Η ομιλία του Κωνσταντίνου Μπαλωμένου στην εκδήλωση του Επιμελητηρίου για την παρουσίαση του βιβλίου “Φθιωτών Επιχειρείν: Ο θεσμός, Οι άνθρωποι, Η ιστορία” - H  παρουσίαση της επιχειρηματικότητας στη Φθιώτιδα

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος
φυσικός

Η πρόταση συγγραφής ενός επετειακού βιβλίου που θα αναδείκνυε τα 75 χρόνια ζωής και δράσης του Επιμελητηρίου Φθιώτιδας από το 1948 μέχρι το 2023 ήταν για μένα μια δύσκολη, αλλά ταυτόχρονα και ενδιαφέρουσα πρόκληση, επειδή παράλληλα στα χρόνια αυτά διέτρεχε την οικονομική και πολιτική ιστορία του τόπου μας. Επιπλέον όμως, έκρινα ότι ήταν αναγκαία η παρουσίαση της επιχειρηματικότητας στη Φθιώτιδα για πρώτη φορά, στα 200 χρόνια του ελεύθερου νεοελληνικού κράτους. Βέβαια, το έργο μου γινόταν πιο δύσκολο, όμως εκτίμησα ότι ήταν εφικτό. Η αποδοχή τής γενικευμένης πρότασής μου από το Δ.Σ. του Επιμελητηρίου, παρά τις δυσκολίες και τον όγκο του έργου σε 400 και πλέον σελίδες, επέτρεψε παράλληλα και ταυτόχρονα να αποδοθεί η σημαντική και ενδιαφέρουσα δυναμική των παραγωγικών φορέων αυτού του τόπου, οι οποίες αναδείχτηκαν τόσο πριν την ίδρυση του Επιμελητηρίου, όσο και μετά.

Από το 19ο αι. υπήρξαν δημιουργικά άτομα, που ίδρυσαν επιχειρήσεις στο νομό (βιομηχανίες, βιοτεχνίες, εμπόριο) με πολυετή λειτουργία, αξιοποιώντας τη γεωγραφική θέση της Φθιώτιδας, τα φυσικά αγαθά που παράγει ο πρωτογενής τομέας και τα υπάρχοντα τότε μέσα μεταφοράς (σιδηρόδρομος, λιμάνι Στυλίδας). Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το Βιομηχανικό Συγκρότημα του Παναγιώτη και μετά Κων/νου Αγαθοκλή στη Στυλίδα από το 1869, η ποτοποιία Ευθ. Στεφοπούλου από το 1865, ο έμπορος Ιωάν. Ανδρώνος από το 1871, ο έμπορος Δημ. Κονταξής από το 1867, ο βιομηχανικός οίκος Νικ. Ιωσήφ από το 1880 και η εμπορική εταιρεία Κων. Κρόκος – Αφοί Μουζέλη από το 1886.

Με την είσοδο του 20ού αι. και με τη χρήση πρώτα ατμομηχανών, μετά πετρελαιομηχανών και στη συνέχεια της ηλεκτροκίνησης, κορυφώθηκε στις επόμενες δεκαετίες ο αριθμός των παραγωγικών μονάδων. Αναφέρω μερικά σημαντικά παραδείγματα:

Το Εργοστάσιο Ασετιλίνης Γοργοποτάμου από το 1907, που ήταν το μεγαλύτερο στα Βαλκάνια.

Η ίδρυση και λειτουργία της Ηλεκτρικής Εταιρείας Λαμίας από το 1911, η οποία έφερε τον ηλεκτροφωτισμό στην πόλη και την ηλεκτροκίνηση των μονάδων. Στα επόμενα χρόνια απέκτησαν ηλεκτρικές Εταιρείες και μερικές κωμοπόλεις του νομού.

Η ίδρυση και λειτουργία του Πιστωτικού Συνεταιρισμού Τεχνοεργατών Λαμίας (που ήταν ο πρώτος στην Ελλάδα) από το έτος 1900, ο οποίος στήριξε οικονομικά για έναν αιώνα τις προσπάθειες του τόπου.

