Αθανάσιος Τσαλτάκης. Ένας ξεχασμένος ήρωας.

Γράφει o
Γεώργιος Καλλιώρας
Συγγραφέας Ερευνητής
Απόστρατος Αξιωματικός Π.Ν.
Εκπρόσωπος της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Π.Ν. (Ε.Α.Α.Ν) για τον Νομό Φθιώτιδος

Ο Αθανάσιος Τσαλτάκης γεννήθηκε το 1847 η το 1850 στο χωριό Ζωριανός του δήμου Κροκυλείου του νομού Φωκίδος. Κατατάχτηκε στον Ελληνικό στρατό σαν εθελοντής και την 1-8-1872 έγινε δεκανέας. Το 1877 πήρε τον βαθμό του λοχία, το 1881 του Ανθυπασπιστού το 1882 του ανθυπολοχαγού, το 1890 του υπολοχαγού και το 1895 Λοχαγός Β’ τάξεως. Κάποιοι ερευνητές γράφουν ότι φοίτησε στην σχολή Ευελπίδων. Ο πόλεμος του 1897 τον βρήκε να υπηρετεί την πατρίδα του στην παραμεθόρια τότε πόλη της Λαμίας.

Μετά τις πρώτες μάχες ανάμεσα στα Ελληνικά και τουρκικά στρατεύματα στον πόλεμο του 1897 ο ελληνικός στρατός άρχισε να υποχωρεί ατάκτως προς την Λαμία. Ο Τούρκικος στρατός ξεκίνησε να προελαύνει ανενόχλητος από τον Δομοκό προς τα στενά του Δερβέν Φούρκα με σκοπό να καταλάβει την Λαμία.

Χαρακτηριστικό της άνετης προέλασης του Τούρκικου στρατού μετά τις μάχες στο Δραχμάναγα και στο Δερβέν Φούρκα είναι η απάντηση που πήρε ο Τούρκος στρατηγός Χακί Πασάς από το Γενικό Στρατηγείο στην αναφορά που είχε στείλει την προηγούμενη ημέρα. «Ο Δομοκός και η Δερβέν Φούρκα ευρίσκονται ήδη εις χείρας υμών, η ανακωχή δεν θα βραδύνει πολύ κατά τα φαινόμενα, ως εκ τούτου ανάγκη να προελάσητε μέχρι Λαμίας προ συνομολογήσεως ταύτης».

Την ίδια ημέρα η εμπροσθοφυλακή του Ετέμ Πασά, αποτελούμενη από άτακτους Τουρκαλβανούς, πλιατσικολόγους, έφτασε στα αντερείσματα της Παλιοκούλιας, της Καμηλόβρυσης, και της Ταράτσας,  έξω από την Λαμία.

Οι Έλληνες προσπάθησαν να οργανώσουν μια πρόχειρη αντίσταση στις Θερμοπύλες και στα Δυο Βουνά. Για αυτόν τον σκοπό ο Υποστράτηγος Κωνσταντίνος Σμολένσκη κλήθηκε από τον Αλμυρό με διαταγή να κρατήσει το πέρασμα των Θερμοπυλών. Ο πόλεμος όμως σταμάτησε στην Όθρυ αφού ο Σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ διέταξε ανακωχή στις 7 Μαΐου μετά από προτροπή του Τσάρου της Ρωσίας Νικολάου Β’, συγγενή από μητέρα του Βασιλιά Γεωργίου Β’ της Ελλάδος.

Ας δούμε τι αναφέρει στα απομνημονεύματα του ο Υποστράτηγος Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν ο οποίος έλαβε μέρος στην μάχη του Δομοκού.

«Όλος ο στρατός από τον Δομοκό υποχωρούσε μέσω της μόνης διάβασης που υπήρχε του Δερβέν Φούρκα. Εκεί το γενικό επιτελείο θα έπρεπε να είχε δώσει εντολή για άμυνα στην στενωπό του Δερβέν Φούρκα. Ο Διάδοχος με το επιτελείο του όταν έφτασε στην Λαμία έπρεπε να δώσει εντολή να συγκεντρωθεί όλος ο στρατός στην βόρεια πλευρά της στενωπού και να οργανωθεί η άμυνα εναντίων του Τουρκικού στρατού. Ο ελληνικός στρατός μόλις μπήκε στην στενωπό ηταν κουρασμένος και νηστικός, μη έχοντας καμία εντολή από το Γενικό επιτελείο, άλλοι το έριξαν στον ύπνο και άλλοι έψαχναν για φαγητό. Ο Διοικών μέραρχος Μακρής δεν σκέφτηκε καν να καταλάβει την βόρεια έξοδο της στενωπού όπου υπήρχαν μικροί λόφοι κλείνοντας την με μικρό τμήμα στρατού για να βλέπει από μακριά τον εχθρό,  αν αυτός έρχονταν από τον Δομοκό για να φυλάξει τον ελληνικό στρατό από τον αιφνιδιασμό. Επίσης ο αρχηγός του πυροβολικού Ζορμπάς είχε λάβει ήδη εντολή με την αναχώρηση του από τον Δομοκό να καταλάβει με το πυροβολικό τις βόρειες αντηρίδες της Όθρυος για να επιβραδύνει την πορεία του καταδιώκοντος εχθρού. Ο Ζορμπάς δεν εξετύλισσε αυτή την διαταγή που είχε σαν αποτέλεσμα ο εχθρός να φτάσει στην βόρεια είσοδο και να καταλάβει ανενόχλητος τους γύρω λόφους χωρείς να τους αντιληφτεί ο ελληνικός στρατός .

Όταν άρχισαν να πέφτουν οι πρώτες οβίδες είναι αδύνατον να περιγράφει το τι έγινε στο ελληνικό σώμα. Όλοι άρχισαν να τρέχουν προς την νότια έξοδο της στενωπού για να σωθούν .

Το πεδινό πυροβολικό πήρε την εντολή να αντεπιτεθεί, αλλα και εκεί είχε μείνει μόνο μια πυροβολαρχία για να πολεμήσει τον εχθρό.

Συνεχίζοντας ο Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν γράφει ότι η τελευταία μάχη δόθηκε στην Ταράτσα βόρεια της Λαμίας. Εδώ ο Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν πιθανών αναφέρετε στην μάχη που έδωσε ο Λοχαγός Αθανάσιος Τσαλτάκης με τους στρατιώτες του.

Στις 7 Μάιου του 1897 και εν μέσω πανηγυρικής προέλασης του τούρκικου στρατού και του πανικού, χάους και απελπισίας που επικρατούσε στις τάξεις του ελληνικού στρατού, σε μια πράξη ηρωισμού και αυτοθυσίας ο Λοχαγός Τσαλτάκης με ένα μικρό τμήμα ρουμελιωτών ευζώνων οχυρώθηκε στα υψώματα της Καμηλόβρυσης και της Ταράτσας, βόρεια της Λαμίας, στις πλαγιές της Όθρυς. Προσπάθησε να καθυστερήσει την τούρκικη προέλαση, αν και γνώριζε ότι αυτή η απόφαση του ήταν πολύ ριψοκίνδυνη. Στόχος και ελπίδα του Αθανασίου Τσαλτάκη ήταν η ανασύνταξη των ελληνικών δυνάμεων και η σωτηρία της Λαμίας. Πράγματι με την αυταπάρνηση και τον δικό του ηρωισμό και των στρατιωτών του επιβραδύνθηκε η τούρκικη προέλαση και όπως αναφέραμε παραπάνω δόθηκε χρόνος στην διπλωματία ώστε να συμφωνηθεί ανακωχή με πρωτοβουλία του τσάρου Νικολάου.

Ο Αθανάσιος Τσαλτάκης όμως και οι στρατιώτες του στην προσπάθεια τους να σταματήσουν την Τούρκικη προέλαση έχασαν την ζωή τους αλλά κατάφεραν και έσωσαν την Λαμία από την τουρκική εισβολή.

Σκληρές μάχες θα πρέπει να έγιναν και στο Λαγοβούνι στην νότια έξοδο του Δερβέν Φούρκα. Πιθανών σε αυτό το σημείο θα πρέπει να έγινε η συμφωνία για την κατάπαυση του πυρός ανάμεσα στον Νομάρχη Φθιωτιδοφωκίδος Κωνσταντίνο Έσλιν και τον Σεϊφουλάχ Πασά.

Ο Νομάρχης Φθιωτιδοφωκίδος Κωνσταντίνος Έσλιν μαζί με τον Λοχαγό Γεώργιος Χατζηανέστη, πάνω σε μια άμαξα με λευκή σημαία πέρασε μέσα από τις Οθωμανικές γραμμές και ανάμεσα σε πυκνούς πυροβολισμούς και καπνούς πήγε στο Οθωμανικό στρατηγείο της εμπροσθοφυλακής του Σεϊφουλάχ Πασά. Εκεί του επέδωσε ανεπίσημο τηλεγράφημα για την ανακωχή των εχθροπραξιών. Η πράξη του Κωνσταντίνου Έσλιν κατεύνασε τα πνεύματα και έδωσε χρόνο στην διπλωματία ώσπου να φτάσει η επίσημη ενημέρωση για την ανακωχή του πολέμου.

Μια διαφορετική και πιο σαφή εικόνα για τον θάνατο του Αθανασίου Τσαλτάκη και της ομάδας του μας δίνει ο Σωτήρης Σωτηρόπουλος στην σελίδα του ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ (https://sotosalexopoulos.blogspot.com/).

