40 χρόνια Αλλαγή: Τι είπε ο Ανδρέας Παπανδρέου στο ιστορικό διάγγελμα νίκης

Το ΠΑΣΟΚ ήρθε για πρώτη φορά στην εξουσία σαν σήμερα πριν 40 χρόνια. Τι δήλωνε στο πρώτο του διάγγελμα ο Ανδρέας Παπανδρέου. Η ιστορία του συνθήματος της "Αλλαγής" .

Η 18η Οκτωβρίου ήταν μια ούτως ή άλλως σημαντική ημέρα για τον Ανδρέα Παπανδρέου, καθώς 37 χρόνια πριν τη πρώτη του εκλογική νίκη, στις 18 Οκτωβρίου του 1944, ο πατέρας του Γεώργιος Παπανδρέου επέστρεφε στην ελεύθερη Ελλάδα σχηματίζοντας κυβέρνηση, έξι ημέρες μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Γερμανούς.

Έτσι, η νίκη του Ανδρέα Παπανδρέου και του ΠΑΣΟΚ στις 18 Οκτωβρίου του 1981, συνδεόταν με όσα εκείνος ήθελε να νοηματοδοτήσει γύρω από το τρίπτυχο "Εθνική Ανεξαρτησία - Λαϊκή Κυριαρχία - Κοινωνική Απελευθέρωση".

Όπως είχε αποκαλύψει πολλές φορές ο Γ. Παναγιωτακόπουλος, ο "συγκεντρωσιάρχης" του Ανδρέα Παπανδρέου, υπήρχαν συνθήματα που ακούγονταν μεθοδευμένα και στηρίζονταν επάνω στην εκάστοτε ομιλία του τότε προέδρου του ΠΑΣΟΚ. Την αρχή έκανε ένα κομμάτι της νεολαίας του Κινήματος που παρέσερνε και το υπόλοιπο πλήθος, προωθώντας τα έτσι στον κόσμο.

Μέσα από τις υποσχέσεις για αλλαγή των κοινωνικών συσχετισμών, και τις κλιμακούμενες συγκεντρώσεις, από το 13,58% των ψήφων το Νοέμβριο του 1974, το ποσοστό του ΠΑΣΟΚ εκτινάχθηκε σταδιακά στο 48,1% τον Οκτώβριο του 1981. Ο ίδιος ο Παπανδρέου άλλωστε, καλλιέργησε το προφίλ του πολιτικού που βρισκόταν σε άμεση επαφή και επικοινωνία με τα λαϊκά στρώματα ενώ συνήθως προσφωνούνταν στη δημόσια σφαίρα, από φίλους και αντίπαλους, με το μικρό του όνομα, "Ανδρέας", ακριβώς για αυτό το λόγο. Έτσι, το 1981 κατάφερε να γίνει και με τη "βούλα" ο πρώτος και ίσως μοναδικός πρωθυπουργός της χώρας, τον οποίο φίλοι και πολιτικοί του αντίπαλοι θα προσφωνούσαν με το μικρό του όνομα και μόνο.

Το σύνθημα της "Αλλαγής" καθεαυτό, διατυπώθηκε για πρώτη φορά από τον Ανδρέα Παπανδρέου, επτά χρόνια πριν από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, όταν ακόμη ήταν στην Ενωση Κέντρου. Το "Έθνος" μάλιστα στις 10 Φεβρουαρίου 1967, έγραφε στο πρωτοσέλιδό του πως "Ο Ανδρέας Παπανδρέου κηρύσσει τη μεγάλη αλλαγή", μιλώντας για σοσιαλιστικές ιδέες που φάνταζαν μακρινές για την εποχή.

Η λέξη "αλλαγή" παρότι χρησιμοποιήθηκε περισσότερο τα χρόνια λίγο πριν το '80 από τον Γενικό Γραμματέα του ΚΚΕ, Χαρίλαο Φλωράκη, ταυτίστηκε εν τέλει με τις προεκλογικές ομιλίες του Ανδρέα το 1981.

