«Εκκλησία και οικοδόμηση της Ειρήνης» και «Η συμβολή της θρησκείας στην πρόληψη των πολεμικών συγκρούσεων» στη Διημερίδα του ΥΠΕΞ

Με κύριο άξονα ανάλυσης τις Πανανθρώπινες Αξίες και ειδικότερα τον ρόλο της Εκκλησίας στη διαφύλαξη της ανθρώπινης ζωής και στην αντιμετώπιση του προσφυγικού προβλήματος, ο μητροπολίτης Ζάμπιας Ιωάννης έκανε εισήγηση με θέμα «Εκκλησία και οικοδόμηση της Ειρήνης», στη Διημερίδα του ΥΠΕΞ για τη «Θρησκευτική - Εκκλησιαστική Διπλωματία στον 21ο αι.».

Ο ποιμενάρχης της Ζάμπιας τόνισε, μεταξύ άλλων, ότι «Διανύουμε ήδη την πρώτη εικοσαετία της 3ης μετά Χριστόν χιλιετίας. Κατά τους δύο τελευταίους αιώνες της 2ας χιλιετίας, υπό την επίδραση του Διαφωτισμού, οι περισσότερες δυτικές χώρες επιδίωξαν και επιδιώκουν τον διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους. Οι δυτικές νομοθεσίες ενίσχυσαν και ενισχύουν τον θρησκευτικό πλουραλισμό και τηρούν ουδέτερη στάση απέναντι στο φαινόμενο της θρησκευτικής εκκοσμίκευσης. Η τάση περιθωριοποίησης του εκκλησιαστικού βίου στην ιδιωτική σφαίρα του δικαίου είναι εμφανής. Όμως, προσπαθώντας η Δύση να οικονομήσει τα του οίκου της, αγνόησε σε μεγάλο βαθμό τα ισχύοντα στον υπόλοιπο, εκτός Δύσεως, κόσμο. Ορισμένα γεγονότα, όπως η κατάληψη της πρεσβείας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής από εξτρεμιστές Ισλαμιστές το 1979, ανάγκασαν τη Δύση να επανεκτιμήσει τον σημαίνοντα ρόλο των θρησκειών στον δημόσιο πολιτικό βίο. Παρά ταύτα, οι δυτικές κρατικές νομοθεσίες εξακολούθησαν να επιχειρούν να θέσουν τις θρησκείες στο περιθώριο του δημόσιου βίου. Προφανώς, γιατί η θρησκευτικώς πλουραλιστική Δύση αντιμετώπισε το θρησκευτικό φαινόμενο περισσότερο ως παράγοντα διακινδύνευσης της κοινωνικής ειρήνης, παρά ως ενοποιητικό στοιχείο της». Σε αυτό το σημείο του λόγου του, υπενθύμισε την 11η Σεπτεμβρίου 2001 που «αποτελεί την ιστορική επαλήθευση της εθελοτυφλίας του Δυτικού κόσμου απέναντι στα ισχύοντα στον υπόλοιπο κόσμο, αλλά και της εσφαλμένης εκτίμησης του θρησκευτικού φαινομένου αποκλειστικώς ως στοιχείου αντίθεσης και σύγκρουσης. Η 11η Σεπτεμβρίου 2001 σήμανε την έναρξη του ‘'πολέμου κατά της τρομοκρατίας'' με ιδιαίτερη έμφαση στην καταπολέμηση της λεγόμενης θρησκευτικής τρομοκρατίας. Ως αντιστάθμισμα σε αυτόν τον σκληρό πόλεμο γεννήθηκε η ιδέα ότι οι θρησκείες μπορούν να συμβάλλουν θετικά στην πρόληψη και επίλυση των συγκρούσεων και στην οικοδόμηση της ειρήνης», πρόσθεσε.

Εν συνεχεία, ανέλυσε τη συμβολή του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής στην οικοδόμηση και διατήρηση της ειρήνης στη Μοζαμβίκη, για να σημειώσει ότι «Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής δεν είναι ευκαιριακός συνήγορος της ειρήνης, δεν αρκείται μόνο στην οικοδόμησή της αλλά και στη διατήρηση του οικοδομήματός της».