Από το 1911 ιδρύθηκε και ο Εμπορικός Σύλλογος Λαμίας. Ακολούθησε η δημιουργία αντίστοιχων Συλλόγων στις κωμοπόλεις του νομού.

Η περίοδος του Μεσοπολέμου ήταν χρυσή εποχή για τον τόπο μας. Με βάση τη σημαντική πρωτογενή παραγωγή (τα αγροτικά προϊόντα, την κτηνοτροφία και τον ορυκτό πλούτο), άνθισαν οι βιοτεχνίες, ιδρύθηκαν βιομηχανικές μονάδες, αναπτύχτηκε το εμπόριο, όπως και το πλήθος των επαγγελματιών, που έφεραν το νομό Φθιώτιδας και την ευρύτερη περιοχή σε αυτονομία αγαθών και υπηρεσιών. Αναδείχτηκαν όλοι οι επιμέρους κλάδοι και συντεχνίες των επαγγελματιών, με πολλά καταστήματα και πλήρη απασχόληση.

Η βράβευση μερικών επαγγελματιών, που κέρδισαν πρώτα βραβεία σε εκθέσεις, όπως στη ΔΕΘ, συνέβαλε στην προβολή του τόπου μας. Ως ενδεικτικά παραδείγματα να αναφέρω τους Κουραμπιέδες Μπουσίου, Κεραμίδα και τα Λουκούμια Καρανδρέα, που έκαναν τα προϊόντα αυτά συνώνυμα της Λαμίας.

Ακολούθησε ο πόλεμος, η Κατοχή και ο αδελφοκτόνος Εμφύλιος. Η οικονομική συνδρομή των εμπόρων του τόπου μας στον πόλεμο του ’40 ήταν πολύ σημαντική. Στην Κατοχή ο νομός υπέστη μεγάλες καταστροφές. Στην καρδιά του εμφυλίου, το έτος 1948 ιδρύθηκε το Επιμελητήριο με 3 νομούς ευθύνης (Φθιώτιδα, Ευρυτανία και Φωκίδα). Το έργο που ανέλαβε ήταν τεράστιο, χωρίς τότε να διαθέτει γνώση και κυρίως χωρίς πόρους στην αρχή. Όμως άξια άτομα, έμπειροι επιχειρηματίες της Φθιώτιδας, ανέλαβαν στα Δ.Σ. των επόμενων ετών, ώστε στις επόμενες δεκαετίες το Επιμελητήριο να ανταποκριθεί επάξια στο ρόλο του και να εδραιωθεί στον οικονομικό χώρο, με διαρκείς προτάσεις και παρεμβάσεις στις κυβερνήσεις και την αυτοδιοίκηση, στηρίζοντας τον παραγωγικό χώρο με κοινωνική συνείδηση.

Τιμητικά οφείλω να αναφέρω τους προέδρους του Επιμελητηρίου. Πρώτος πρόεδρος ήταν ο Ευάγγελος Τσιριγκούλης, την περίοδο 1948-50, διορισμένος από το υπουργείο Εμπορίου. Πρώτος αιρετός πρόεδρος του Επιμελητηρίου ήταν ο Σεραφείμ Ιωσήφ την περίοδο 1950-56. Ακολούθησε ο Παναγιώτης Μουζέλης με 3 θητείες συνολικής διάρκειας 12 ετών.

Την περίοδο της επταετίας 1967-74 οι πρόεδροι του Επιμελητηρίου διορίζονταν με 2ετή θητεία : Οι προσπάθειές τους για τη διοργάνωση της ετήσιας Π.Ε.Λ., κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες οικονομικά συνθήκες, ήταν μεγάλες και αξιέπαινες. Με τη σειρά διετέλεσαν πρόεδροι : ο Κων/νος Παναγιωτόπουλος, ο Κων/νος Κατσόγιαννος, ο Γεώργιος Γαλατάς και ο Σπυρίδων Παναγιωτόπουλος.