Είναι δε χαρακτηριστικό πως το 1979, ο ίδιος ο Φλωράκης έλεγε στο φεστιβάλ της ΚΝΕ-Οδηγητή: "Ολα τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης διακηρύσσουν την ανάγκη να αφαιρεθεί η εξουσία από τη Δεξιά και επαγγέλλονται την αλλαγή […] Υπάρχει βέβαια […] το ΠΑΣΟΚ, που επίσημα προβάλλει το σύνθημα της αλλαγής […] Ταυτόχρονα όμως το ΠΑΣΟΚ αναγορεύει τον εαυτό του σαν τον αποκλειστικό φορέα της αλλαγής. Δεν θεωρεί σκόπιμη ούτε ίσως και απαραίτητη τη συμπαράταξη των δυνάμεων που επιδιώκουν την αλλαγή σε μια αντιιμπεριαλιστική αντιμονοπωλιακή δημοκρατική κατεύθυνση".

Σε κάθε περίπτωση, η "Αλλαγή" συμβόλιζε μια κοινωνία σε μετάβαση, με την οποία κατάφερε να συνδεθεί προεκλογικά ο Α. Παπανδρέου, μέσα από το πρόγραμμα και τα μηνύματά του, και φυσικά την ηγετική του παρουσία ως ομιλητής.

Το διάγγελμα της νίκης του Ανδρέα Παπανδρέου:

"Ελληνίδες, Έλληνες,

Απόψε κατέχομαι από βαθιά συγκίνηση. Είμαι πράγματι συγκινημένος για την μεγάλη εμπιστοσύνη που μου έχετε δείξει. Και έχω ταυτόχρονα το αίσθημα βαριάς ευθύνης, την οποία επωμίζομαι εγώ και οι συνεργάτες μου, για να πραγματώσουμε το έργο της Αλλαγής. Γιατί η Αλλαγή σήμερα είναι όρος για την επιβίωση του έθνους, για την ευημερία του λαού μας. Και αισθάνομαι πραγματικά υπερήφανος που αυτή η θέση, αυτή η προοπτική για την χώρα μας εγκρίθηκε κατά τόσο δυνατό, ισχυρό και δημοκρατικό τρόπο από την μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Όπως σας είπα στις ομιλίες μου, και σε πλατείες και από την τηλεόραση, από αύριο, τις 19 του Οκτώβρη, αρχίζει η σκληρή δουλειά. Και επαναλαμβάνω αυτό που σας έχω ήδη πει: ότι για να βγει πέρα το πρόγραμμα της Μεγάλης Αλλαγής, για να ευοδωθούν επιτέλους οι μεγάλες προσδοκίες του λαού μας, θα απαιτηθεί η άμεση, ενεργός συμμετοχή σας.

Θα προχωρήσουμε με σταθερά βήματα, πάντοτε ζητώντας την συναίνεσή σας, την πλατιά λαϊκή συναίνεση σε κάθε νέο μέτρο που θα πάρουμε. Και θα κάνουμε την Αλλαγή χειροπιαστή.

Η Αλλαγή θα δείξει το πρόσωπό της πάρα πολύ γρήγορα, πολύ άμεσα. Θα ήθελα να τονίσω ότι θα υπάρξει συνεργασία όλων των πολιτειακών παραγόντων. Δεν πρόκειται με κανέναν τρόπο, όπως το είχαμε τονίσει και στο παρελθόν, να οδηγήσουμε την χώρα σε οποιαδήποτε περιπέτεια. Στόχος μας, πολιτική μας, είναι η ευημερία του λαού. Είναι η εθνική υπερηφάνεια και η κοινωνική δικαιοσύνη. Είμαστε αποφασισμένοι να εκτελέσουμε το πρόγραμμά μας κατά γράμμα, γιατί μας δώσατε αυτό που ζητούσαμε. Μας δώσατε ισχυρή, αυτοδύναμη πλειοψηφία στην Βουλή των Ελλήνων, ώστε να μπορέσουμε δίχως δισταγμούς και δίχως αναστολές, να προχωρήσουμε στην πραγμάτωση της Αλλαγής. Και σας ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου γιατί μας δώσατε αυτή την ευκαιρία. Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι θα μείνουμε στις επάλξεις αυτού του αγώνα για την Νέα Ελλάδα, που όλοι προσδοκούμε. Μιαν Ελλάδα που θα ανήκει στο λαό της, μιαν Ελλάδα που θα την διαφεντεύει ο λαός της.