Ακολούθως, μίλησε για τις αγαστές σχέσεις Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής με το Παναφρικανικό Κοινοβούλιο και επισήμανε πως ο διαπολιτισμικός και διακοινοβουλευτικός διάλογος αποτελεί προτεραιότητα για την Αλεξανδρινή Εκκλησία και αναμένεται να την απασχολήσουν τα επόμενη έτη.

Εξάλλου, έκανε λόγο για τη συνεργασία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής με τη Διακοινοβουλευτική Συνέλευση Ορθοδοξίας (ΔΣΟ), τα κράτη και τους Διεθνείς Οργανισμούς και υπογράμμισε ότι «Η Εκκλησία των Αλεξανδρέων έχει πλήρη συνείδηση της ιστορικής της ευθύνης και του οφέλους που θα αποκομιστεί από τη συνεργασία της με Διεθνείς Οργανισμούς, κράτη και φορείς που εργάζονται και επιδιώκουν την ειρήνη».

Επιπρόσθετα, για τη συμβολή στις ειρηνευτικές πρωτοβουλίες του Καμερούν, σημείωσε ότι «Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής συνεργάζεται με τις άλλες χριστιανικές ομολογίες για την επίτευξη της ειρήνης στην Αφρική».

Τέλος και αναφορικά με Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, τόνισε ότι «Όσον αφορά την Αρχή της Πολιτικής του, αγωνίζεται και δεν θα παύσει να αγωνίζεται κατά της θρησκευτικής ή οποιασδήποτε άλλης βίας. Δεν σιωπά και δεν θα σωπάσει, χάριν οποιουδήποτε οφέλους, πρόσκαιρου ή μακροπρόθεσμου, ένεκα οποιουδήποτε συμφέροντος, ιδίου ή γενικότερου. Η τυχόν τήρηση μιας ουδέτερης και αμέτοχης στάσης απέναντι σε θύτες και θύματα δεν είναι ηθικώς αποδεκτή στάση. Το Πατριαρχείο στέκεται στο πλευρό των θυμάτων.

Όσον αφορά τη Στρατηγική του, αυτή συνοψίζεται στην επιδίωξη στρατηγικών συμμαχιών και συνεργασιών με άλλες θρησκευτικές κοινότητες, κοσμικές οντότητες, κράτη και Διεθνείς Οργανισμούς με μοναδικό στόχο τη διαμεσολάβηση και την προώθηση της ειρήνης».

Έτερος εισηγητής, ο αρχιμανδρίτης Αρίσταρχος Γκρέκας, καθηγητής της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθήνας (ΑΕΑΑ) που παρουσίασε την εισήγησή του με θέμα «Η συμβολή της θρησκείας στην πρόληψη των πολεμικών συγκρούσεων»

Εν αρχή, επισήμανε ότι «Κατά την μεταψυχροπολεμική εποχή αναβαθμίστηκε η αξία της ταυτότητας, της θρησκείας, του πολιτισμού και σε αυτό πλαίσιο προέκυψε η ανάγκη κατανόησης του ρόλου της θρησκείας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Εντοπίζεται μεγάλος αριθμός αξιών μεταξύ των παγκόσμιων θρησκειών, πολλές από τις οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν ως χρήσιμα δομικά στοιχεία για την πρόληψη και τη διαχείριση των πολεμικών συγκρούσεων, τη διαπραγμάτευση, τη συμφιλίωση και την οικοδόμηση της ειρήνης.

Για μια σφαιρική κατανόηση της λειτουργικότητας της θρησκείας χρειάζεται συνδυαστική προσέγγιση του ρόλου της, τόσο σε θεωρητική όσο και σε πρακτική βάση, σε σχέση με την Ασφάλεια, την Οικονομία, την Πολιτική και τον Πολιτισμό. Σε αυτή τη βάση η θρησκεία μπορεί να συμβάλλει με ποικίλους τρόπους στην πρόληψη των πολεμικών συγκρούσεων».

