Μουσειο…λόγος: «Θεωρία της Μουσειολoγίας»

Γράφει η Ηλιάνα Ζιώγα 

Μουσειολόγος- Επιμελήτρια Εκθέσεων 
Διδακτορική Ερευνήτρια Μουσειολογίας & Επικοινωνίας της Επιστήμης

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ελληνικού Τμήματος του ICOM και το Νορβηγικό Ινστιτούτο Αθηνών πραγματοποίησαν μια εξαιρετική και ενδιαφέρουσα παρουσίαση βιβλίου για την επιστήμη της μουσειολογίας, τη Τετάρτη 1 Νοεμβρίου στο κτήριο του Ελληνικού Τμήματος του ICOM. Πλήθος επιστημόνων, μουσειολόγων και επαγγελματιών των μουσείων παραβρεθήκαμε στην παρουσίαση του συλλογικού τόμου με τίτλο «TheoryofMuseology. Mainschoolsofthought 1960-2000» σε επιμέλεια της Ντέλιας Τζωρτζάκη και του Στέφανου Κεραμίδα.  

H πρωτοβουλία για την υλοποίηση του συλλογικού τόμου ανήκει στη Σύμβουλο και Νομικό Εκπρόσωπο του Νορβηγικού Ινστιτούτου στην Ελλάδα, Ντέλια Τζωρτζάκη, η οποία εισήγαγε τη μουσειολογία μέσω της διδασκαλίας (θεωρίας και πράξης) στην Ελλάδα το 1993 στο πλαίσιο του Προγράμματος Εκπαίδευσης Ενηλίκων στο Κολλέγιο Αθηνών, μάθημα που συνεχίστηκε για χρόνια, πριν καθιερωθεί η μουσειολογία ως ακαδημαϊκός κλάδος στην Ελλάδα.

Η παρουσίαση του συλλογικού τόμου και των επιμελητών έγινε  από την Πρόεδρο του Ελληνικού ICOM Τέτη Χατζηνικολάου και την επιστημονική ανάλυση ανέλαβαν οι καθηγήτριες μουσειολογίας, Ανδρομάχη Γκαζή, Καθηγήτρια Μουσειολογίας στο Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, Πάντειο Πανεπιστήμιο και η Νάσια Χουρμουζιάδη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Μουσειολογίας και Διευθύντρια του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών: «Πολιτισμική Πληροφορική και Επικοινωνία» στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Το βιβλίο αναδεικνύει τη σημασία της μουσειολογίας στη σύγχρονη κοινωνία, όχι μόνο ως αποτέλεσμα έρευνας και θεωρητικής ανάλυσης αλλά και ως εργαλείο για τη διατήρηση της ιστορίας, του πολιτισμού και της κοινωνικής συνοχής. Η ιστορία των μουσείων παρουσιάζει την εξέλιξη της σκέψης γύρω από τη σημασία της διατήρησης, της πρόσβασης και της εκπαίδευσης στο πλαίσιο της μουσειακής κοινότητας.

Επιπλέον, αναφέρεται στη σημαντική εξέλιξη της μουσειακής κουλτούρας στην Ελλάδα, αναδεικνύοντας τον ρόλο των μουσείων ως πηγή παιδείας, πολιτιστικής κληρονομιάς και επικοινωνίας με την κοινωνία.

Η ανάπτυξη αυτών των ιδεών και ο τρόπος που επηρεάζουν την ευρύτερη κοινότητα αναδεικνύει την ανάγκη για συνεχή ανάλυση και αναθεώρηση του ρόλου των μουσείων στη σύγχρονη εποχή και η εφαρμογή τους στην πράξη αποτελούν σημαντικό μέρος της συζήτησης για το μέλλον των μουσείων. Η παρουσίαση του βιβλίου ανέδειξε το σημαντικό ρόλο της Ελλάδας στον τομέα της μουσειολογίας μέσα στο ευρύτερο διεθνές πλαίσιο στο παρελθόν- παρόν -μέλλον.

Με την ίδρυση της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής του ICOM το 1983, η οποία ήταν ιδιαίτερα κρίσιμη για την κινητοποίηση ανθρώπων, αλλά και ιδεών, με σκοπό να δημιουργηθεί ένα δυναμικό περιβάλλον για την ανάπτυξη της μουσειολογίας στην Ελλάδα. Ένα από τα κορυφαία γεγονότα της ιστορίας της μουσειολογίας στην Ελλάδα αποτέλεσε το Συμπόσιο του 1993, το οποίο προσέλκυσε το ενδιαφέρον των επιστημόνων διεθνώς και διαμόρφωσε μια συζήτηση που κάλυπτε τόσο τη θεωρία όσο και την πράξη στον τομέα.

