ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: ΟΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ 1848 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΣ ΑΜΑΛΙΑΣ

Γράφει ο Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος

Οι Επαναστάσεις του 1848 γνωστές ως η Άνοιξη των Εθνών, Άνοιξη των Λαών ή και ακόμη ως Έτος των Επαναστάσεων, ήταν μια σειρά πολιτικών αναταραχών σ’ όλη την Ευρώπη το 1848. Ήταν επαναστάσεις με φιλελεύθερο και δημοκρατικό στόχο, για την κατάργηση των μοναρχικών δομών και η δημιουργία ανεξάρτητων Εθνικών Κρατών. Η [πρώτη επανάσταση ξεκίνησε τον Ιανουάριο στη Σικελία και ξαπλώθηκε σε περισσότερες από 50 χώρες. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν και πολλοί εξορίστηκαν.   

Μετά τη λήξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, και την αναγνώριση του Ελληνικού Βασιλείου, ξέσπασε και στην Ελλάδα αυτό το κύμα των Επαναστάσεων. Εκείνο το έτος το 1848 μια ασυντόνιστη, αλλά φλογερή και κεραυνοβόλα επανάσταση, η οποία ξεκίνησε στις φοιτητικές διαδηλώσεις στην Αθήνα και συνεχίστηκε στη Στερεά και την Πελοπόννησο με γενική ανταρσία, η οποία συντάραξε την Ελλάδα και προκάλεσε κλυδωνισμούς στη μοναρχία του Όθωνα και θόρυβο και φόβο στις Προστάτιδες Δυνάμεις ως προς τα αιτήματα και τους στόχους.

Ο Όθων είχε «παραχωρήσει» το πρώτο μεταπελευθερωτικό Σύνταγμα το 1843, αλλά αρνείταν να προσυπογράψει τη νομοθεσία η οποία είναι η βάση του άρθρου 109 περί φιλελεύθερης και δημοκρατικής λειτουργίας του πολιτεύματος και κατοχυρώνει μια σειρά μέτρων για τα πολιτικά δικαιώματα της ψήφου, την αναδιανομή της γης, την Ελευθερία του Τύπου, τη Στρατιωτική Διοίκηση, την Εθνοφυλακή, την Συνταξιοδότηση των αγωνιστών και τη δίκαια φορολόγηση των λαϊκών μαζών κ.λ.π.

Στις 25 Μαρτίου είχε προγραμματιστεί αντιμοναρχικό φοιτητικό συλλαλητήριο, ομάδες καταδιωκομένων αγροτών στην περιοχή του Δομοκού, με αρχηγό τον παλιό οπλαρχηγό Βελέτζα, αποφασίζουν να επιστρέψουν στα χωράφια τους στο Παλιοχώρι, στη Λαμία και στην Υπάτη και να τα αποσπάσουν με τη βία και τη χρήση όπλων από το Κράτος, τους Κοτζαμπάσηδες καταπατητές και τους βουλευτές άρπαγες.



Παπακώστας Τζαμάλας

Οι αντάρτες αγρότες της Στερεάς, έπειτα από συνέλευση αποφασίζουν να δράσουν. Στις 9 Απριλίου, αυτοί που είχαν βρει καταφύγιο στην Τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία περνούν τα σύνορα στη θέση Δερβέν-Φούρκα (Καλαμάκι) και κατηφορίζουν στη Λαμία. Αρχηγοί τους είναι οι παλαίμαχοι και ορισμένοι σε δυσμένεια του Τακτικού, όπως ο Βελέτζας, Παπακώστας Τζαμάλας, Καταραχιάς, Μίτζος, Ταρκατζίκης, και άλλοι, ένα σύνολο περίπου 700 ανδρών. Η Επανάσταση στη Φθιώτιδα παίρνει μεγάλες διαστάσεις με αντάρτες που ξεπερνούν τις 3000, καταλαμβάνουν τη Λαμία και προωθούνται προς την Υπάτη, Λιβαδιά, Θήβα… Πολύνεκρες μάχες στο Παλιοχώρι με νικητές τους εξηγερομένους Στη Θήβα, ύστερα από σφοδρές μάχες και πολλούς νεκρούς, επεκράτησαν οι Οθωνικές ομάδες.

Ο Κυβερνητικός Στρατός πολιορκεί την Υπάτη, ισοπεδώνουν τη μισή πόλη με περίπου 400 νεκρούς. Στη Λαμία και στη Θήβα καταστρέφουν τα αμπέλια, καίνε τα σταροχώραφα, 1200 αγρότες αρπάζονται και κλείνονται στις φυλακές της Λαμίας και της Χαλκίδας

Η Επανάσταση κλείνει με την ωμή επέμβαση της Αγγλίας, της Κυβερνητικής Βίας, και των Κρατικών Αυθερεσιών, με το Στρατηγό Μακρυγιάννη, που βρισκόταν σε διαρκεί επικοινωνία με τους αντάρτες στη Στερεά, συμπολεμιστές του, να μονολογεί στα γραπτά του, προτού δικαστεί εις θάνατον από την Καμαρίλα των ανακτόρων και καταδικαστεί σε ισόβια από τους αγγλόφιλους : «Αυτοί-οι εξεγερμένοι-ζημιά δεν έκαμαν. Ζημιά δεν έκαμαν οι της ρεντικότας-παρατσούκλι των πολιτικών του αγγλικού κόμματος-και οι ξένοι. Μπαλαρίνες μας κατάντησαν». 

Το σύντομο αυτό κείμενο της Επανάστασης του 1848 είναι ένας πρόλογος, μια εισαγωγή, για τις επιστολές της Βασίλισσας Αμαλίας που εστάλησαν στους γονείς της, μέσα από τις οποίες ο αναγνώστης θα διαγνώσει το πώς και το γιατί ξέσπασε αυτή η Επανάσταση, τους κυβερνητικούς υπεύθυνους, το ρόλο των Άγγλων, αλλά και ήθη, έθιμα, εκδηλώσεις, καθημερινότητα, τους τσανακογλύφτες, αυλοκόλακες και πολλά ακόμη

Αθήνα, 8η Σεπτεμβρίου1847.
Αγαπημένε, καλέ, γλυκέ, αγγελικέ μου πατερούλη,

Αρχίζω από τώρα να σου γράφω, γιατί υποθέτω ότι θα συμβούν πολλά και καλό είναι να προηγούμαι λίγο από τα γεγονότα… Είναι και δική μου γνώμη ότι θα ήταν να διορίζαμε αποσταλμένους, οι οποίοι θα διέλυαν τον ιστό που δημιούργησε με τα αθεράπευτα, ανήθικα ψεύδη του ο Λάυονς, θα παρουσίαζαν τα πράγματα όπως πραγματικά είναι και θα άνοιγαν τα μάτια του κόσμου.

Δεν υπάρχει φυσικά κανένας ο οποίος να γνωρίζει για την εδώ κατάσταση την αλήθεια, γιατί αυτό που κάνει ο Λάυονς –να δημιουργεί συστηματικά ψεύδη και να τα διαδίδει ακατάπαυστα προς όλες τις κατευθύνσεις-δεν είχε μέχρι τώρα ξαναγίνει στον κόσμο. Χρησιμοποιούνται πραγματικά τα πιο ανειλικρινή κακόβουλα μέσα, ψεύδος, απάτη, χρήμα, αντάρτες, ακόμα και εφημερίδες γεμάτες ψέματα, τις οποίες στέλνουν στην υφήλιο ως ελληνική κοινή γνώμη… εμείς είμαστε ειλικρινείς, δεν κρύβουμε τίποτε και όμως τους επιτρέπουν να μας πολεμούν με τέτοια μέσα.

Χτες λάβαμε πάλι από την Πρέβεζα την πληροφορία ότι ο Θ. Γρίβας στρατολογεί φανερά μεταξύ των Αλβανών και δίνει σε κάθε άνδρα130 πιάστρα. Η Πύλη δεν τα πάει καλά στην Αλβανία, τελευταία αποδεκατίστηκαν δύο τάγματα. Αφού λοιπόν κατατροπώθηκε ο Κριεζώτης, εξεγέρθηκε, όπως σου έγραψα τελευταία, ένας κάποιος συνταγματάρχης Φαρμάκης, που είχε πάρει μέρος στη συνωμοσία.

Τον περικύκλωσε όμως ό Μαμούρης, και, τώρα που σου γράφω, θα τον έχει ασφαλώς εξοντώσει. Και σήμερα ήρθε η είδηση ότι ένας ονόματι Ταρκατζίκας, ο οποίος ακολουθεί τυφλά τον Θ. Γρίβα, εξεγέρθηκε με εκατό άνδρες στο Απόκουρο. Καταλαβαίνεις πιο είναι το σχέδιό τους , να παίξουν το παιγνίδι που έπαιξαν και στην Πορτογαλία, πρώτα ταραχές και μετά επέμβαση. Αλλά, αν θέλει ο Θεός, θα επιβάλουμε την τάξη με τις δικές μας δυνάμεις, γιατί ο κόσμος σπεύδει από παντού να βοηθήσει την κυβέρνηση. Πρέπει τώρα να δούμε μήπως υπάρξει σε λίγο εξέγερση και στη Φθιώτιδα, γιατί κάποιος Βελέτζας, ο οποίος κάποτε έπαιξε έναν τόσο σπουδαίο ρόλο, ώστε να αναγκαστεί ο ίδιος ο λόρδος Άμπερντην να βγει και να διαψεύσει, έφυγε κρυφά. Το ίδιο και ο Παπακώστας. Αλλά στην Ανατολική Ελλάδα βρίσκεται ο Γαρδικιώτης και στη Δυτική ο Μαμούρης και έτσι θα επιβληθούμε σε αυτούς τους δυστυχισμένους που έχουν τυφλωθεί.

Η κόρη σου που θα σε αγαπά αιώνια. ΑΜΑΛΙΑ.

Σημ: H Κυβέρνηση έστελνε ως απεσταλμένους στο εξωτερικό τους ηγέτες της αντιπολίτευσης, για να αποφύγει την παρουσία τους στην Αθήνα.

Ταρκατζίκας: Αρχηγός ληστρικής συμμορίας, ο οποίος συνεργάστηκε με τους στασιαστές και έπαιξε σημαντικό ρόλο στις ταραχές των ετών 1847-1848.

Απόκουρο: Περιοχή της Αιτωλίας. Επί τουρκοκρατίας ήταν αρματολίκι και μαζί με το αρματολίκι του Βλοχού αποτελούσε ένα από τα πέντε βιλαέτια της Αιτωλοακαρνανίας.

Ο Παπακώστας ήταν πραγματικά παπάς και διατηρώντας το σχήμα, είχε αγωνιστεί στην Επανάσταση του 1821. Πήρε μέρος σε πολλές εξεγέρσεις και κατά καιρούς υπηρέτησε στην Οροφυλακή.

Ο Ιωάννης Μαμούρης ήταν οπλαρχηγός στην Ελληνική Επανάσταση 1821. Το όνομά του συνδέθηκε με τη δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Κατά την Επανάσταση του 1848 τάχθηκε με την μερίδα των «Κυβερνητικών» και ονομάστηκε Χιλίαρχος.