Απόψε γιορτάζουμε τη νίκη. Πρώτα απ' όλα των δημοκρατικών θεσμών, που καταξιώθηκαν στις 18 του Οκτώβρη του 1981. Γιορτάζουμε τη νίκη της Αλλαγής. Και θα' θελα να σας παρακαλέσω, μέσα στην γιορτή σας και στην χαρά σας, να μην ξεχάσετε πως το ΠΑΣΟΚ είναι κυβέρνηση όλων των Ελλήνων, πως το ΠΑΣΟΚ ζητά τώρα από το λαό μας συμφιλίωση. Λήθη στο παρελθόν: όλοι μαζί εμπρός για το μεγάλο, αξιόλογο έργο της οικοδόμησης της Νέας Ελλάδας. Γεια σας, ευχαριστώ, και να ξέρετε πως θα τιμήσω το μεγάλο συμβόλαιο τιμής που συνήψα τόσα χρόνια μαζί σας".

Τα ποσοστά των κομμάτων στις εκλογές του 1981:

Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα: 48,07%, 172 έδρες

Νέα Δημοκρατία: 35,88%, 115 έδρες

ΚΚΕ: 10,93%, 10 έδρες

Τα υπόλοιπα κόμματα που συμμετείχαν δεν κατάφεραν να εκλέξουν κανένα βουλευτή.

Οι νόμοι της "Αλλαγής"

Πριν από ένα χρόνο, το NEWS 24/7 θύμιζε τους βασικούς νόμους της Αλλαγής, στο εκτενές αφιέρωμά του, τους οποίους αξίζει να αναφέρουμε ξανά.

Από τη πρώτη κυβέρνηση Παπανδρέου αναγνωρίζεται η Εθνική Αντίσταση και η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου.

Ιδρύεται το Εθνικό Σύστημα Υγείας, καταργείται η Ελληνική Χωροφυλακή και η Αστυνομία Πόλεων και συγχωνεύονται σε ένα ενιαίο σώμα, την Ελληνική Αστυνομία, αποστρατικοποιείται η ΥΕΝΕΔ και μετονομάζεται σε ΕΡΤ2, συστήνεται ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων, θεσπίζονται διάφορα επιδόματα, αναγνωρίζεται και αποζημιώνεται το εργατικό ατύχημα, επεκτείνεται η πενθήμερη εργασία, ενώ μειώνονται οι ώρες εργασίας σε 40, επεκτείνεται η δυνατότητα άδειας με αποδοχές, καθιερώνεται η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (Α.Τ.Α.) του μισθού.

Επίσης, καθιερώνεται ο πολιτικός γάμος, καταργείται ο αναχρονιστικός θεσμός της προίκας θεσπίζεται το συναινετικό διαζύγιο και εξισώνονται τα δύο φύλα σύμφωνα με το νέο οικογενειακό δίκαιο (Ν.1329/1983). Στον τομέα της εκπαίδευσης, εισήχθη το μονοτονικό σύστημα και καταργείται η σχολική ενδυμασία (1982), καθώς και η ακαδημαϊκή έδρα. Τέλος, το δικαίωμα ψήφου επεκτείνεται και στους 18χρονους.

Αποποινικοποίηση μοιχείας: Το περίφημο άρθρο 357 του ποινικού κώδικα που όριζε την εξωσυζυγική σχέση ως ποινικό αδίκημα ήταν ένας νομικός αναχρονισμός που καταργήθηκε το 1982 με τον νόμο 1272. Ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης, Στάθης Αλεξανδρής, αντιμετωπίζει αντιδράσεις από την εκκλησία που πιστεύει ότι με τον νόμο αυτό υποσκάπτονται τα θεμέλια της ελληνικής οικογένειας, ενώ γίνονται ακόμη και διαδηλώσεις εναντίον του. Παρόλα αυτά ο νόμος ψηφίζεται και οι... "συλλήψεις με τα σεντόνια" αποτελούν παρελθόν. Ταυτόχρονα μάλιστα με τον ίδιο νόμο μετατρέπεται σε ποινικό αδίκημα η ενδο-οικογενειακή βία. Μία ρύθμιση εξαιρετικά σημαντική στην κατεύθυνση της γυναικείας χειραφέτησης στις αρχές του 1980. Η ταυτόχρονη αυτή ρύθμιση δεν βρίσκει σύμφωνη την Νέα Δημοκρατία. Μάλιστα – σύμφωνα με τον τύπο της εποχής- κορυφαίο στέλεχός της έλεγε στους διαδρόμους της Βουλής ότι "το ΠΑΣΟΚ αποποινικοποίησε την γκαρσονιέρα και ποινικοποίησε την κρεβατοκάμαρα".

