Μουσειο…λόγος: «Τα μουσεία των παιδιών»

 Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα

Μουσειολόγος -  Επιμελήτρια Εκθέσεων
Διδακτορική Ερευνήτρια Μουσειολογίας & Επικοινωνίας της Επιστήμης

Έρευνες έχουν δείξει ότι το παιδικό μουσείο είναι ένα ιδανικό μέρος για να μάθουν τα παιδιά με τρόπο διασκεδαστικό και διαδραστικό. Η Ένωση Παιδικών Μουσείων (ACM), ο παγκόσμιος οργανισμός παιδικών μουσείων έχει ως αποστολή την υπεράσπιση και ανάδειξη των παιδικών μουσείων παγκοσμίως. Το όραμα της ACM είναι ένας κόσμος που τιμά όλα τα παιδιά και σέβεται τους διαφορετικούς τρόπους που μαθαίνουν και αναπτύσσονται. Ως παιδικό μουσείο ορίζεται ένα μη κερδοσκοπικό εκπαιδευτικό και πολιτιστικό ίδρυμα που εξυπηρετεί τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών παρέχοντας εκθέματα και προγράμματα που τονώνουν την περιέργεια και το κίνητρο για μάθηση.

Σύμφωνα με την Ένωση Παιδικών Μουσείων (ACM), τα παιδικά μουσεία είναι οι μόνοι θεσμοί που το παιχνίδι είναι μάθηση και είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Όλα τα μουσεία επιδιώκουν την ισότητα και την ένταξη παιδιών και οικογενειών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, χρησιμοποιώντας τις βέλτιστες πρακτικές.

Επίσης, ανταποκρίνονται στους προβληματισμούς και τις ανάγκες της κοινότητας. Βασική προϋπόθεση για την καλή λειτουργία του παιδικού μουσείου είναι το εκπαιδευμένο προσωπικό σε μεθόδους διδασκαλίας και επικοινωνίας της έκθεσης με τους επισκέπτες.

Με άλλα λόγια, τα παιδικά μουσεία λειτουργούν σύμφωνα με τις μεθόδους της άτυπης εκπαίδευσης,  αναπτύσσοντας καινοτόμους τρόπους προσέγγισης, με επίκεντρο το παιδί και το παιχνίδι και βασίζονται σε προσωπικό με εξειδίκευση στις θεωρίες μάθησης, στην ανάπτυξη του παιδιού και στα παιδαγωγικά προγράμματα που σχεδιάζονται σύμφωνα με τις γνώσεις και τις εμπειρίες των επισκεπτών.

Τα προγράμματα των παιδικών μουσείων συνεισφέρουν ουσιαστικά στην εκπαίδευση μέσω της έρευνας, των πρακτικών αξιολόγησης, τεκμηρίωσης που χρησιμοποιούν, εμπλουτίζοντας με αυτόν τον τρόπο με νέες γνώσεις και σύγχρονους τρόπους προσέγγισης την εκπαιδευτική κοινότητα.

Παράλληλα, τα παιδικά μουσεία λειτουργούν ως γέφυρες του κοινού με τα μουσεία, μέσω δράσεων, μαθημάτων, επιμορφώσεων γονέων και εκπαιδευτικών για την οικοδόμηση δια βίου μουσειακών συνηθειών και μάθησης.

Τα παιδικά μουσεία αδιαμφισβήτητα ανταποκρίνονται στις τρέχουσες ανάγκες των κοινοτήτων για την αντιμετώπιση κρίσιμων κοινωνικών ζητημάτων.

