Υπερπλεόνασμα 2024 και κόκκινα δάνεια

Γράφει ο Νότης Μαριάς,
Καθηγητής Θεσμών της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης,
πρώην Ευρωβουλευτής και Βουλευτής Ηρακλείου,
notismarias@gmail.com

Κατά 2,1 δισ. ευρώ ξεπέρασε το στόχο το πρωτογενές πλεόνασμα το διάστημα Ιανουάριος-Νοέμβριος 2024 (www.skai.gr 16/12/2024) και έπεται συνέχεια για ενδεχόμενη αύξηση του εν λόγω υπερπλεονάσματος μέχρι το τέλος του 2024. Ταυτόχρονα κορυφώνονται οι αντιδράσεις ενάντια στα κοράκια που έχοντας αγοράσει τα κόκκινα δάνεια συνεχίζουν ακάθεκτα να βγάζουν στο σφυρί τα σπίτια των συμπολιτών μας. Και αυτό σε μια φάση που η ακρίβεια εξαφανίζει το εισόδημα των μισθωτών, των συνταξιούχων αλλά και των ελευθέρων επαγγελματιών.

Βέβαια οι τράπεζες οι οποίες ανακεφαλαιοποιήθηκαν αρκετές φορές με χρήματα του Ελληνικού λαού με διάφορες μεθοδεύσεις κατάφεραν να ξεφορτωθούν από το 2017 και εντεύθεν κόκκινα δάνεια ύψους 80 δισ. ευρώ ( www.capital.gr 19/7/2024). Σύμφωνα  με στοιχεία που έδωσε ο Κωστής Χατζηδάκης τα κόκκινα δάνεια που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στα χέρια των διαφόρων funds και των servicers αγγίζουν τα 70,4 δισ. ευρώ  από 92,2 δισ. ευρώ που ήταν το 2019 (www.iefimerida.gr 3/10/2024). Και ενώ το σχέδιο Ηρακλής το οποίο έχει μέχρι στιγμής στοιχίσει στο δημόσιο σε εγγυήσεις τουλάχιστον 23 δισ. ευρώ  (www.kathimerini.gr 17/9/2024) δεν ανακούφισε τους δανειολήπτες οι οποίες παραμένουν στα νύχια των funds και των servicers, η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη λειτουργία από τις αρχές του 2025 του Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων.

Πρόκειται για ένα Φορέα που «ουσιαστικά θα αγοράζει από πλειστηριασμούς ακίνητα με έκπτωση 30% επί της εμπορικής αξίας και θα δίνει τη δυνατότητα στους ιδιοκτήτες που κατοικούν μέσα στο σπίτι και είναι η κύρια κατοικία τους να παραμένουν σε αυτή για έως 12 χρόνια, καταβάλλοντας ένα ενοίκιο, το οποίο επίσης θα επιδοτείται από το κράτος με ένα ποσό από 70 έως 210 ευρώ, με βάση όμως τα μέλη του νοικοκυριού, εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια. Ο σημερινός ιδιοκτήτης θα έχει τη δυνατότητα εφόσον τα οικονομικά του δεδομένα βελτιωθούν μέσα σε βάθος δωδεκαετίας, να ανακτήσει την ιδιοκτησία του ακινήτου»  (www.ertnews.gr 17/12/2024).

Πλην όμως η ρύθμιση αυτή δεν μπορεί να δώσει οριστική και δίκαιη λύση στο ζήτημα των κόκκινων δανείων καθώς πέραν των άλλων έχει περιορισμένο πεδίο εφαρμογής μιας και θα «προστατεύσει την κατοικία ευάλωτων οφειλετών που βρίσκονται σε διαδικασία πτώχευσης»  (www.ertnews.gr 17/12/2024) και μόνο.

