Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος: Από το “Πάνειο” Θέατρο στη Θερινή Δημοτική Σκηνή Λαμίας

Η απόκτηση θεατρικής υποδομής στη Λαμία καθυστέρησε πολλές δεκαετίες και έμελλε να γίνει μεταπολεμικά, με πρώτο το Χειμερινό Δημοτικό Θέατρο και αργότερα τη Θερινή Δημοτική Σκηνή που βρισκόμαστε τώρα. Θα αναφερθώ συνοπτικά και στις προσπάθειες που προηγήθηκαν.

Όπως έχω αναφέρει το Φεβρουάριο 2016, σε ανάλογη εκδήλωση για το Χειμερινό Δημοτικό Θέατρο, το κίνητρο για να αποκτήσει Θέατρο η Λαμία, δόθηκε στο τέλος του 19ου αιώνα, με την ευεργεσία του συμβολαιογράφου και δικηγόρου Οδυσσέα Πάνου Κουτσοχέρα (καταγόταν από τη Στυλίδα). Αποδίδοντας ύψιστη σημασία στο θέατρο, διέθεσε το σημαντικό τότε ποσό των 30.000 δραχμών για την ανέγερση θεάτρου. Ο δήμος Λαμιέων δέχθηκε τότε να χορηγήσει το οικόπεδο, που βρισκόμαστε τώρα.

Σύντομα άρχισαν οι εργασίες για την ανέγερση του κτιρίου με λιθοδομή, καλή σχεδίαση και αισθητική, αλλά το έργο σταμάτησε λόγω υψηλού κόστους (απαιτούσε 100 χιλιάδες δρχ.). Το 1903 ο δωρητής Οδυσσέας Πάνου απεβίωσε. Ο δήμος Λαμίας (με δήμαρχο το Νικόλαο Κρίτσα) αρνήθηκε να συμβάλλει οικονομικά στην αποπεράτωσή του και έτσι το κτίριο έμεινε ημιτελές.

Έτσι διήλθε ένα τέταρτο αιώνα, με αλλεπάλληλους πολέμους (Α’ και Β’ Βαλκανικοί, Α’ Παγκόσμιος) και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τότε όμως προέκυψαν άλλες προτεραιότητες του τόπου και της χώρας, για επιβίωση, στέγαση των προσφύγων και προστασία της υγείας.

Πολύ σημαντική ήταν η προσπάθεια για ολοκλήρωση του πολιτιστικού αυτού έργου στην τετραετία του εξαιρετικού δημάρχου Λαμίας Ιωάννη Μακροπούλου. Έγινε νέα μελέτη από τον αρχιτέκτονα Χρ. Σαδούκα, μαζί με το συμπολίτη μας νεαρό τότε αρχιτέκτονα Κίμωνα Λάσκαρη. Η πλατεία της αίθουσας θα διέθετε 602 καθίσματα. Στην τσιμεντένια ταράτσα του, το θέρος θα δίνονταν χοροί, διαλέξεις, συναυλίες, κλπ.

Τον Ιανουάριο του 1928 συστήθηκε Εταιρεία του Δημοτικού Θεάτρου Λαμίας με μετοχικό κεφάλαιο 1,5 εκατ. δρχ., ποσό που καλύφθηκε από πολλούς Λαμιώτες. Το ποσό αυτό χρειαζόταν για την ολοκλήρωση της κατασκευής του Θεάτρου. Το καλοκαίρι του 1929, όλα ήταν έτοιμα για να αρχίσουν οι εργασίες στο ημιτελές για 30 χρόνια “Πάνειο” Θέατρο. Όμως στις δημοτικές εκλογές που έγιναν στις 4 Αυγούστου 1929 ο Ιωάν. Μακρόπουλος δεν ήταν υποψήφιος. Δυστυχώς για τη Λαμία, αν ήταν υποψήφιος, τότε θα εκλεγόταν σίγουρα και το “Πάνειο Θέατρο” θα είχε ολοκληρωθεί.

Οι κάλπες ανέδειξαν νέο δήμαρχο το Γεώργιο Αλ. Πλατή, με πλειοψηφία 2 μόλις ψήφων έναντι του αντιπάλου του Αθανασίου Γ. Γραμματίκα. Η δυσαρέσκεια της οριακής ήττας δίχασε τα μέλη της εταιρείας του Θεάτρου και την οδήγησαν σε διάλυση.

Ο τοπικός τύπος επέκρινε την κοινωνία της πόλης Λαμίας για την αγνωμοσύνη της προς το διαθέτη Οδυσσέα Πάνου, επειδή δεν μπορούσε να αποπερατώσει ένα χρήσιμο και αναγκαίο κτίριο, για θέατρο, συναυλίες, κινηματογράφο και άλλες εκδηλώσεις.

Την περίοδο της δημαρχίας των Γεωργίου Πλατή και Σπύρου Πετροπούλου έγιναν ανεπαρκείς προσπάθειες για ανέγερση δημοτικού θεάτρου, στο υπάρχον κτίσμα του “Πάνειου” θεάτρου, που δεν τελεσφόρησαν.

Την περίοδο του Μεσοπολέμου, η έλλειψη θεατρικής αίθουσας στη Λαμία καλύφθηκε αναγκαστικά από ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Το ξενοδοχείο “Πανελλήνιον” που βρισκόταν στην πλατεία Ελευθερίας διέθετε μεγάλη αίθουσα με σκηνή, στην οποία πολλοί αθηναϊκοί θίασοι έδιναν θεατρικές και μουσικές παραστάσεις. Επίσης γίνονταν κινηματογραφικές προβολές. Στη θέση του έγινε αργότερα ο κινηματογράφος Rex. Τώρα έχει κατεδαφιστεί.

Το 1937 ο δραστήριος (αν και διορισμένος) δήμαρχος Λαμίας Νικ. Δουδουμόπουλος επανέφερε το θέμα, με νέα μελέτη για κινηματοθέατρο 1.000 θέσεων. Η μελέτη αυτή δεν παραδόθηκε, λόγω του πολέμου και της Κατοχής που επακολούθησε.

Τα μεταπολεμικά χρόνια, στις αρχές της δεκαετίας του ’50, βρήκαν την Ελλάδα κατεστραμμένη. Για τη Λαμία που είχε δεχτεί μεγάλο αριθμό “υποχρεωτικών προσφύγων”, των λεγόμενων ανταρτόπληκτων, που έπρεπε τουλάχιστον να εκθρέψει, με κατεστραμμένα τα γύρω ορεινά χωριά και με πολλά ανθρώπινα θύματα, η δημιουργία θεάτρου ήταν … πολυτέλεια. Η ξένη βοήθεια αποκατέστησε ή βελτίωσε τις αναγκαίες υποδομές και η χώρα μας (και μαζί η Λαμία) μπήκε σε φάση ανάπτυξης.

Την περίοδο της πρώτης θητείας (1954-59) ως δημάρχου Λαμίας του Ιωάννη Παπασιοπούλου προγραμματίστηκε η ανέγερση του χειμερινού δημοτικού θεάτρου, που θεμελιώθηκε επίσημα στις 2-1-1959. Όπως είναι γνωστό, εγκαινιάστηκε στις 3 Δεκεμβρίου 1961.

Το τέλος του έτους 1957 το ερειπωμένο κτίριο του παλαιού θεάτρου με το άτυπο όνομα “Πάνειον” κατεδαφίστηκε, ο δε χώρος διαμορφώθηκε και μεταβλήθηκε σε Κέντρο Παιδικής χαράς. Αυτός ήταν ο τυπικός επίλογος μετά την 60ετή ημιτελή παρουσία ενός ελπιδοφόρου πολιτιστικού κτίσματος και το οριστικό τέλος του ονείρου ενός θεατρόφιλου ευεργέτη της Λαμίας, του Οδυσσέα Πάνου.

Την περίοδο της δημαρχίας του Αποστόλη Κουνούπη (5 Ιουλίου 1964 – 25 Μαΐου 1967) αποφασίστηκε η κατασκευή της Θερινής Δημοτικής Σκηνής, στο χώρο όπου ήταν παλιά το κτίριο του “Πάνειου” Θεάτρου και είχε μετατραπεί σε παιδική χαρά. Η έναρξη των εργασιών καθυστέρησε λόγω κάποιας διαφωνίας μεταξύ της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου και του Πολεοδομικού Γραφείου Φθ/δας. Αυτή επιλύθηκε με Διάταγμα του Υπουργείου, αν και πάλι προέκυψε νέα καθυστέρηση λόγω της κυβερνητικής κρίσης κατά το θέρος του 1965. Θυμίζουμε ότι ήταν η - γνωστή με τον όρο «Ιουλιανά» - πολιτειακή κρίση στην Ελλάδα.

Ο δήμαρχος Απ. Κουνούπης αιτιολόγησε την επιλογή της θέσης αυτής επειδή : (α) ήταν ο χώρος του παλαιού Θεάτρου, (β) ήταν ο μοναδικός στο κέντρο της πόλης και (γ) ήταν πλησίον του χειμερινού Θεάτρου, ως σημαντικοί λόγοι κατά τη γνώμη του για την αποδοτική λειτουργία της Θερινής Σκηνής.

