Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Γράφει ο Αθ. Δ. Γκίκας
Μαθηματικός

    Αρίσταρχος ο Σάμιος    Ιουλιανός ο Αποστάτης    Κοπέρνικος
    (3ος π.Χ. αιών)     (4ος μ.Χ. αιών)    (1473-1543 μ.Χ.)

Στο ΛΑΜΙΑΚΟ ΤΥΠΟ και στο φύλλο της 26ης - 27ης Φεβρουαρίου ο συνεργάτης σας Φοίβος Ιωσήφ αναφέρεται στον Αρίσταρχο το Σάμιο, πατέρα του Ηλιοκεντρικού συστήματος, ορθά.
Επιτρέψτε μου μερικά συμπληρωματικά, που οι αναγνώστες σας ίσως βρουν ενδιαφέροντα. Βλέπετε η Αστρονομία ήταν η πρώτη μου αγάπη και δεν ξεχνιέται!

Ενώ στην Αρχαία Ελλάδα και μέχρι την εποχή του Γαλιλαίου οι πολλοί πίστευαν ότι η Γη είναι το ακίνητο κέντρο του πλανητικού μας συστήματος και ότι o Ήλιος και οι λοιποί Πλανήτες κινούνται γύρω της, το ανήσυχο πνεύμα του Αρίσταρχου από τη Σάμο υποστήριξε τα εντελώς αντίθετα τοποθετώντας στην ακλόνητη θέση του πλανητικού συστήματος τον Ήλιο και άφησε τη Γη να περιφέρεται περί αυτόν.

Μάλιστα ο Πλίνιος αναφέρει ότι ο Αρίσταρχος κατηγορήθηκε για ασέβεια «ως κινών του κόσμου την Εστία».

Πέρασαν σχεδόν 1000 χρόνια από τότε και η Γη εξακολουθούσε να παραμένει ακλόνητη και με τη μικρή της μάζα να θεωρείται ικανή στο να αναγκάζει τον κατά 1.300.000 φορές μεγαλύτερο Ήλιο να γυρίζει γύρω της !

Μπορεί πολλοί άνθρωποι να περιφέρονται γύρω από έναν μικρό μεν στο σώμα, αλλά μεγάλο στο πνεύμα άνθρωπο, δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και στη Φυσική.

Γύρω από το ισχυρό ελκτικό κέντρο είναι υποχρεωμένες να περιφέρονται οι μικρότερες μάζες.

Έτσι φαντάζομαι φιλοσοφικά και όχι με συγκεκριμένες αστρονομικές παρατηρήσεις το ανήσυχο πνεύμα του Βυζαντινού Ιουλιανού του Αποστάτη τον ανάγκασε να εντρυφήσει στα αρχαία κείμενα και να ανασύρει από την αφάνεια τη δοξασία του Αρίσταρχου τοποθετώντας τον Ήλιο στο κέντρο του πλανητικού μας συστήματος. Στο σύγγραμμα του “Εις Βασιλέα Ήλιον” αναφέρει:

«Οι τε γαρ πλανήτες εύδηλον, ότι περί αυτόν, ώσπερ βασιλέα χορεύοντες, εν τίσιν ωρισμένοις προς αυτόν διαστήμασιν αρμοδιότατα φέρονται κύκλω...».

Δηλαδή οι αποκαλούμενοι πλανήτες γυρίζουν γύρω από τον Ήλιο, γράφοντας κύκλους σε συγκεκριμένες αποστάσεις από αυτόν...

Μπορεί οι Βυζαντινοί σοφοί και Αστρονόμοι να σίγησαν ως προς τη δημιουργία, σχολίασαν όμως την Αρχαία Ελληνική σοφία και έστρωσαν έτσι το δρόμο της Επιστήμης για νέες ανακαλύψεις.
Φτάνουμε στον 15ο μ.Χ. αιώνα και στη γέννηση του Κοπέρνικου στην πόλη Τορν της Πολωνίας.

Κατέβηκε στην Ιταλία, εκεί όπου άνθιζαν τα γράμματα και οι τέχνες για να σπουδάσει νομικά, ιατρική και Αρχαία Ελληνικά στις ξακουστές σχολές της Μπολώνια, Πάντοβα και Φερράρα, όπως μας πληροφορούν οι βιογράφοι του.     

Εκεί γνωρίζεται με τον μαθηματικό Σκιπίωνα Ντελ Φέρρο.

Αυτός τον προτρέπει ν’ ασχοληθεί με την Αστρονομία. Ο Κοπέρνικος ως άριστος γνώστης και μελετητής των Ελληνικών είδε προφανώς και τις δοξασίες του Αρίσταρχου για τις κινήσεις των πλανητών και επανέφερε στο προσκήνιο την Ηλιοκεντρική θεωρία εκτοπίζοντας την μέχρι τότε Παραδεκτή γεωκεντρική, που την είχε «δέσει» καλά ο Μαθηματικός, γεωγράφος και αστρονόμος Κλαύδιος Πτολεμαίος.

Ο Κοπέρνικος σήμερα θεωρείται ο πρώτος υποστηρικτής της. Όσο και να μας κακοφαίνεται που δεν κατακυρώθηκε στον Αρίσταρχο, το Σάμιο, πρέπει ν’ αναγνωρίσουμε στον Κοπέρνικο το θάρρος να υποστηρίξει δοξασίες αντίθετες με το πνεύμα της εποχής του.