Αν όμως η κυβέρνηση διέθετε το ποσό του υπερπλεονάσματος που κατά τα άνω για το 2024 θα ανέλθει σε τουλάχιστον 2,1 δισ. ευρώ  καθώς και άλλα 2,4 δισ. ευρώ  από το περίφημο υπάρχον «μαξιλάρι» των 15,7 δισ. ευρώ  (www.tovima.gr 28/11/2024), τότε θα μπορούσε να κάνει δεκτή την πρόταση-λύση που είχαμε θέσει στο τραπέζι ήδη από το 2016 σχετικά με τη δημιουργία Ταμείου Σωτηρίας Δανειοληπτών που θα στοιχίσει  στο δημόσιο 4,5 δισ. ευρώ λύνοντας μια για πάντα το ζήτημα των κόκκινων δανείων ύψους τουλάχιστον 90 δισ. ευρώ καθώς οι δανειολήπτες θα μπορούσαν πλέον να αγοράσουν τα δάνειά τους στην τιμή πρώτης προσφοράς που έκαναν τα κοράκια.

Για την ιστορία θα πρέπει να τονιστεί ότι στις 15 Φεβρουαρίου 2016 ο Μάριο Ντράγκι εξασφάλισε για τους Ιταλούς συμπατριώτες του, τα κόκκινα δάνεια των ιταλικών τραπεζών να εντάσσονται σε καλάθι τιτλοποιημένων απαιτήσεων (Asset Backed Security-ABS) και να δίνονται ως εγγυήσεις (collaterals) στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αξιοποιώντας αυτό το γεγονός στις 18/2/2016 στη συνεδρίαση της Επιτροπής Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής της Ευρωβουλής κάλεσα τον Ντάισελμπλουμ να εφαρμόσει και στην Ελλάδα την λύση που εξασφάλισε ο Ντράγκι για τους συμπατριώτες του στην Ιταλία. Και καθώς ο Ντάισελμπλουμ πέταξε το μπαλάκι στον Ντράγκι, στη συνέχεια λίγες μέρες μετά στις 26 Φεβρουαρίου 2016 κατέθεσα Γραπτή Ερώτηση προς την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ζητώντας από τον Ντράγκι να υπάρξει αντίστοιχη λύση και για τα κόκκινα δάνεια στην Ελλάδα.

Τόσο η τότε κυβέρνηση, όσο και ο διοικητής της ΤτΕ ενημερώθηκαν από την πλευρά μου για το σχέδιο Ντράγκι στις 30-31 Μαρτίου 2016 κατά τη διάρκεια της συνάντησης που είχαν οι κύριοι Τσίπρας, Τσακαλώτος, Σταθάκης και Στουρνάρας με τα μέλη της Ειδικής Επιτροπής (FAWG) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που συστάθηκε για τον έλεγχο της τρόικας. Στις συναντήσεις αυτές επίσης τους έθεσα υπόψη Πρόταση-Λύση για τα κόκκινα δάνεια σύμφωνα με την οποία καθώς οι τράπεζες θα πουλούσαν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στα «distress funds» σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές ( κάτω από το 10% της αξίας τους) θα έπρεπε να θεσμοθετηθεί υποχρεωτικό δικαίωμα προτίμησης για τους δανειολήπτες και τους εγγυητές τους για εξαγορά του δανείου τους στην τιμή πρώτης προσφοράς που θα έκαναν τα κοράκια (Kontra Channel-«Kontra 24»  4/4/2016 στο www.notismarias.gr 7/4/2016).

Επιπλέον και επειδή μπορεί οι δανειολήπτες να μην είχαν ούτε αυτά τα χρήματα, θα έπρεπε να δημιουργηθεί ένα Δημόσιο Ταμείο στο οποίο να καταφεύγουν οι δανειολήπτες για να λάβουν τα ποσά που πρέπει να πληρώσουν προκειμένου να εξαγοράσουν το δάνειό τους. Για τον λόγο αυτόν πρότεινα η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να διαθέσει ποσό τουλάχιστον 4,5 δισ. ευρώ από το ποσό των 24 δισ. ευρώ που περίσσεψαν τότε από την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών στα πλαίσια του τρίτου δανειακού πακέτου, προικοδοτώντας έτσι το νέο Δημόσιο Ταμείο που θα αποτελούσε πλέον ένα ισχυρό εργαλείο χρηματοδοτικής στήριξης των δανειοληπτών προκειμένου να μην χάσουν τα σπίτια τους. Σημειωτέον την παραπάνω Πρόταση-Λύση ανέλυσα και στη κοινή συνεδρίαση της FAWG με την Επιτροπή Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Ελληνικής Βουλής που έγινε στη Βουλή στις 30/3/2016.