Με ποιον τρόπο μπορούν να ωφεληθούν τα παιδιά;

Τα παιδικά μουσεία ενθαρρύνουν την κριτική σκέψη με τρόπο κατανοητό και διασκεδαστικό, χρησιμοποιώντας τη διαδραστική μάθηση μέσω του παιχνιδιού που προσφέρει στα παιδιά ενεργό ρόλο και τα ενθαρρύνει να σκέφτονται και να ενεργούν. Ο κύριος στόχος ενός παιδικού μουσείου είναι να διεγείρει και να εμπνεύσει την περιέργεια των παιδιών, έτσι ώστε όταν φύγουν να συνεχίζουν να σκέφτονται ενεργά τα θέματα στα οποία γνώρισαν. Ακόμη το παιδικό μουσείο μπορεί να βελτιώσει τις  δεξιότητες ανάγνωσης, και αυτό ενισχύεται ιδιαίτερα για τα μουσεία που προσφέρουν χώρους ανάγνωσης για παιδιά. Τα παιδικά μουσεία έχουν συχνά μια μεγάλη ποικιλία βιβλίων, όπως μυθοπλασίας, λογοτεχνίας κ.ά.

Επίσης, η επίσκεψη στα παιδικά μουσεία ενισχύει τη φαντασία συνδυάζοντας την εκπαίδευση με το φανταστικό παιχνίδι. Για παράδειγμα, κάποια παιδικά μουσεία προσφέρουν εργαστήρια, όπου τα παιδιά ενθαρρύνονται να φανταστούν και να δημιουργήσουν, χρησιμοποιώντας διάφορα υλικά. Με αυτόν τον τρόπο, η τέχνη μπορεί να είναι μια πύλη για να τους μυήσει στην ιστορία και την επιστήμη με έναν τρόπο που είναι πρακτικός, ευφάνταστος και κυρίως διασκεδαστικός.

Ένα από τα σημαντικότερα και παλιότερα παιδικά μουσεία της χώρας είναι το Παιδικό Μουσείο Αθηνών. Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδατο Παιδικό Μουσείο (children’s museum) είναι ένα είδος  μουσείου ειδικά σχεδιασμένου για να εξυπηρετεί τις ανάγκες και τις δυνατότητες των παιδιών αλλά και των γονιών και των εκπαιδευτικών που συμβάλλουν στην ανάπτυξή τους.

Είναι βασισμένο σε θεωρίες για το πώς μαθαίνει και αναπτύσσεται το παιδί πιο αποτελεσματικά. Σύμφωνα με έρευνες η μάθηση είναι πιο αποτελεσματική όταν στηρίζεται στην ενεργό συμμετοχή και στην εμπειρία με τα αντικείμενα. Στο Παιδικό Μουσείο τα παιδιά μπορούν να παρατηρήσουν, να σκεφτούν, να ερευνήσουν, να παίξουν, να πειραματιστούν και να δημιουργήσουν.

Τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τα εκθέματα είναι μελετημένα από ειδικούς επιστήμονες και συμβάλλουν στην ανάπτυξη του παιδιού, ενθαρρύνοντας την κριτική σκέψη, την πρωτοβουλία, τη δημιουργικότητα και την αυτονομία.

«Τα παιδικά μουσεία είναι για κάποιον παρά για κάτι». Με αυτή τη φράση ο Michael Spock, διευθυντής του Παιδικού Μουσείου της Βοστόνης για 23 χρόνια και ένας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους του κινήματος, έδωσε τον πιο επιτυχημένο συνοπτικό ορισμό των Παιδικών Μουσείων. Στο επίκεντρο του παιδικού μουσείου είναι το παιδί και όποιος πρωτομαθαίνει.

Ένα περιβάλλον ειδικά σχεδιασμένο που δημιουργεί εμπειρίες μέσα από το παιχνίδι και τη διαδραστική μάθηση, αντανακλώντας τις περιοχές της διαφορετικότητας πάντα με την ενεργό συμμετοχή των ενηλίκων στη ζωή των παιδιών. Το Παιδικό Μουσείο είναι ένας οργανισμός που υπάρχει για να εξυπηρετεί τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών, αναπτύσσοντας εκθέματα και προγράμματα που κεντρίζουν την περιέργεια και κινητοποιούν τη μάθηση.