Αυτό είναι το μήνυμα του έπους του ,40

Γράφει ο
Χρόνης Βάρσος

Αντιλαμβανόμαστε σήμερα το τι διακυβεύθηκε εκείνο το χάραμα της 28ης Οκτωβρίου 1940, όταν απερρίφθη το ιταλικό τελεσίγραφο υποταγής του πρεσβευτή Γκράτσι; Είμαστε σε θέση, ως λαός και πολιτικό σύστημα, ν’ αντλήσουμε τα κατάλληλα συμπεράσματα για το σήμερα και να τα συσχετίσουμε με την νέα απειλή που αντιπροσωπεύει η νεοθωμανική Τουρκία του Ερντογάν;

Μια απλή ματιά στην πολιτικοστρατιωτική κατάσταση της Ευρώπης τον Οκτώβριο του 1940 και στον διαμορφούμενο συσχετισμό δυνάμεων που θα έπρεπε ν’ αντιμετωπίσει η χώρα μας σε περίπτωση πολεμικής εμπλοκής με την Ιταλία –και εν γένει με τον Άξονα– θα ήταν αρκετή για να θεωρηθεί διπλωματική «τρέλα» η απόρριψη του τελεσιγράφου. Το ΌΧΙ της Ελλάδας φαινόταν εντελώς καταστροφική γεωπολιτική επιλογή, ιδίως με τα κριτήρια που θέτουν σήμερα οι οπαδοί του κατευνασμού και της υποχωρητικότητας.

Η Ιταλία το 1940 ήταν μια περίπου μεσαία υπερδύναμη με πανίσχυρο ναυτικό. Ενδεικτικά η αναλογία υποβρυχίων με την Ελλάδα ήταν εκείνη την εποχή 119:6 (!) . Διέθετε ακόμη έμπειρους πιλότους με πολεμική δράση στην Ισπανία, τη Λιβύη και την Αιθιοπία και πληθώρα σύγχρονων αεροσκαφών. Στον στρατό ξηράς παρέτασσε μεγάλους αριθμούς σε προσωπικό, άφθονο υλικό σε πυροβολικό, όλμους, οχήματα και τεθωρακισμένα. Επιπλέον αποτελούσε μια χώρα 6πλάσια σε πληθυσμό, με κτήσεις στην Αφρική, πολλαπλάσιες εφεδρείες, απεριόριστες δυνατότητες αναπλήρωσης απωλειών, ανεφοδιασμού, μεταφορών, παραγωγής πολεμικού υλικού, και εγγύτητα με τα ελληνικά σύνορα (Αδριατική-Ιόνιο, Αλβανία, Δωδεκάνησα). Παράλληλα η ιταλική ηγεσία –πολιτική και στρατιωτική– χαρακτηριζόταν από αλαζονεία, αίσθημα υπεροχής και ασυγκράτητη φιλοδοξία, επιδιώκοντας την αναβίωσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη Μεσόγειο, τα Βαλκάνια και τη Βόρειο Αφρική.

Ουσιαστικά τον Οκτώβριο του 1940 η Ελλάδα αποτελούσε τον μόνο αντίπαλο στο χερσαίο ευρωπαϊκό θέατρο επιχειρήσεων, σε μια εποχή που όλη η ήπειρος ήταν σύμμαχος ή κατεχόμενη από τις δυνάμεις του Άξονα. Κατά σειράν δέκα χώρες (Αυστρία, Τσεχοσλοβακία, Αλβανία, Πολωνία, Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο και Γαλλία) είχαν ήδη καταληφθεί μεταξύ 1938-1940, ορισμένες μάλιστα σχεδόν αμαχητί. Πλειάδα χωρών ήταν πλέον στο πλευρό της Γερμανίας και της Ιταλίας (Φινλανδία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Βουλγαρία) ενώ φιλογερμανικά ήταν τα καθεστώτα σε Ισπανία και Πορτογαλία. Η Γιουγκοσλαβία προσανατολιζόταν να ταχθεί με τον Άξονα και η κραταιά ΕΣΣΔ είχε ήδη υπογράψει σύμφωνο μη επίθεσης με τη ναζιστική Γερμανία (σύμφωνο Μολότωφ-Ρίμπεντροπ στις 23 Αυγούστου 1939). Στον Ειρηνικό η Ιαπωνία ήταν ενεργό μέλος του Άξονα επιτυγχάνοντας συνεχείς νίκες στην Κίνα, ενώ στις ΗΠΑ γινόταν όλο και πιο ισχυρή η τάση της ουδετερότητας απέναντι στον ευρωπαϊκό πόλεμο. 

Τον Μάιο του 1940, η ταχεία και εκκωφαντική κατάρρευση της πανίσχυρης μέχρι τότε Γαλλίας είχε σοκάρει την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη και είχε αφήσει μοναδικό πλέον ενεργό αντίπαλο του Άξονα τη Βρετανία του Τσόρτσιλ. Η Ιταλία, διαβλέποντας λανθασμένα τη νικηφόρα για τον Άξονα λήξη της ευρωπαϊκής αναμέτρησης, εισήλθε σ’ αυτήν κηρύσσοντας τον πόλεμο στο Λονδίνο σε όλα τα μέτωπα (Μεσόγειος, Αίγυπτος, Μάλτα, Ανατολική Αφρική). 

Η μάχη της Αγγλίας (Ιούλιος-Οκτώβριος 1940) ήταν ακόμη σε εξέλιξη όταν η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο στη μικρή Ελλάδα. Στην υπεραισιοδοξία για εύκολη και ταχεία νίκη, την υποτίμηση των στρατιωτικών δυνατοτήτων του αντιπάλου αλλά και της διάθεσης του ελληνικού λαού και της ηγεσίας του να αντισταθούν, μπορεί να αποδοθεί η χαρακτηριστική αμέλεια που επεδείχθη από το ιταλικό επιτελείο στον κρίσιμο τομέα της συγκέντρωσης δυνάμεων. στους ίδιους λόγους αποδίδεται η σωρεία εγκληματικών λαθών καθώς και ο υπερφίαλος τρόπος με τον οποίο σχεδιάστηκαν και διεξήχθησαν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ήπειρο και την Πίνδο κατά την πρώτη φάση της επίθεσης.

Στην Πίνδο και τη Βόρεια Ήπειρο απέναντι στη φασιστική Ιταλία, όπως και στα Οχυρά και την Κρήτη κατά τη γερμανική εισβολή της 6ης Απριλίου 1941, μπροστά σ’ έναν αντίπαλο με πολλαπλάσια ισχύ που έτρεμε όλη η Ευρώπη, η ελληνική αντίσταση έγινε αντικείμενο θαυμασμού απ’ όλον τον ελεύθερο κόσμο κι έδωσε κουράγιο στους κατακτημένους λαούς, που στέναζαν κάτω από την μπότα του αήττητου μέχρι τότε Άξονα καθώς οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους προήλαυναν ακάθεκτοι σε όλα τα μέτωπα. 

Αυτό είναι το μήνυμα του Έπους του 1940, μήνυμα Αντίστασης απέναντι στην τυφλή βία και την ισχύ κι άρνηση κάθε έννοιας υποταγής ή διαπραγμάτευσης της εθνικής και συλλογικής Ελευθερίας κι αξιοπρέπειας. Η μεταλαμπάδευση του περιεχομένου του βαθύτερου αυτού μηνύματος στη νέα γενιά είναι το χρέος και η ευθύνη όλων μας.