Παρά ταύτα η κυβέρνηση δεν δέχθηκε την Πρότασή μου αν και ο Ντράγκι απαντώντας στις 4/5/2016 στην παραπάνω Γραπτή μου Ερώτηση επισήμανε με σαφή και κατηγορηματικό τρόπο ότι «στο Μνημόνιο Συνεννόησης που έχει υπογραφεί με την Ελλάδα δεν περιλαμβάνεται ειδική απαίτηση η οποία να υποχρεώνει τις Ελληνικές τράπεζες να πωλούν τα μη εξυπηρετούμενα δάνειά τους», αφήνοντας ορθάνοικτο το ενδεχόμενο της παραπάνω λύσης για τη χώρα μας.

Στη συνέχεια και καθώς ο Ντράγκι προωθούσε την ίδρυση Ταμείου για τα κόκκινα δάνεια στην Ιταλία επανάφερα την πρότασή μου για την ίδρυση ενός Δημόσιου Ταμείου για τα κόκκινα δάνεια στην Ελλάδα (Κυριακάτικη KontraNews, 31/07/2016), το οποίο θα προχωρούσε στην αγορά των κόκκινων δανείων στην τιμή πρώτης προσφοράς που θα έκαναν τα κοράκια και στη συνέχεια θα έδινε την ευκαιρία στους δανειολήπτες να αγοράσουν στην τιμή αυτή το δάνειό τους και να σώσουν τα σπίτια τους. Πλην όμως τελικά η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν δέχθηκε τότε την εν λόγω πρόταση-λύση.

Νέο παράθυρο ευκαιρίας για λύση στο θέμα των κόκκινων δανείων άνοιξε το 2020 την εποχή της πανδημίας που σε όλη την Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο δόθηκε πακτωλός κρατικών ενισχύσεων για τη στήριξη των νοικοκυριών.

Για τον λόγο αυτόν στις 6 Δεκεμβρίου 2020 με άρθρο μου κάλεσα την κυβέρνηση της ΝΔ  «από το τότε περίφημο μαξιλάρι των 32 δισ. ευρώ να διαθέσει 4,5 δισ. ευρώ για τη δημιουργία Δημόσιου Ταμείου Σωτηρίας Δανειοληπτών το οποίο να αγοράσει τα κόκκινα στεγαστικά και επιχειρηματικά δάνεια στην τιμή πρώτης προσφοράς που κάνουν τα κοράκια και εν συνεχεία με βάση το κυπριακό μοντέλο να πουλήσει με διευκολύνσεις στην ίδια τιμή τα δάνεια στους δανειολήπτες για να σώσουν τα σπίτια τους και τις επιχειρήσεις τους» (www.notismarias.gr 6/12/2020). 

Εις μάτην όμως καθώς η κυβέρνηση επέμενε στην πεπατημένη του σχεδίου Ηρακλής.

Τελικά η κυβέρνηση έχει την ευκαιρία να το πράξει τώρα αξιοποιώντας το υπερπλεόνασμα του 2024 και το περίφημο «μαξιλάρι» από το οποίο τράβηξε ήδη 5 δισ. ευρώ (www.skai.gr 13/12/2024) προκειμένου να συμπληρώσει το συνολικό ποσό των 8 δισ. ευρώ για την πρόωρη εξόφληση των δόσεων το 2026,2027 και 2028 των διμερών δανείων του πρώτου μνημονίου.