O Παπαδιαμάντης μάς αιφνιδιάζει με τη δύναμη της επικαιρότητάς του

«Το τέρας του καλούμενον επιφανής τρέφει την φυγοπονίαν, την θεσιθηρίαν, τον τραμπουκισμόν, την εις τους νόμους απείθειαν. Πλάττει αυλήν εξ αχρήστων ανθρώπων, οι οποίοι αποζώσιν εξ αυτού … 

Μεταξύ δε δύο αντιπάλων μετερχομένων την αυτήν διαφθοράν, θα επιτύχει εκείνος, όστις ευπρεπέστερον φορεί το προσωπείον».

(Από το διήγημά του «Οι Χαλασοχώρηδες που γράφτηκε πριν 130 χρόνια !)

Χώρα της αθωότητας δεν υπάρχει. Κάθε χώρα έχει τους αγίους της και τους αγύρτες, παρθένα δάση και αποψιλωμένα, γαλήνια και ταραγμένα νερά.

Πέρασε αιώνας και πλέον από το θάνατό του. Τα αντιστύλια του οικοδομήματός του έπεσαν ένα προς ένα:

• Η αγροτική φάση πέρασε στη Βιομηχανική

• Το χωριό στην πολιτεία

• Ο Χριστιανός στον άπιστο

• Η γραφική Σκιάθος έγινε κοσμοπολίτικο θέρετρο.

Συμπεραίνει ο άνους: Καλά έκαναν και τον έβγαλαν από τα Νεοελληνικά κείμενα του Σχολείου !

Υπάρχει πράγματι πρόοδος στη Λογοτεχνία μας . αν υπάρξει κα πρόοδος στον τρόπο που διαβάζει κάποιος τα κείμενα Παπαδιαμάντη θα κατανοήσει ότι αν και βρισκόμαστε μακριά από τον ρεαλισμό τους, είμαστε κοντά στο δεύτερο νόημα που αποκτούν πρόσωπα πράγματα μέσα στο μύθο του.

Βαθυστόχαστοι αναλυτές του έργου του έψαχναν να βρουν ομοιότητες με κείμενα του Ντίκενς ή Πόε. Η Απάντηση του Παπαδιαμάντη δωρική: «Μην κουράζεστε, μοιάζω με τον εαυτό μου, αυτό δεν σας αρκεί;».

Ήταν πάμπτωχος. Υπάρχουν όμως πολλοί τρόποι για να κρατά κανείς την αξιοπρέπειά του.

Όταν οι εκδότες της εποχής του σημείωναν επιτυχίες, καλούσαν τους συγγραφείς σε τσιμπούσια. Ο Παπαδιαμάντης έφτανε πάντα αργοπορημένος. Καθόταν σε μια άκρη, έβγαζε από την τσέπη του ένα μπουκάλι κρασί και τη λαδόκολλα με λίγο τυρί ή ελιές. Έτρωγε χωρίς ν’ αγγίξει τις γκιουβετσάδες τους.

Μετά, χωρίς να το αντιληφθεί κανείς, εξαφανιζόταν. Ήταν σα να τους έλεγε: «δε επιθυμώ την προστασία σας». Ήταν δημιουργός, έγραφε για τον εαυτό του.

Σήμερα έχω ένα φόβο,  μήπως οι συγγραφείς πάψουν να θεωρούνται δημιουργοί, μήπως γίνουν προέκταση των εκδοτών τους. Μήπως γίνουν λαγωνικά που μυρίζονται «τι πουλάει» και ύστερα να πιάνουν το μολύβι και να δίνουν σ’ αυτό που μυρίστηκαν κατεύθυνση και πλοκή.

Αθ. Δ. Γκίκας,
Μαθηματικός