Διαβάζοντας το βιβλίο «Θεωρία της Μουσειολογίας», επισημαίνεται η αναγκαιότητα για συνεχή ανάπτυξη, σκέψη και εκσυγχρονισμό στον τομέα της μουσειολογίας. Επίσης, αναδεικνύεται η σημασία της κατανόησης του παρελθόντος, η ανάδειξη της δυναμικής του παρόντος και του οργανωμένου σχεδιασμού για το μέλλον στο τομέα αυτό.

Στο βιβλίο συναντούμε ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον άρθρο για την ιστορία της μουσειολογίας στην Ελλάδα από την Αλεξάνδρα Μπούνια, Καθηγήτρια Μουσειολογίας στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Στο συγκεκριμένο άρθρο, επίσης, αναδεικνύεται η εξέλιξη του κλάδου στη διεθνή σκηνή και ο ρόλος που διαδραμάτισαν οι Έλληνες επαγγελματίες και ακαδημαϊκοί στη διαμόρφωση της μουσειολογίας σε εθνικό επίπεδο. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην ιστορική πορεία και τις ιδέες που διαμόρφωσαν τη μουσειολογία στην Ελλάδα και ο τρόπος με τον οποίο αυτές οι ιδέες επηρέασαν την εκπαίδευση των επαγγελματιών των μουσείων και τον ρόλο των μουσείων στην κοινωνία.

Στην Ελλάδα, το έργο της Αγγελικής Κόκκου για την προστασία των αρχαιοτήτων και την πρώιμη ιστορία των μουσείων στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα εκδόθηκε το 1977 και ανατυπώθηκε το 2009, μέχρι εκείνη τη στιγμή οι ακαδημαϊκές έρευνες σχετικά με τα μουσεία, τη μουσειολογία και την ιστορία τους είναι σπάνιες. Σημαντική αναφορά γίνεται για τα πρόσωπα που επηρέασαν την ίδρυση μουσείων και εκθέσεων στις δεκαετίες του 1960, του 1970 και στις αρχές του 1980, όπως ο Χρήστος Καρούζος και ο Γεώργιος Χουρμουζιάδης.

Οι συζητήσεις γύρω από τη μουσειολογία ως ακαδημαϊκό κλάδο αυξάνονται μετά τη δεκαετία του 1980, ξεκινώντας η ίδρυση της Ελληνικής Επιτροπής του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM).

Η εξέλιξη της μουσειολογίας στην Ελλάδα φαίνεται να εναρμονίζεται με σύγχρονες διεθνείς τάσεις. Είναι σημαντικό να συνεχιστεί ο προβληματισμός σχετικά με το ρόλο και τη σημασία των μουσείων στην κοινωνία. Συχνά αναρωτιόμαστε, θέτοντας ερωτήσεις ζωτικής σημασίας για τα μουσεία «πώς τα μουσεία μπορούν να επηρεάσουν ή ακόμα και να μεταβάλλουν την κοινωνία».

Τέτοιες ερωτήσεις μπορούν να οδηγήσουν σε νέες θεωρητικές προσεγγίσεις λαμβάνοντας υπόψη το πλαίσιο και τις προοπτικές της Ελλάδας. Είναι λοιπόν σημαντικό να εξεταστεί πώς τα μουσεία μπορούν να αντιδρούν στις αλλαγές του κοινωνίας, όχι μόνο αντανακλώντας την κοινωνία, αλλά και επηρεάζοντάς την.

Η ανάγκη για μια "κριτική μουσειολογία" είναι επίκαιρη και απαιτεί την ενεργή συμμετοχή της μουσειακής κοινότητας, αλλά και των ίδιων των μουσείων, προκειμένου να επιτευχθεί μια βαθύτερη κατανόηση του ρόλου και της σημασίας τους στο σύγχρονο κοινωνικό πλαίσιο. Αυτή η προσέγγιση θα επιτρέψει την ανάπτυξη νέων ιδεών και στρατηγικών που θα προσαρμοστούν στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας.

Η εργασία αυτή φαίνεται να έχει ως στόχο την προώθηση μιας ολοκληρωμένης και βαθιάς εξέτασης του θέματος, καθώς και τη δημιουργία ενδιαφέρουσας συζήτησης για το μέλλον της μουσειολογίας στην Ελλάδα. Η γνώση της ιστορίας και των ιδεών συνιστούν σημαντικά στοιχεία για την κατανόηση της εξέλιξης του κλάδου και των προκλήσεων που θα αναδειχθούν στο μέλλον.

Είναι σαφές λοιπόν, ότι η μουσειολογία αποτελεί έναν επιστημονικό κλάδο που εξακολουθεί να αναπτύσσεται και να προσαρμόζεται στις εξελίξεις της σύγχρονης εποχής, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς.