Σκόρδο γιὰ τὴ μείωση τῆς χοληστερίνης, ἀλλὰ καὶ τῶν φίλων μας!!

Τὶς προάλλες ἦρθε στὸ ἰατρεῖο ἕνας ἀσθενής μου, ποὺ παρακολουθῶ ἐδῶ καὶ ἀρκετὰ χρόνια. Πάσχει ἀπὸ περιφερικὴ ἀποφρακτικὴ ἀγγειοπάθεια μὲ ἀρκετὰ σοβαρὲς στενώσεις στὶς ἀρτηρίες τῶν κάτω ἄκρων, ἀλλὰ καὶ στὶς καρωτίδες, ἐνῶ στὸ παρελθὸν ἔχει ὑποστεῖ ἕνα ἀγγειακὸ ἐγκεφαλικὸ ἐπεισόδιο, εὐτυχῶς χωρὶς νὰ τοῦ ἔχει μείνει κάποια σοβαρὴ ἀναπηρία. 

Μὲ τὸ ποὺ ἄνοιξα τὴν πόρτα τοῦ γραφείου μου γιὰ νὰ τὸν ὑποδεχτῶ, ἀντιλήφθηκα μιὰ ἐξαιρετικὰ ἔντονη μυρωδιὰ σκόρδου καὶ ταυτόχρονα διάβασα στὰ πρόσωπα τῶν ἄλλων ἀσθενῶν τὴν ἔκφραση δυσφορίας γιὰ τὴν ἀνυπόφορη μυρωδιά, συνδυασμένη μὲ τὴν ἀνακούφιση ποὺ, ἐπιτέλους, αὐτὸς θὰ ἔφευγε ἀπὸ τὸ χῶρο τους καὶ θὰ μποροῦσαν νὰ πάρουν μιὰ ἀνάσα!

Στὸ παρελθὸν, εἶχα ἐξηγήσει στὸν ἀσθενῆ μου πόσο σημαντικὴ εἶναι ἡ ἀποτελεσματικὴ μείωση τῆς χοληστερίνης στὸ αἷμα γιὰ τὴ μείωση τοῦ κινδύνου νὰ ὑποστεῖ στὸ μέλλον νέα καρδιαγγειακὰ ἐπεισόδια. Ἐπίσης, τοῦ εἶχα ἐξηγήσει ὅτι ὁ στόχος στὴν περίπτωσή του εἶναι ἡ κακὴ LDL χοληστερίνη, ἡ ὁποία ἔπρεπε νὰ μειωθεῖ κάτω ἀπὸ 70 mg/dl καὶ ὅτι αὐτὸ μπορεῖ νὰ ἐπιτευχθεῖ μόνο μὲ τὴ χορήγηση ὑπολιπιδαιμικοῦ φαρμάκου, ὅπως εἶναι οἱ στατῖνες. Ὁ φόβος γιὰ παρενέργειες ἀπὸ αὐτὰ τὰ φάρμακα καὶ κάποια δημοσιεύματα ποὺ διάβασε σὲ περιοδικά, ἀλλὰ καὶ στὸ διαδίκτυο, ἦταν ἡ αἰτία, ὅπως μου ἐξήγησε, ποὺ τὸν ἔκαναν νὰ διακόψει τὴ φαρμακευτικὴ ἀγωγὴ ποὺ τοῦ εἶχα συστήσει καὶ νὰ ἀρχίσει νὰ καταναλώνει τεράστιες ποσότητες σκόρδου σὲ καθημερινὴ βάση, προκειμένου νὰ μειώσει μὲ φυσικὸ τρόπο τὴ χοληστερίνη του!

Τὸ σκόρδο ἢ Allium sativum, κατὰ τὴν ἐπιστημονική του ὀνομασία, ἔχει χρησιμοποιηθεῖ ἐδῶ καὶ πολλοὺς αἰῶνες στὸ μαγείρεμα γιὰ τὶς ἀρωματικές του ἰδιότητες.

Τὰ τελευταῖα χρόνια χρησιμοποιεῖται ἀπὸ πολλοὺς καταναλωτὲς γιὰ θεραπευτικοὺς σκοποὺς στὴν πρόληψη καρδιαγγειακῶν παθήσεων, μέσῳ μείωσης τῆς χοληστερίνης καὶ τὴν ἀρτηριακῆς πίεσης.

Οἱ δράσεις αὐτὲς ἀποδίδονται στὰ δυὸ βασικὰ ἐνεργὰ συστατικὰ τοῦ σκόρδου, ποὺ εἶναι τὰ allicin καὶ alliin. Οἱ μελέτες, ὡστόσο, γιὰ τὴν ὑπολιπιδαιμικὴ δράση τοῦ σκόρδου, ἔχουν δώσει ἀντικρουόμενα ἀποτελέσματα, μὲ κάποιες νὰ δείχνουν μείωση τῆς χοληστερίνης κατὰ 6 ἕως 14% στὴν καλύτερη περίπτωση, ἐνῶ κάποιες ἄλλες δείχνουν οὐδέτερο ἢ καὶ τὸ ἀντίθετο ἀποτέλεσμα.

Ἡ χορηγούμενη ποσότητα ἦταν 600 ἕως 1200 mg σκόνης σκόρδου ἢ μέχρι 4 γραμμάρια ὠμοῦ σκόρδου. Ἡ μείωση τῆς ἀρτηριακῆς πίεσης μὲ τὸ σκόρδο εἶναι τῆς τάξης τῶν 5 μὲ 7 mmHg σὲ κάποιες μελέτες, ἐνῶ ἄλλες δὲν δείχνουν κανένα ἀποτέλεσμα.

Εἶναι φανερὸ ὅτι, ἀκόμη κι ἂν αὐτὰ τὰ ἀποτελέσματα ὑπάρχουν πραγματικά, θὰ μποροῦσαν νὰ εἶναι εὐεργετικὰ σὲ ἐπίπεδο γενικοῦ πληθυσμοῦ, ὅμως σὲ καμία περίπτωση δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ ὑποκαταστήσουν τὴ φαρμακευτικὴ ἀγωγὴ σὲ ἀσθενεῖς ὑψηλοῦ κινδύνου. Ἐδῶ οἱ στατῖνες μειώνουν σημαντικὰ τὴ χοληστερίνη, σὲ ποσοστὰ ποὺ μποροῦν νὰ ξεπεράσουν τὸ 50%, καὶ μὲ τὴν χορήγησή τους, σὲ πολλὲς μελέτες, ἔχει ἀποδειχθεῖ ὅτι μειώνεται ἀποτελεσματικὰ ὁ καρδιαγγειακὸς κίνδυνος.

Ὡς πρὸς τὸ σκόρδο βέβαια, κάποιος θὰ μποροῦσε νὰ ἐπιχειρηματολογήσει ὅτι ἀκόμη κι ἂν δὲν προσφέρει κάποιο ἐντυπωσιακὸ ὄφελος στὴ μείωση τοῦ καρδιαγγειακοῦ κινδύνου, ποιός ὁ λόγος νὰ μὴν καταναλώνει κάποιος ὅσο σκόρδο θέλει, ἀφοῦ εἶναι φυσικὸ προϊὸν καὶ δὲν ἔχει παρενέργειες.

Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἡ βασική του παρενέργεια εἶναι ἡ κακοσμία στὴν ἀναπνοὴ καὶ τὶς σωματικὲς ἐκκρίσεις, πρόβλημα στὶς καθημερινὲς διαπροσωπικές μας σχέσεις.

Πέραν τῆς κακοσμίας, ἔχουμε ἀποτελέσματα, τόσο ἀπὸ πειραματικὲς μελέτες ὅσο καὶ ἀπὸ μελέτες σὲ ἀνθρώπους, ποὺ δείχνουν ὅτι μὲ λήψη σκόρδου αὐξάνεται ἡ προδιάθεση γιὰ αἱμορραγία, ἐπειδὴ ἀναστέλλεται ἡ συσσώρευση τῶν αἱμοπεταλίων.

Ἔτσι, καλὸ θὰ ἦταν τὸ σκόρδο νὰ χρησιμοποιεῖται μὲ μεγάλη προσοχὴ σὲ ἀσθενεῖς ποὺ ἔχουν αἱμορραγικὲς διαταραχὲς ἢ λαμβάνουν ἀντιαιμοπεταλιακὰ φάρμακα, ὅπως εἶναι ἡ ἀσπιρίνη καὶ ἡ κλοπιδογρέλη.

Γιὰ τὸν ἴδιο λόγο, συμπληρώματα διατροφῆς μὲ σκόρδο πρέπει νὰ διακόπτονται 7 μὲ 10 ἡμέρες πρὶν ἀπὸ χειρουργικὲς ἐπεμβάσεις.

Τέλος, πρέπει νὰ προσέχουν καὶ ἐκεῖνοι ποὺ λαμβάνουν κουμαρινικὰ ἀντιπηκτικά, ὅπως εἶναι τὸ Sintrom, ἐπειδὴ τὸ σκόρδο μπορεῖ νὰ μειώνει τὸ ἐπίπεδό τοῦ ἀντιπηκτικοῦ στὸ αἷμα καὶ σὲ τέτοιες περιπτώσεις πρέπει νὰ παρακολουθεῖται πιὸ στενὰ τὸ INR.

Ἡ δὲ περίπτωση τοῦ ἀσθενοῦς, ποὺ ἀναφέραμε, κάθε ἄλλο παρὰ σπάνια εἶναι. Μιὰ μελέτη ἔδειξε ὅτι, ἤδη ἀπὸ τὸ 2002, περισσότεροι ἀπὸ 38 ἑκατομμύρια ἐνήλικοι στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες τῆς Ἀμερικῆς χρησιμοποιοῦσαν φυτικὰ προϊόντα καὶ συμπληρώματα διατροφῆς.

Περισσότεροι ἀπὸ τοὺς μισοὺς θεωροῦσαν ὅτι τὰ προϊόντα αὐτὰ ἦταν πολὺ σημαντικὰ γιὰ τὴν ὑγεία τους, ὅμως λιγότερο ἀπὸ τὸ ἕνα τρῖτο ἐξ αὐτῶν ἐνημέρωσαν σχετικὰ τὸν θεράποντα ἰατρό.

Στοιχεῖα ἀπὸ ἄλλες μελέτες δείχνουν ὅτι τὸ 25% τῶν ἀσθενῶν, ποὺ ἀναζητοῦν ἰατρικὴ συμβουλή, χρησιμοποιοῦν ἤδη μὴ συμβατικὲς θεραπευτικὲς παρεμβάσεις καὶ ἀπὸ αὐτοὺς τὸ 70% δὲν ἐνημερώνει σχετικὰ τὸν ἰατρό τους.

Τὰ φυτικὰ προϊόντα καὶ τὰ συμπληρώματα διατροφῆς εἶναι εὐρέως διαθέσιμα σὲ σουπερμάρκετ καὶ ἄλλα καταστήματα μὲ εἴδη διατροφῆς, καὶ μόνο ἕνα μικρὸ ποσοστό τους πωλεῖται στὰ φαρμακεῖα.

Ἔτσι, σὲ ἀντίθεση μὲ τὰ φάρμακα ποὺ ἐλέγχονται ἀπὸ τὸν ΕΟΦ, δὲν ὑπόκεινται σὲ ἐλέγχους γιὰ τὶς συγκεντρώσεις τῶν οὐσιῶν ποὺ περιέχουν: μπορεῖ νὰ περιέχουν μολυσματικὲς οὐσίες, ἐνῶ καὶ ἡ ἰσχὺς τῶν οὐσιῶν τους ποικίλει καὶ ἐξαρτᾶται ἀπὸ πολλοὺς παράγοντες, ὅπως οἱ κλιματικὲς συνθῆκες, οἱ συνθῆκες τοῦ ἐδάφους, ὅπου γίνεται ἡ καλλιέργεια, ἡ μέθοδος μὲ τὴν ὁποία μαζεύεται ἡ σοδειὰ καὶ οἱ χῶροι ἀποθήκευσης.