Υπήρξαν όμως και αντιδράσεις για την επιλογή της θέσης όπου έγινε το Θερινό Θέατρο. Αναφέρω ως παράδειγμα, μια επιστολή δασκάλου στον τοπικό τύπο, που πρότεινε να αποδοθεί ο χώρος του παλαιού Θεάτρου στο Γυμνάσιο Αρρένων, που είναι δίπλα, ώστε να επεκταθεί το προαύλιο του σχολείου. Στα αρνητικά της επιλογής αυτής, αρκετοί επικαλέστηκαν το θόρυβο από τα αυτοκίνητα του δρόμου για τις θεατρικές παραστάσεις, ενώ υπήρχαν και κάποιες διαμαρτυρίες από γείτονες για την ηχητική ενόχληση λόγω των παραστάσεων (ως κινηματογράφου).

Το 1965 άρχισαν οι εργασίες εκσκαφής και έγινε η θεμελίωσή του. Παρά τις προσπάθειες που έκανα και τη βοήθεια φίλων, δεν κατάφερα να μάθω το όνομα του μελετητή και του εργολάβου αυτού του έργου. Ούτε ο μηχανικός Τάκης Πενταγιώτης θυμόταν. Η αναζήτηση στοιχείων στις αρμόδιες υπηρεσίες δεν απέδωσε. Πάντως, το έργο πρέπει να ολοκληρώθηκε μέχρι το καλοκαίρι του 1966, χωρίς όμως να εγκαινιαστεί επίσημα. Ως μαθητής του Α’ Γυμνασίου Αρρένων, εδώ δίπλα, θυμάμαι που παρακολουθούσα τις εργασίες στα διαλλείματα. Δυστυχώς τότε :

“Κόπηκε, δυστυχώς με την ανοχή της δημοτικής αρχής, ένα μεγάλο, ψηλό και ωραίο κυπαρίσσι ηλικίας άνω των 200 ετών, με την δικαιολογία ότι θα διευκόλυνε την ανέγερση του κτιρίου. Το κυπαρίσσι βρισκόταν μέσα στον περίβολο του μόνου που είχε απομείνει μέχρι το 1911 τζαμιού με μιναρέ (λεγόταν Κουρσούμ Τζαμί), στη Λαμία, το οποίο όπως φαίνεται είχε φυτευτεί κατά την ανέγερση του τζαμιού ή μετά …”.

Μάλιστα το θυμάμαι αυτό το κυπαρίσσι. Ήταν στο τέλος στης σκάλας που ανεβήκατε, στα αριστερά της.

Στον τοπικό τύπο δεν βρήκα ότι έγιναν εγκαίνια της Θερινής Δημοτικής Σκηνής το έτος 1966, άγνωστο γιατί. Παρ’ όλα αυτά :

Η πρώτη παράσταση στη Θερινή Δημοτική Σκηνή δόθηκε στις 11 Αυγούστου 1966, από θίασο του Καρόλου Κουν, με τα έργα : “Όρνιθες”, του Αριστοφάνη και “Πέρσες”, του Αισχύλου. Ήταν στα πλαίσια Προγράμματος Τουριστικής Καλλιτεχνικής Αναπτύξεως, και είχαν μεγάλη επιτυχία.

Μετά 10 ημέρες, στις 21 Αυγούστου 1966, σε επιλογή του αειμνήστου Κώστα Λιάσκα, τότε διευθυντή του Δημοτικού Θεάτρου, έγινε μια πολύ πετυχημένη εκδήλωση στη Θερινή Δημοτική Σκηνή από το Συγκρότημα Ελληνικών Λαϊκών Χορών της Νέλλης Δημόγλου. Παρουσίασε λαϊκούς χορούς από την Ελλάδα, με χαρακτηριστικά κουστούμια και μουσική, που άρεσαν ιδιαίτερα.

Σε 20 ημέρες αργότερα, την Κυριακή 11 Σεπτεμβρίου 1966, στο πλαίσιο τουριστικών εκδηλώσεων, εμφανίστηκε στη Θερινή Δημοτική Σκηνή η Χορωδία της σημαντικής καλλιτέχνιδας Θάλειας Βυζαντίου. Να θυμίσω ότι η Χορωδία είχε έρθει πρώτη στο φεστιβάλ χορωδιών της Ρώμης. Η επιλογή αυτή ήταν πάλι του Κώστα Λιάσκα.