Στη μεταπολίτευση, αποκαταστάθηκαν τα αιρετά διοικητικά συμβούλια της περιόδου 1965-1967. Νέος πρόεδρος ανέλαβε ο Αλέξανδρος Ζυγούρης μέχρι τις νέες εκλογές.

Επόμενος αιρετός πρόεδρος ήταν ο Αθανάσιος Λαϊνάς την περίοδο 1975-87, συνολικής διάρκειας 12 ετών. Ακολούθησε ο Δημήτριος Γιούσμπασης την περίοδο 1988-1997, σε διάρκεια 9 ετών. Όλοι ήταν πολύ έμπειροι επιχειρηματίες και ανέδειξαν το θεσμό του Επιμελητηρίου, με τις πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις τους προς τους διοικούντες. Ως παράδειγμα της αναγνώρισης των προσπαθειών θα αναφέρω τη βράβευση το Σεπτέμβριο 1991, του αειμνήστου προέδρου Δημ. Γιούσμπαση από την Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων Ελλάδας, με το Χρυσό Ερμή, για την “έντονη δραστηριότητα στον επιχειρηματικό κόσμο και την υλοποίηση κοινοτικών προγραμμάτων”. Η βράβευση έγινε κατά τη διάρκεια της Δ.Ε.Θ., όπου το βραβείο επέδωσε ο Ανδρ. Ανδριανόπουλος, τότε υπουργός Βιομηχανίας και Εμπορίου.

Στην αλλαγή του αιώνα την περίοδο 1998-2001, στο τιμόνι του Επιμελητηρίου αναδείχθηκε ο αείμνηστος Δημήτριος Οικονόμου. Στον 21ο αι. ακολούθησαν με επίσης σημαντική δραστηριότητα, οι πρόεδροι Ιωάννης Αρναουτέλης και Αθανάσιος Αβδίκος με 3ετείς θητείες, ακολούθησε ο Αλέξανδρος Διαμαντάρας την περίοδο 2009-2017, για 9 έτη συνολικά και ο Αθανάσιος Κυρίτσης από το 2018 μέχρι σήμερα. Τα διοικητικά συμβούλια πλαισίωσαν αιρετοί άξιοι σύμβουλοι, με αναγνωρισμένη την πετυχημένη πορεία στις επιχειρήσεις τους.

Όνειρο του τόπου ήταν η δημιουργία της Πανελλήνιας Έκθεσης Λαμίας (ΠΕΛ). Χωρίς την αναγκαία υποδομή έγινε η αρχή από το 1966 ως Γεωργική Έκθεση. Στα επόμενα 7 χρόνια, οι διοικήσεις του επιμελητηρίου ανέλαβαν υποχρεωτικά τη διοργάνωση των ετήσιων εκθέσεων. Την περίοδο αυτή ιδρύθηκαν σημαντικές βιομηχανικές μονάδες στο νομό (ΑΚΜΗ, ΒΟΜΒΥΞ, Βομβυκρύλ, κ.ά.) με ολιγόχρονη δυστυχώς λειτουργία. Στη μεταπολίτευση και συγκεκριμένα το 1975, ψηφίστηκε στη Βουλή ο οργανισμός της Π.Ε.Λ. και έκτοτε ανέπτυξε αυτοτελή λειτουργία, με διαρκή τη στήριξη του Επιμελητηρίου.

Η κοινωνική ευαισθησία, το διαρκές εμπορικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον αλλά και η αναπτυξιακή σκέψη των διοικήσεων του Επιμελητηρίου αποδεικνύεται από τις πολλές επίκαιρες και μελετημένες προτάσεις που υποβλήθηκαν αρμοδίως, για ίδρυση πανεπιστημιακών σχολών, περιφερειακού νοσοκομείου, ίδρυση εφετείου και δικαστηρίων, δημιουργία ΒΙ.ΠΕ. σε Λαμία και Λοκρίδα, ίδρυση Βιοτεχνικού Πάρκου, ίδρυση Εμπορευματικού Κέντρου, ακύρωση της υποθαλάσσιας ζεύξης του Μαλιακού Κόλπου, ανάπτυξη του ιαματικού και λοιπού τουρισμού, κ.ά. Μεγάλος αριθμός σεμιναρίων επιμόρφωσης οργανώθηκε για τους επαγγελματίες και επιχειρηματίες, με σκοπό τη βελτίωση των μονάδων τους και για προοπτική εξαγωγών.

Εκδόθηκε ικανός αριθμός Ενημερωτικών Δελτίων με πληροφοριακό υλικό για τα μέλη. Έγινε σύνδεση με άλλα Επιμελητήρια ξένων χωρών για ανταλλαγή πληροφοριών εμπορικού ενδιαφέροντος, με χρήση της τεχνολογίας και του Διαδικτύου. Στηρίχθηκε οικονομικά η συμμετοχή των επιχειρήσεων της Φθιώτιδας σε ελληνικές και σε διεθνείς εκθέσεις με σκοπό την προβολή και προώθηση των προϊόντων τους. Κατά την ετήσια κοπή της πίτας του Επιμελητηρίου βραβεύτηκαν οι επιχειρήσεις της Φθιώτιδας που αναδείχτηκαν με τα καλύτερα εμπορικά αποτελέσματα τα προηγούμενα χρόνια.

Πολύ σημαντική ήταν η συμβολή όλων των τοπικών βουλευτών στην ίδρυση της ΒΙ.ΠΕ. Λαμίας (το 1979), αλλά και στη συνέχεια για πολιτική και οικονομική στήριξη των δραστηριοτήτων του Επιμελητηρίου, ιδιαίτερα δε από όσους ανέλαβαν θέσεις ευθύνης υπουργού, όπως π.χ. ο Αθανάσιος Ξαρχάς, στο υπουργείο Εμπορίου και Βιομηχανίας, το οποίο επόπτευε στα Επιμελητήρια.

Μέσα στις οικονομικές δυνατότητες του Επιμελητηρίου, σε ετήσια βάση επιχορηγήθηκαν οι Εμπορικοί Σύλλογοι και οι Ομοσπονδίες των νομών Φθιώτιδας και Ευρυτανίας.

Επιπλέον, το Επιμελητήριο στήριξε πολιτιστικές δράσεις και τοπικές διοργανώσεις, που είχαν συμβολή και στον εμπορικό τομέα. Επίσης ανταποκρίθηκε σε φιλανθρωπικές αιτήσεις για ίδρυση Στέγης ΑμεΑ, την Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων και άλλες αντίστοιχες ανάγκες.

Με βάση το αρχειακό υλικό του Επιμελητηρίου, στα 75 χρόνια που πέρασαν, από την πλευρά μου αποδόθηκε πιστά, με όσο γινόταν πιο συνοπτικό τρόπο, η ιστορική διαδρομή των Διοικήσεων, με παράλληλες, σύντομες, αλλά και αναγκαίες αναφορές στο ευρύτερο πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο, το οποίο προφανώς επηρέαζε τις επιμελητηριακές δράσεις. Αξιοποιήθηκε το υπάρχον φωτογραφικό υλικό, που όμως για τις παλαιότερες διοικήσεις ήταν σχετικά περιορισμένο. Η συμβολή του εκλεκτού φίλου Νίκου Δαβανέλλου, ιδιαίτερα με φωτογραφίες των προέδρων του Επιμελητηρίου ήταν σημαντική και τον ευχαριστώ.

Πρέπει να αναφερθεί ότι στο παρόν βιβλίο προβάλλεται η επιχειρηματική δράση για όσες μονάδες βρέθηκαν επαρκή στοιχεία και φυσικά των πρωτοπόρων, οι οποίοι παρουσίασαν πολυετή και σημαντική δραστηριότητα, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη του τόπου. Το αρχειακό υλικό προήλθε από παλιές τοπικές εφημερίδες και περιοδικά στο Ιστορικό Αρχείο Λαμίας, από ηλεκτρονικά αρχεία όπου είχα πρόσβαση, από τα Βιβλία όλων των Ιερών Ναών της Λαμίας και από λίγα σε αριθμό σχετικά με το θέμα μου βιβλία, που εκδόθηκαν μέχρι τώρα.

Στο Παράρτημα του Βιβλίου δόθηκε ένα σύντομο ιστορικό του ιδιόκτητου Κτιρίου του Επιμελητηρίου (η ανακαίνιση του οποίου σύντομα ολοκληρώνεται). Επίσης θεώρησα αναγκαίο να αναφερθούν τιμητικά οι άνθρωποι, οι οποίοι υπηρέτησαν στο Επιμελητήριο όλα τα χρόνια, παρά τα περιορισμένα στοιχεία που μου δόθηκαν. Επιπλέον, έκρινα χρήσιμο να παρουσιάσω τα διαθέσιμα στοιχεία για δύο συγγενή δευτεροβάθμια όργανα :
(α) την Ομοσπονδία Επαγγελματιών και Βιοτεχνών Φθιώτιδας (ΟΕΒΦ), με σημαντική προσφορά, από το έτος 1932, και (β) την Ομοσπονδία Εμπορίου & Επιχειρηματικότητας Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος, από το έτος 1992. Στην αναζήτηση στοιχείων είχα τη βοήθεια από την κα Χρύσα Μάστορα, γραμματέα της Ομοσπονδίας και του Εμπορικού Συλλόγου Λαμίας. Αντίστοιχα έλαβα αναρτημένο υλικό στο Διαδίκτυο και επέλεξα φωτογραφικό υλικό του Επιμελητηρίου με τη βοήθεια του καλού φίλου Χριστόφορου Παπαβασιλείου, συνεργάτη του Επιμελητηρίου. Ευχαριστώ θερμά και τους δύο.

Η αναζήτηση αρχειακού υλικού για τους Εμπορικούς Συλλόγους από τις κωμοπόλεις του νομού Φθιώτιδας, αλλά και από τους άλλους δύο όμορους νομούς (Ευρυτανίας και Φωκίδας) ήταν δύσκολη και υπερέβαινε τις συμβατικές υποχρεώσεις μου. Αυτά, μπορούν στο μέλλον να αποτελέσουν το αντικείμενο μιας ή περισσοτέρων επομένων εκδόσεων.

Την έκδοση του παρόντος βιβλίου (εκτύπωση και βιβλιοδεσία) ανέλαβε και υλοποίησε η εταιρεία “Λαμιακός Τύπος ΑΕ”, με άριστο ποιοτικό και αισθητικό αποτέλεσμα. Το εξώφυλλο και οπισθόφυλλο του βιβλίου είναι έργα της εικαστικής καλλιτέχνιδας Ραφαέλλας Κολτσίδα.

Κυρίες και κύριοι

Η μελέτη του παρελθόντος στον τόπο μας είναι αναγκαία για να μάθουμε από τα σωστά ή τα λάθη μας. Τα 75 χρόνια του Επιμελητηρίου που πέρασαν, με τις πολλαπλές προτάσεις, πρωτοβουλίες, δράσεις και παρεμβάσεις, οι οποίες απέδωσαν θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα, αλλά επίσης και οι κυριότερες επιχειρηματικές προσπάθειες στη διάρκεια 200 ετών αυτού του τόπου, τόσο σε ήρεμα όσο και σε ταραγμένα χρόνια στη χώρα μας, είναι ένας οδηγός για καλύτερο μέλλον.

Στα μέλη των επόμενων Διοικητικών Συμβουλίων εύχομαι μελετημένες παρεμβάσεις και προτάσεις για ανάπτυξη και για στήριξη των επιχειρήσεων (κυρίως των ΜΜΕ) και των επαγγελματιών, στα δύσκολα για την οικονομία χρόνια που περνάμε και θα ακολουθήσουν, αλλά και για δημιουργικές συνεργασίες με τις οργανωμένες παραγωγικές δυνάμεις – φορείς, αποβλέποντας στο επιζητούμενο κοινό όφελος του τόπου μας.