Εναντίον του τάχθηκε η καθολική Εκκλησία, ακόμη και ο μεταρρυθμιστής Λούθηρος. Από τους αστρονόμους είχε ως πολέμιο της θεωρίας του το μεγάλο όνομα της εποχής του, τον Τυχώ Μπραχέ (και εξελληνισμένα ... Βράχιος Τύχων).

Βλέπετε ο Κλαύδιος Πτολεμαίος με τα μαθηματικά του είχε «δέσει» καλύτερα τη γεωκεντρική θεωρία απ’ ότι ο Κοπέρνικος την ηλιοκεντρική, που ευστόχησε μεν στην επιλογή του κέντρου, δεν μπόρεσε όμως να εξηγήσει τις ανάδρομες κινήσεις των πλανητών, ούτε ν’ αντιληφθεί ότι οι τροχιές δεν ήταν κυκλικές αλλά ελλειπτικές (κυκλικές είχε υποστηρίξει και ο Ιουλιανός). Χρειάστηκε να περάσουν κάτι χρόνια για να έλθει, ο Κέπλερ, να διατυπώσει τους περίφημους νόμους του για τις κινήσεις των πλανητών και να παγιωθεί πλέον η ορθότητα του ακλόνητου Ηλιακού κέντρου.

Φυσικά η θεωρία κατακυρώθηκε στον Κοπέρνικο. Γιατί δεν αντέδρασε η Ελλάδα; Σκεφθείτε όχι ήταν 1500 μ.Χ. και η Ελλάδα ήταν κάτω από τον οθωμανικό ζυγό. Που χρόνος και που τα πνεύματα εκείνα που θα διεκδικούσαν για λογαριασμό τους την πατρότητα του ηλιοκεντρικού συστήματος.

Ποιος να δώσει τους αγώνες για την αλλαγή του ονόματος αντί για Κοπερνίκειο να το ονοματίσουν Αριστάρχειο !

Εδώ σήμερα αγωνιζόμαστε ν’ αλλάξουμε κάπως τα πράγματα με την ονομασία «ως Μακεδονίας» των Σκοπίων και η διεθνής κοινότητα κάνει ότι δεν καταλαβαίνει και είμαστε από τα πρώτα 10 μέλη της Ενωμένης Ευρώπης ! Φανταστείτε την κατάσταση στα 1500 που μόνο τα σπασμένα μάρμαρα θύμιζαν Ελλάδα.

Πολλοί Έλληνες αστρονόμοι, βιογράφοι του Κοπέρνικου, τον κατακρίνουν γιατί απέκρυψε το όνομα του Αρίσταρχου που είχε τις ίδιες δοξασίες με αυτόν και του οποίου διάβασε ασφαλώς τις απόψεις του.

Μπορεί να μην τον αναφέρει στο τελικό του κείμενο, όμως βρέθηκε το αρχικό χειρόγραφο, στο οποίο, αρχή - αρχή αναφέρει όχι: «την ίδια άποψη με μένα είχε και ο Αρίσταρχος ο Σάμιος» μετά όμως το απάλειψε για να μη μοιραστεί τη δόξα με τον Έλληνα.

Δεν είναι κακό ν’ αναφέρεις τις πηγές σου. Άλλωστε καθένας προχωρά ένα βήμα παραπέρα στηριζόμενος σε ώμους προγενεστέρων. Το άσχημο είναι να το γνωρίζεις και να το αποκρύπτεις.

Άλλος Έλληνας αστρονόμος, σπουδαίος μελετητής του Πλανήτη Άρη (δεν θα γράψω το όνομά του) στο σχετικό κείμενο που έγραψε για τον Κοπέρνικο προχωρά και παρά πέρα επικαλούμενος την Θεία Δίκη.

Γράφει ότι γι’ αυτή του την εσκεμμένη παράλειψη ο Κοπέρνικος τιμωρήθηκε και στερήθηκε της χαράς να δει τον πλανήτη Ερμή καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Δεν ξέρω αν έβαλε το χεράκι της η Θεία Δίκη. Μπορώ πάντως να δώσω μια εξήγηση γιατί δεν μπόρεσε να παρατηρήσει τον Ερμή.



Προσέξτε τo σχήμα.

Ο Πλανήτης Ερμής (Ε) μπορεί να παρατηρηθεί πολύ χαμηλά στον ορίζοντα, αφού όταν o Ήλιος ανατέλλει ή βασιλεύει το μέγιστό του ύψος δεν ξεπερνά τις 18°.

Αν υποθέσω ότι τον παρατηρώ στο μέγιστο ύψος μάλλον δεν τον βλέπω αφού το λυκαυγές ή το λυκόφως σκεπάζουν το δικό του λιγοστό φως. Αν τον παρατηρήσω, πολύ πριν ο Ήλιος ανατείλει ή πολύ αργά μετά το ηλιοβασίλεμα, θα βρίσκεται χαμηλά στον ορίζοντα, εκεί όπου τα στρώματα της ατμόσφαιρας είναι πυκνά, οπότε η παρατήρηση είναι και πάλι δύσκολη.

Λάβετε τώρα υπόψη ότι ο Κοπέρνικος δε ζούσε στην Ελλάδα με τον ξάστερο ουρανό, αλλά στις ομίχλες της πόλης Τορν κοντά στο Βιστούλα ποταμό. Ήταν πράγματι πολύ δύσκολες οι συνθήκες παρατήρησης. Αυτή ήταν η αιτία που τον έκανε να παραπονείται ότι δεν μπόρεσε να δει τον Ερμή και όχι η τιμωρός Δίκη επειδή δεν ανάφερε τον Αρίσταρχο.