Το Μάιο 1967 ο δήμαρχος Αποστόλης Κουνούπης παύτηκε από το στρατιωτικό καθεστώς (απριλιανή δικτατορία). Έτσι στο 1967 η δημοτική αρχή δεν πρόλαβε να εγκαινιάσει τη Θερινή Δημοτική Σκηνή. Ως προσωρινός δήμαρχος (τότε λεγόταν “δημαρχών”) ανέλαβε καθήκοντα ο κτηματίας Γεώργιος Πασιάκος, την περίοδο 26 Μαΐου έως την 1η Οκτωβρίου 1967. Από τις 2 Οκτωβρίου 1967 ανέλαβε καθήκοντα νέου δημάρχου Λαμίας ο Νικόλαος Μουντούρης. Δεν είναι γνωστό, τη χρονική περίοδο που ακολούθησε αν έγιναν κάποιες συμπληρωματικές εργασίες στο κτίριο της Θερινής Δημοτικής Σκηνής. Πάντως στα έτη 1967 και 1968 η Θερινή Δημοτική Σκηνή λειτούργησε ουσιαστικά ως θερινός κινηματογράφος (δηλ. δεν έγιναν θεατρικές παραστάσεις).

Την Παρασκευή 11 Ιουλίου 1969, στις 9 μμ. έγιναν με κάθε επισημότητα τα εγκαίνια του “Θερινού Κινηματογράφου-Θεάτρου” μας, όπως το ονόμασε τότε, ο δήμαρχος Νικ. Μουντούρης, στη σχετική πρόσκληση. Ο χώρος ήταν κατάλληλα διακοσμημένος και φωταγωγημένος. Όπως γράφτηκε τότε στον τοπικό τύπο: “το κτίριο είχε σύγχρονη δομική γραμμή, αμφιθεατρικό, τα δε καθίσματα ήταν νέου τύπου καλαισθητικά και άνετα”.

Ο μητροπολίτης Δαμασκηνός Παπαχρήστου τέλεσε τον αγιασμό, με τη βοήθεια του Πρωτοσύγκελου της Μητρόπολης Αγαθόνικου Φιλιππότη. Μετά μίλησε ο δήμαρχος Λαμίας Νικόλαος Μουντούρης, ο οποίος αναφέρθηκε στο ιστορικό της ανέγερσης του Θεάτρου και στο σκοπό της Θερινής Σκηνής. Όπως είπε τότε “δεν επιχειρεί να ανταγωνιστεί τους άλλους επιχειρηματίες με κινηματογράφους της πόλης, αλλά να προβάλλει έργα ποιότητας”.

Στη συνέχεια των εγκαινίων προβλήθηκε το κινηματογραφικό έργο “ΠΕΤΟΥΛΙΑ”.

Από τις 11 Αυγούστου 1969, σε 4 παραστάσεις, ο θίασος Τζένης Καρέζη-Κώστα Καζάκου έπαιξε το θεατρικό έργο “ΘΕΟΔΩΡΑ”, του Γεωργ. Ρούσσου. Την πρεμιέρα τίμησαν οι τοπικές αρχές και πολλοί προσκεκλημένοι. Την άριστη οργάνωση των παραστάσεων από πλευράς Θεάτρου είχε ο πάλι Κώστας Λιάσκας.

Από την Κυριακή 7 Σεπτεμβρίου 1969, για δύο παραστάσεις εμφανίστηκε στη Θερινή Δημοτική Σκηνή Λαμίας ο θίασος του Βασίλη Αυλωνίτη, στην κωμωδία “5 λεπτά απ’ την Ομόνοια”. Μαζί του έπαιξαν ηθοποιοί πολύ γνωστοί στο κοινό.

Τα χρόνια που πέρασαν έφεραν στη Θερινή Δημοτική Σκηνή τις φθορές και τις αναμενόμενες ζημιές στις εγκαταστάσεις, σε συνδυασμό με την ίσως ελλειμματική συντήρησή της και επομένως επέβαλαν την αποκατάστασή τους. Υποθέτω ότι η σχετική μελέτη είχε ήδη γίνει από πριν. Για τις εργασίες που έγιναν αναφέρθηκε ο κ. Δήμαρχος. Το αποτέλεσμα κ. Δήμαρχε είναι όντως εντυπωσιακό.

Εύχομαι δραστήρια λειτουργική περίοδο στην ανακαινισμένη Θερινή Δημοτική Σκηνή Λαμίας, το “αδερφάκι” του Δημοτικού μας Θεάτρου, ως πολιτιστική προσφορά στους δημότες της Λαμίας και της ευρύτερης Φθιώτιδας. Σε λίγες μέρες, η Θερινή Δημοτική Σκηνή συμπληρώνει 49 χρόνια από τα επίσημα εγκαίνια λειτουργίας της, που έγιναν το έτος 1969 και πλέον του μισού αιώνα από την ανεπίσημη έναρξη (το 1966).

Ευχαριστώ την αρχιτέκτονα-μηχανικό κα Αγγελική Τριανταφύλλου για τη σημαντική βοήθειά της.

Ευχαριστώ και σας για την προσοχή σας.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος
φυσικός