Ο θάνατος τον βρήκε με την λήξη του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 και μάλιστα ενώ είχε κηρυχθεί η ανακωχή μεταξύ των εμπολέμων, δηλαδή της Ελλάδος και της Τουρκίας.

Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες σκοτώθηκε περιγράφονται πολύ περιστατικά στην έκθεση του Αρχιστράτηγου και διαδόχου Κωνσταντίνου.

« Πράγματι περί την ώραν 3 μ.μ. κατέπαυσε το πυρ εκατέρωθεν.

Μετά το ήχημα της καταπαύσεως του πυρός και την διακοπή τούτου παρά των ημετέρων και το πλείστο των πολεμίων έπαυσε το πυρ. Οι δεξιά όμως τούτων, εξηκολούθουν να προβαίνουσι προς υπερκέρασιν του αριστερού της υπό τον Ταγματάρχην Πριονιστήν δυνάμεως. Ούτος προέλαβε την υπερκέρασιν δια της εγκαίρου εκτελέσεως αμυντικής καμπής.

Συγχρόνως προς ταύτας ομάδες πολεμίων ατάκτως και φιλικώς δήθεν προσεγγίζουσαι τους μάλλον προκεχωρημένους οπλίτας μας αφήρπαζαν δόλω τα όπλα των. Τότε οι ημέτεροι διετάχθησαν να υποχωρήσωση προς αποφυγή συγκρούσεως, οι πολέμιοι όμως ούτοι επυροβόλησαν φονεύσαντες περί τους δέκα οπλίτας και τον Λοχαγόν Τσαλτάκην»

Κάποια χρόνια αργότερα η πατρίδα αναγνωρίζοντας την σημασία του θανάτου του Αθανασίου Τσαλτάκη και των αντρών του έστησε μνημείο πεσόντων στην θέση Καμηλόβρυση. Επίσης δόθηκε το όνομα του σε ένα στρατόπεδο στην ανατολική πλευρά της Λαμίας. Στην μνήμη αυτού και των συναγωνιστών του κάθε χρόνο στις αρχές του Μαΐου τελούνται εκδηλώσεις και επιμνημόσυνη δέηση στο κενοτάφιο της Αγίας Παρασκευής.

Το εγκαταλειμμένο πια μνημείο που αναφέραμε παραπάνω που κτίστηκε προς τιμήν το Αθανασίου Τσαλτάκη υπάρχει ακόμη σήμερα στην δρόμο Λαμίας- Δομοκού. Στο μνημείο υπάρχουν δυο πλάκες με τα ονόματα των πεσόντων στην μάχη. Στην πρώτη πλάκα αναφέρονται τα ονόματα τεσσάρων αγωνιστών.

1897

Τσαλτάκης Αθανάσιος Λοχαγός, Αναγνωστίδης Λοχίας, Καβαλάρης Κωνσταντίνος στρατιώτης, Κόκκινος Ιωάννης Στρατιώτης.

Μια δεύτερη μικρότερη μαρμάρινη πλάκα αναγράφει τον συγκεντρωτικό πίνακα των πεσόντων στην μάχη της Ταράτσας.

Ονόματα φονευθέντων Εις Καμηλόβρυση Ταράτσης 1897

Λοχαγός Τσαλτάκης Αθανάσιος, Λοχίας Αναγνωστίδης Μ., Κόκκινος Δ Δεκανέας, Γεωργιάδης Δ., Δουζένης Κ. Στρατιώτης, Σιούτας Σεμ, Δραγουμάνος Δ., Δελησεκλιόπουλος Σ, Δρογάτσης Σ., Ηρακλής Γ., Λεβεντούδης Αν., Καβαλάρης Κ., Μπιμπίκος Λ., Μπιρμίλης Μ., Μητσογιάννης Χρήστος, Σοφίας ?, Πραστάρας ?, Σβόλος Π., Δαπάνδης?.

Φαίνεται πως υπογράφει ο Ν. Σιούτας ανάπηρος πολέμου Λαμία.

Απ ότι καταλαβαίνουμε στην μαρμάρινη πλάκα που κατασκευάστηκε πρώτη, άγνωστο για ποιον λόγο ηταν αναρτημένα μόνο τέσσερα ονόματα από τους πεσόντες της Καμηλόβρυσης. Πιθανών ο Ν. Σιούτας ανάπηρος πολέμου από την Λαμία, ίσως στην μνήμη του Σεμ. Σιούτα που έπεσε αγωνιζόμενος μαζί με τους υπόλοιπους μαχητές στην Καμηλόβρυση δημιούργησε και δεύτερη πλάκα αναγράφοντας όλους τους πεσόντες.