Μονοτονικό σύστημα – Κατάργηση ποδιάς: Με ένα Προεδρικό Διάταγμα την ίδια χρονιά, η "περισπωμένη" η "ψιλή" και η "δασεία" αποτελούν παρελθόν για την εκπαίδευση και για την ελληνική γλώσσα. Καθιερώνεται το μονοτονικό σύστημα. Μια αλλαγή που σοκάρει τους συντηρητικούς της εποχής, ιδίως επειδή συνοδεύεται και από την κατάργηση της μπλε σχολικής ποδιάς. Την ποδιά θέλησε να επαναφέρει 10 χρόνια αργότερα στα σχολεία ο Βασίλης Κοντογιαννόπουλος, υπουργός Παιδείας της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη.

Πανεπιστημιακό άσυλο: Το θεσμό που έσπευσε πρώτη να καταργήσει η Άννα Διαμαντοπούλου και ολοκλήρωσε το έργο της η σημερινή κυβέρνηση, θεσμοθέτησε το ΠΑΣΟΚ με τον νόμο 1268/82. Νόμος πλαίσιο με τίτλο "Για τη λειτουργία των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων". Θεσμοθετεί το άσυλο και την διακίνηση των ιδεών. Ένα νομοσχέδιο που συνδέεται εκείνη την περίοδο με την δικαίωση των φοιτητικών αγώνων την περίοδο της Χούντας και της μεταπολίτευσης. Παράλληλα θεσμοθετούνται οι διαδικασίες της φοιτητικής συμμετοχής στην διοίκηση των πανεπιστημίων και σειρά άλλων αιτημάτων για την δημοκρατική λειτουργία του ΔΕΠ (Διδακτικό Επιστημονικό Προσωπικό).

Το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη, με εμφανή την αμηχανία του ΚΚΕ, απέναντι στην νίκη του ΠΑΣΟΚ. Τα πρώτα χρόνια της "Αλλαγής" το Κομμουνιστικό Κόμμα θα υποδεχθεί θετικά πολλές από τις νομοθετικές ρυθμίσεις που θα προκρίνει η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, έστω κι αν θα ασκήσει κριτική για ακόμη βαθύτερες αλλαγές. Σταδιακά οι σχέσεις των δύο κομμάτων θα ψυχρανθούν. Ο Χαρίλαος Φλωράκης θα κάνει τα επόμενα χρόνια την περίφημη δήλωση: "Αλλαγές φυσικά βλέπω, Αλλαγή δεν βλέπω. Η όξυνση των σχέσεων ΚΚΕ και ΠΑΣΟΚ θα κορυφωθεί το 1989.

Ο νόμος 1264 για τα συνδικάτα: Μία από τις σημαντικότερες παρακαταθήκες των πρώτων χρόνων της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ αποτελεί ο νόμος 1264/82 για την λειτουργία του συνδικαλιστικού κινήματος και την εργασία. Ο νόμος καταργεί το θεσμικό πλαίσιο που ίσχυε έως τότε μετά από πολλές διαβουλεύσεις και μεταξύ άλλων το δικαίωμα της εργοδοτικής ανταπεργίας (lock out). Υπεύθυνος, ως υπουργός Εργασίας, ο Απόστολος Κακλαμάνης. Ο νόμος αυτός είναι ο πλέον προοδευτικός των δυτικών κοινωνιών και της Ευρώπης εκείνη την περίοδο. Θεμελιώνει τους όρους άσκησης του δικαιώματος της απεργίας, την συνδικαλιστική δράση και σειρά άλλων ζητημάτων. Πάντως από τις διατάξεις του εξαιρέθηκαν τα ναυτεργατικά σωματεία για τα οποία θεσπίστηκε ειδικό καθεστώς. Παραμένει η βάση του εργατικού δικαίου έως σήμερα και την κατάργησή του ανήγγειλε ο σημερινός πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στην συνέντευξη τύπου που παραχώρησε στην ΔΕΘ.

