Δασμοί Τραμπ: Σήμερα ο Τραμπ ανοίγει τα χαρτιά του – Μνήμες από τη Μεγάλη Ύφεση

Σήμερα στον Κήπο των Τριαντάφυλλων ο Αμερικανός πρόεδρος θα ανακοινώσει τους αμοιβαίους δασμούς που έχουν προκαλέσει φόβους για ύφεση και για το τέλος της μεταπολεμικής τάξης πραγμάτων

Για τον Ντόναλντ Τραμπ η σημερινή μέρα έχει χαρακτηριστεί ως «Ημέρα Απελευθέρωσης» για την Αμερική. Σε ειδική εκδήλωση στον «Κήπο των Τριαντάφυλλων» θα εξαγγείλει ευρείς αμοιβαίους δασμούς σε όλους τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, οι οποίοι θα τεθούν σε άμεση ισχύ, σύμφωνα με την ανακοίνωση του Λευκού Οίκου.

«Ο κόσμος κλέβει τις Ηνωμένες Πολιτείες τα τελευταία 40 και πλέον χρόνια. Και το μόνο που κάνουμε είναι να είμαστε δίκαιοι» υπογράμμισε σε συνέντευξη που παραχώρησε το Σαββατοκύριακο στο NBC News.

Δεν έχει περάσει ένας ολόκληρος αιώνας όταν οι ΗΠΑ θέσπισαν το 1930 τον Νόμο περί δασμών Smoot-Hawley, που πυροδότησε έναν παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο και εμβάθυνε τη Μεγάλη Ύφεση.

Τώρα ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ στοιχηματίζει ότι ο κόσμος έχει αλλάξει αρκετά ώστε η ιστορία να μην επαναληφθεί. Ωστόσο τα χειρότερα σενάρια ερευνών και αναλύσεων συνθέτουν ένα ζοφερό τοπίο, που παραπέμπει στη Μεγάλη Ύφεση του ’29 ή στις επιπτώσεις της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008.

Η Κριστίν Λαγκάρντ προειδοποίησε κατ’ ιδίαν τους ηγέτες της ΕΕ να προετοιμαστούν για το χειρότερο σενάριο

Οι εξαγγελίες του θα καλύψουν ένα ευρύτερο φάσμα του εμπορίου από τους διαβόητους δασμούς Smoot-Hawley, οι οποίοι εδώ και καιρό λειτουργούν ως προειδοποιητικό παράδειγμα για τον προστατευτισμό, σύμφωνα με έρευνα του Bloomberg. Αποτελούν μέρος του ευρύτερου σχεδίου του Τραμπ να διαλύσει το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα που οι ΗΠΑ βοήθησαν να οικοδομηθεί από τα συντρίμμια εκείνης της εποχής, με την πεποίθησή του ότι οι Αμερικανοί έτυχαν μιας άδικης μεταχείρισης.

Οι χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν αναστατωθεί με την πορεία τους να θυμίζει ροντέο, καθώς όλο αυτό το διάστημα ξετυλιγόταν το οικονομικό αφήγημα του απρόβλεπτου Αμερικανού προέδρου. Οι κυβερνήσεις παγκοσμίως ανησυχούν για τις επιπτώσεις με τη λέξη ύφεση να μπαίνει στο κάδρο ενώ υπάρχουν προειδοποιήσεις για επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης.

 

Η Ευρώπη

Η Κριστίν Λαγκάρντ, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, προειδοποίησε κατ’ ιδίαν τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε πρόσφατη συνάντηση στις Βρυξέλλες ότι πρέπει να προετοιμαστούν για το χειρότερο σενάριο στο οποίο οι εχθρικές ΗΠΑ θα παρασύρουν τον κόσμο σε μια καταστροφική οικονομική σύγκρουση, σύμφωνα με άτομα που γνωρίζουν τις συζητήσεις κεκλεισμένων των θυρών.

