμιο της Μακεδονίας, όπως λέγεται σήμερα. Εκεί είχε μια τεράστια επιστημονική δραστηριότητα. Πέρα από τα διδακτικά του καθήκοντα είχε μεγάλη συγγραφική δραστηριότητα γράφοντας χρήσιμα συγγράμματα, αλλά επίσης και κοινωνική δραστηριότητα: ήταν μόνιμος αρθρογράφος σε σημαντική εφημερίδα, είχε μόνιμη παρουσία στα λίγα τότε κρατικά ραδιόφωνα.

Ο Ιωάννης Ξηροτύρης είχε δύο παιδιά: τον Νίκο, γιατρό, καθηγητή Ανθρωπολογίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και την Αναστασία, καθηγήτρια και διατελέσασα Πρύτανη στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

Το οικογενειακό του περιβάλλον είχε αξιόλογους ανθρώπους.

-       Ο πατέρας του διετέλεσε για δύο ή τρεις θητείες Δήμαρχος Σπερχιάδας.

-       Ο αδελφός του πατέρα του ήταν Μακεδονομάχος και έλαβε μέρος στη μάχη του Δομοκού του 1897.

-       Πρώτος εξάδελφός του ήταν ο στρατηγός Αντ. Δροσογιάννης τέως Βουλευτής Φθιώτιδας και Υπουργός.

-       Ανηψιά του η Ασημίνα Ξηροτύρη Νομάρχης Θεσσαλονίκης και τ. Βουλευτής Θεσσαλονίκης.

-       Η Ρούλα (Ουρανία) Αικατερινάρη, εγγονή του, κόρη της Ασημίνας, διετέλεσε Αναπληρώτρια Διευθύνουσα Σύμβουλος της Δ.Ε.Η., Διευθύνουσα Σύμβουλος της Εταιρείας Συμμετοχών η οποία είχε όλη την περιουσία του κράτους, Σύμβουλος το Σ.Ε.Β. κ.λπ.

-       Ο ακαδημαϊκός και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Χρήστος Ζερεφός είναι σύζυγος της κόρης του Ζάχου Ξηροτύρη.

Ο Ιωάννης Ξηροτύρης είχε οικογενειακή παράδοση μακροζωίας. Τα περίπου δέκα τελευταία έτη της ζωής του είχε χάσει τη σύζυγό του και ζούσε σε μοναξιά. Τότε καλούσε τον υπογράφοντα συχνά τα βράδια να έχουμε συζητήσεις. Έτσι θαύμασα τη δύναμη της ψυχής του και το ρωμαλέο πνεύμα του. Όταν απεβίωσε, τον Φεβρουάριο του 2004, με παρότρυνση της οικογένειάς του, αλλά και από δικό μου χρέος, ως Πρόεδρος των Φθιωτών της Μακεδονίας, τον αποχαιρέτησα. Θα κλείσω το παρόν με λόγια από τον επικήδειο:

«Ένα αειθαλές δένδρο με ρίζες από τη Φθιώτιδα έθαλλε και έφερε πολλούς καρπούς στη Μακεδονία. Αιώνια σου η μνήμη Μπάρμα Γιάννη Ξηροτύρη».