Το Εθνικό Σύστημα Υγείας: Το 1983 ψηφίζεται ένας από πλέον εμβληματικούς νόμους του ΠΑΣΟΚ, αυτός που δημιουργεί το ΕΣΥ. Το πρόσωπο που συνδέθηκε με την δημιουργία ενός ενιαίου, εθνικού συστήματος υγείας με στόχο την πρόσβαση κάθε ανθρώπου είναι ο πατέρας της προέδρου του Κινήματος Αλλαγής, Γιώργος Γεννηματάς. Ο νόμος αυτός αποτέλεσε παράδειγμα διεθνούς κύρους αφού σε μία χώρα του δυτικού κόσμου διαμορφώνεται ένα σύστημα υγείας καθολικής πρόσβασης στηριγμένο και σε αξίες των χωρών του "ανατολικού μπλόκ". Έτσι εκτός από αίτημα με τεράστια κοινωνική αποδοχή διαθέτει και ιδεολογικά χαρακτηριστικά.

Πολιτικός γάμος – Νόμιμες αμβλώσεις: Μία ακόμη σύγκρουση του ΠΑΣΟΚ με την Εκκλησία αποτέλεσε η θεσμοθέτηση του πολιτικού γάμου με τον νόμο 1329 που ψηφίζεται το 1983. Ενώ το 1986 θα συμπληρωθεί με την νομιμοποίηση των αμβλώσεων. Σε νόμο του 1984 προβλέπεται και το δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίση εργασία ανδρών και γυναικών. Οι ρυθμίσεις αυτές αποτελούν ακόμη την βάση της εθνικής νομοθεσίας για τα ζητήματα ισότητας των δύο φύλων.

Ψήφος στα 18: Μία ακόμη καινοτομία των κυβερνήσεων της Αλλαγής. Οι νέοι εισέρχονται δυναμικά στο πολιτικό προσκήνιο με την ψήφιση του νόμου 1329/83. Ο νόμος αυτός αμφισβητείται έντονα από την Νέα Δημοκρατία. Θα ανανεωθεί με την ψήφο στα 17 που ψήφισε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το 2016.

Αναγνώριση Εθνικής Αντίστασης – Φάκελοι: Η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης είναι ένα από τα πρώτα νομοθετήματα που θα φέρει η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου το 1982. Μεταξύ άλλων περιλαμβάνει και τις συντάξεις των αντιστασιακών, πλην όμως έχει έντονη πολιτική λειτουργία. Εκφράζει την προσωπική αντίληψη που είχε ο Ανδρέας Παπανδρέου για την "εθνική συμφιλίωση". Παράλληλα το 1986 ανοίγει ο δρόμος για την καταστροφή των περίφημων "φακέλων της ασφάλειας" με την νομοθεσία του ΠΑΣΟΚ που επιτρέπει την πρόσβαση στα δημόσια έγγραφα. Πολλοί αγωνιστές της περιόδου της Χούντας αλλά και του εμφυλίου ανακαλύπτουν πως του "φακέλωνε" το καθεστώς.

Η εφημερίδα '"Τα ΝΕΑ", ιδιοκτησίας τότε, του Χρήστου Λαμπράκη. Μία από τις βασικές εφημερίδες του λεγόμενου προοδευτικού χώρου. Στήριξε το ΠΑΣΟΚ από την πρώτη ημέρα της ανάληψης της διακυβέρνησης της χώρας. Δεν ήταν η μόνη.

Αξίζει να σημειωθεί πως στις 18 Οκτωβρίου του 1981 έλαβαν χώρα και οι πρώτες ευρωεκλογές, που πέρασαν απαρατήρητες μπροστά στον εκλογικό θρίαμβο του ΠΑΣΟΚ

ΠΗΓΗ NEWS247.GR