Ακολούθως, μεταξύ άλλων, τόνισε ότι «Η εμπειρία στις εμπόλεμες ζώνες κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών οδήγησε σε μια εποικοδομητική προσέγγιση ως ένα αναλυτικό εργαλείο, αναγνωρίζοντας τον εποικοδομητικό ρόλο της θρησκείας στις εξελίξεις. Τα διεθνή ταξίδια, οι επικοινωνίες και η μετανάστευση συνετέλεσαν σε αλληλεπίδραση μεταξύ των πολιτισμών και των θρησκειών.

Οι θρησκευτικές αξίες, παραδόσεις, τα κείμενα και οι αφηγήσεις συμβάλλουν στην πρόληψη πολεμικών συγκρούσεων και στην προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, οι θρησκευτικοί ηγέτες και παράγοντες μπορούν να χρησιμοποιήσουν την πολιτική και κοινωνική τους νομιμότητα για να αποτρέψουν πολεμικές συγκρούσεις και να επιδιώξουν την ειρήνη».

Επιπλέον, σημείωσε ότι «Η θρησκεία έχει, επίσης, αναπτύξει αξίες και ιδέες που έχουν προσδώσει σε πολιτισμούς δέσμευση σε κρίσιμες αξίες που σχετίζονται με την ειρήνη. Για παράδειγμα, μια μονομερής χειρονομία της συγχώρεσης ενθαρρύνεται σε πολλές παραδόσεις. Θα μπορούσαν τέτοια φαινόμενα να ενσωματωθούν στις στρατηγικές επίλυσης των συγκρούσεων μεταξύ των λαών.

Οι θρησκευτικές έννοιες της λύτρωσης και της συγχώρεσης στηρίζουν τις βασικές προσπάθειες συμφιλίωσης πριν ή μετά τη σύγκρουση, με την παροχή πόρων για να βοηθήσουν τις κοινωνίες να θεραπεύσουν τις καταστροφικές συνέπειες της βίας».

Σε αυτό το σημείο, τόνισε ότι «Η Ορθόδοξη Εκκλησία, με βάση το θεολογικό υπόβαθρο και την παράδοσή της, συμβάλλει στον θεολογικό διάλογο και την υποστήριξη πρωτοβουλιών όχι μόνο για την αποτροπή πολεμικών συγκρούσεων, αλλά και για την προώθηση της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών.

Στην Εγκύκλιο της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, που συνήλθε στην Κρήτη το 2016, επισημαίνεται ο κίνδυνος που προκύπτει από το φαινόμενο του θρησκευτικού φονταμενταλισμού ως έκφραση νοσηρής θρησκευτικότητας».

Ανέλυσε το κεφάλαιο των πρακτικών και πρωτοβουλιών θρησκευτικών παραγόντων που συμβάλλουν στην πρόληψη των πολεμικών συγκρούσεων και καταληκτικά, ο αρχιμανδρίτης Αρίσταρχος Γκρέκας-καθηγητής ΑΕΑΑ, υπογράμμισε πως «Συμπερασματικά, στον σημερινό ‘'παγκοσμιοποιημένο'' κόσμο είναι εμφανής μια αύξηση της θρησκευτικής επιρροής με αμφίσημες εκφράσεις. Η θρησκεία αναγορεύεται σε σημαντικό παράγοντα των παγκόσμιων εξελίξεων και μπορεί να συμβάλλει ακόμα περισσότερο στην πρόληψη πολεμικών συγκρούσεων.

Σε περιοχές πολεμικών συγκρούσεων, οι διαθρησκειακές πρωτοβουλίες συνέβαλαν στην πρόληψη ή την επίλυση διαφορών, καθώς και στη βελτίωση των συνθηκών ζωής ανθρώπων, στο πλαίσιο της οικοδόμησης της ειρήνης, όπως σε ανθρωπιστικά ζητήματα, στην αποκατάσταση των προσφύγων, σε θέματα υγείας, διατροφής και εκπαίδευσης σε ευαίσθητες περιοχές.

Κρίσιμο ρόλο σε όλες αυτές τις προσπάθειες παίζουν οι θρησκευτικοί ηγέτες που πιστεύουν στον διάλογο, αλλά και η ενεργός προώθηση της θρησκευτικής ελευθερίας που είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη πολεμικών συγκρούσεων».

(ΑΠΕ-ΜΠΕ)