Χθες μιλώντας στο Ευρωκοινοβούλιο η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, τόνισε ότι «Όλα τα μέσα είναι στο τραπέζι». Έκανε λόγο για «ισχυρό σχέδιο για αντίποινα» στους αμερικανικούς δασμούς, στον βαθμό που ο Ντόναλντ Τραμπ επιβάλει «αμοιβαίους δασμούς» σε όλες τις εισαγωγές στις ΗΠΑ.

Οι Βρυξέλλες θα διαπραγματευθούν «από θέση ισχύος», είπε στέλνοντας μήνυμα στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού πως: «η Ευρώπη έχει πολλά χαρτιά. Από το εμπόριο στον τομέα της τεχνολογίας μέχρι το μέγεθος της αγοράς μας. Αλλά, αυτή η δύναμη βασίζεται επίσης στην ετοιμότητά μας να λάβουμε σταθερά αντίμετρα. Όλα τα μέσα είναι στο τραπέζι» τόνισε.

Ο Καναδάς

Στον Καναδά, ο οποίος από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 έχει εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής εργάζονται για τον επανασχεδιασμό της οικονομίας που στέλνει τα τρία τέταρτα των εξαγωγών της στον νότιο γείτονά της.

 

«Η παλιά σχέση που είχαμε με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία βασιζόταν στην εμβάθυνση της ολοκλήρωσης των οικονομιών μας και στη στενή συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας και του στρατού, έχει τελειώσει» δήλωσε ο πρωθυπουργός Μαρκ Κάρνεϊ την περασμένη εβδομάδα.

Η ατζέντα του Τραμπ έχει επίσης διχάσει την εταιρική Αμερική. Το Εμπορικό Επιμελητήριο των ΗΠΑ έχει προειδοποιήσει ότι οι μικρές επιχειρήσεις θα πληγούν ιδιαίτερα σκληρά. Αλλά οι χαλυβουργίες και ορισμένες εμβληματικές καταναλωτικές μάρκες είναι υπέρ των υψηλών δασμών, καθώς διαμαρτύρονται για την εισροή εισαγωγών.

Μνήμες από τη Μεγάλη Ύφεση

«Αυτό θα είναι πολύ μεγαλύτερο από το Smoot-Hawley» λέει ο Douglas Irwin, οικονομικός ιστορικός στο Dartmouth College, ο οποίος επισημαίνει ότι τόσο το αναμενόμενο άλμα στους δασμολογικούς συντελεστές όσο και η ποσότητα του εμπορίου που καλύπτεται είναι πιθανό να επισκιάσει αυτό που συνέβη το 1930. «Οι εισαγωγές αποτελούν τώρα πολύ μεγαλύτερο μερίδιο του ΑΕΠ απ’ ό,τι στις αρχές της δεκαετίας του 1930». Οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αποτελούν το 14% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος των ΗΠΑ, περίπου τριπλάσιο μερίδιο από αυτό που αντιπροσώπευαν το 1930.

Η ανάλυση του Bloomberg Economics μετρά επιπτώσεις αντίστοιχε με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008

Ο Jun Du, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Aston, εξηγεί στους Financial Times ότι η έρευνα που εκπόνησε με συναδέλφους του χρησιμοποιώντας δεδομένα του διμερούς εμπορίου των ΗΠΑ με 132 χώρες έδειξε ότι αν οι χώρες επέβαλαν δασμούς 25% η μία στην άλλη, οι επιπτώσεις  θα ήταν παρόμοιες με τον εμπορικό πόλεμο του 1930 που εμβάθυνε τη Μεγάλη Ύφεση.

«Τα ευρήματα αυτά ευθυγραμμίζονται με ιστορικά προηγούμενα, όπως οι δασμοί Smoot-Hawley και οι σύγχρονες εμπορικές συγκρούσεις, καταδεικνύοντας πώς ο προστατευτισμός διαβρώνει την ανταγωνιστικότητα, διαταράσσει τις αλυσίδες εφοδιασμού και επιβάλλει δυσανάλογο κόστος στους καταναλωτές», έγραψε.