Μερικὰ φυτικὰ συμπληρώματα διατροφῆς ἔχουν βρεθεῖ νὰ περιέχουν ἀκόμη καὶ φαρμακευτικὲς οὐσίες, ἀλλὰ καὶ βαρέα μέταλλα, χωρὶς αὐτὰ νὰ περιγράφονται στὰ συστατικά τους καὶ δὲν εἶναι λίγες οἱ περιπτώσεις, ποὺ αὐτὲς οἱ οὐσίες ὁδήγησαν σὲ τοξικότητα.

Τὸ παράδειγμα τῶν φυτικῶν σκευασμάτων γιὰ τὴ στυτικὴ δυσλειτουργία, ποὺ βρέθηκαν νὰ περιέχουν σιλδεναφίλη ἢ ἀντίστοιχες φαρμακευτικὲς οὐσίες τοῦ τύπου ἀναστολέων τῆς φωσφοδιεστεράσης, εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὸ καὶ δείχνει πόσους κινδύνους μπορεῖ νὰ ἐγκυμονεῖ ἡ χρήση τέτοιων ἀθώων σκευασμάτων, ὅταν αὐτὰ καταναλωθοῦν ἀπὸ καρδιοπαθεῖς χωρὶς ἰατρικὴ συμβουλή, ἰδιαιτέρως ὅταν λαμβάνουν ἀγωγὴ γιὰ στηθάγχη (νιτρώδη).

Εἶναι πολὺ σημαντικό, λοιπὸν, νὰ ἀναζητοῦμε αὐτὰ τὰ στοιχεῖα κάθε φορά ποὺ συζητᾶμε μὲ τὸν ἀσθενῆ μας καὶ νὰ δίνουμε σωστὲς πληροφορίες γιὰ τὴ χρησιμότητα ἀλλὰ καὶ τὰ πιθανὰ προβλήματα ἀπὸ τὴν κατανάλωση αὐτῶν τῶν προϊόντων.

Εἰδικὰ ἀσθενεῖς, ποὺ πάσχουν ἀπὸ κάποια ἀρρώστια, δὲν θὰ πρέπει νὰ καταναλώνουν φυτικὰ καὶ ἄλλα συμπληρώματα διατροφῆς χωρὶς ἰατρικὴ συμβουλή, οὔτε θὰ πρέπει μὲ δική τους πρωτοβουλία νὰ ἀντικαθιστοῦν τὴν ἀποδεδειγμένα χρήσιμη φαρμακευτική τους ἀγωγὴ μὲ σκευάσματα ἄγνωστης σύνθεσης, ἀποτελεσματικότητας καὶ ἀσφάλειας.

Ἔτσι, γιὰ παράδειγμα, στὸν παραπάνω ἀσθενῆ, ποὺ ἤδη ἔπαιρνε ἀσπιρίνη λόγῳ προηγηθέντος\ ἀγγειακοῦ ἐγκεφαλικοῦ ἐπεισοδίου, ἡ συμβουλή μου ἦταν νὰ διακόψει τὸ σκόρδο καὶ νὰ λάβει φαρμακευτικὴ ὑπολιπιδαιμικὴ ἀγωγὴ, σὲ δόση ἱκανὴ νὰ μειώνει ἀποτελεσματικὰ τὴν κακὴ LDL- χοληστερόλη.

Ἐπίσης, ἂν ἤθελε κάποιο φυτικὸ σκεύασμα γιὰ τὴ μείωση τῆς χοληστερόλης, θὰ μποροῦσε ταυτόχρονα νὰ χρησιμοποιήσει προϊόντα ποὺ περιέχουν σόγια καὶ ἀκόμη καλύτερα φυτικὲς στερόλες.

Εἶναι γνωστό, ὅτι οἱ τελευταῖες δὲν ἔχουν παρενέργειες, ἐπειδὴ ἐμποδίζουν τὴν ἀπορρόφηση χοληστερόλης στὸ ἔντερο, χωρὶς νὰ ἀπορροφοῦνται οἱ ἴδιες, ἐνῶ ταυτόχρονα αὐτὲς οἱ στερόλες μειώνουν τὴν LDL χοληστερίνη σὲ ποσοστὸ μέχρι 10-15%.

Γεώργιος Γκουμᾶς, Ἀν. Διευθυντὴς
Καρδιολογικῆς Κλινικῆς, Εὐρωκλινικὴ Ἀθηνῶν