Σε έναν ολοκληρωτικά παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο, όπου οι εταίροι θα προβούν σε αντίποινα για να ισοφαρίσουν τους δασμούς του Τραμπ, οι ΗΠΑ θα βιώσουν τις χειρότερες πληθωριστικές επιπτώσεις από κάθε άλλη χώρα, σύμφωνα με την έρευνα. Κοστολόγησαν το τίμημα για την παγκόσμια οικονομία στα 1,4 τρισ. δολάρια.

Η ανάλυση του Bloomberg Economics – Μείωση της παραγωγής των ΗΠΑ κατά 1 τρισ. δολάρια

Η ανάλυση του Bloomberg Economics διαπίστωσε ότι μια μαξιμαλιστική προσέγγιση θα μπορούσε να προσθέσει έως και 28% στο μέσο δασμολογικό συντελεστή των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα πλήγμα 4% στο αμερικανικό ΑΕΠ και άνοδο των τιμών κατά σχεδόν 2,5% σε μια περίοδο δύο έως τριών ετών. Αυτό θα ισοδυναμούσε με μείωση της παραγωγής των ΗΠΑ κατά περισσότερο από 1 τρισ. δολάρια, ή περίπου το ΑΕΠ της Πενσυλβάνια. Για λόγους σύγκρισης, αυτό θα ήταν σχεδόν το ίδιο επίπονο με τις επιπτώσεις της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, η οποία άφησε την οικονομία περίπου 6% μικρότερη μετά από 3 χρόνια από την προ της κρίσης τάση της.

Οι έντονες ανησυχίες του Τραμπ για τον φόρο προστιθέμενης αξίας στην Ευρώπη και τα μη δασμολογικά εμπόδια στην Κίνα σημαίνει ότι θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ένα σημαντικό δασμολογικό σοκ και ενδεχομένως να χάσουν μεγάλο μέρος των εξαγωγών τους προς τις ΗΠΑ, διαπίστωσε το Bloomberg Economics. Αλλά επειδή εκτίθεται ένα περιορισμένο ποσοστό του ΑΕΠ, το οικονομικό πλήγμα θα ήταν πιθανότατα διαχειρίσιμο. Ο Καναδάς και οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας θα αισθάνονταν πιθανότατα μεγαλύτερη αναστάτωση.

Η πρόβλεψη του Bloomberg Economics προϋποθέτει αντίποινα από άλλες χώρες με τη μορφή δασμών στις εισαγωγές των ΗΠΑ. Δεν αποτυπώνει το έμμεσο οικονομικό κόστος των πολιτικών, όπως το πώς η αβεβαιότητα για το μέλλον μπορεί να οδηγήσει τις εταιρείες να αναβάλουν επενδυτικά σχέδια και τους καταναλωτές να αναβάλουν αγορές.

Προσέλκυση επενδύσεων

Η κυβέρνηση Τραμπ κλείνει τα αυτιά της στις προειδοποιήσεις ότι οι δασμοί θα μπορούσαν να βουλιάξουν την οικονομία και χαιρέτισε σχεδόν 2 τρισ. δολάρια σε ανακοινώσεις επενδυτικών σχεδίων και επιμένει ότι αποδεικνύουν ότι οι δασμοί ήδη προσελκύουν την παραγωγή πίσω στις ΗΠΑ. Ωστόσο δεν  είναι σαφές πόσες από αυτές τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις θα υλοποιηθούν πραγματικά ή πόσες νέες θέσεις εργασίας θα προκύψουν.

Οι νέοι δασμοί προορίζονται να συνθέσουν σε έναν αριθμό, δασμολογικό συντελεστή, όλα τα εμπορικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι αμερικανικές εξαγωγές

«Οι δασμοί θα κάνουν την Αμερική πιο ανταγωνιστική. Θα δώσουν κίνητρα για επενδύσεις στην Αμερική» υποστηρίζει ο Στίβεν Μίραν, πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων του Λευκού Οίκου, σε συνέντευξή του στο Bloomberg News στις 19 Μαρτίου, στην οποία επισήμανε επίσης τα έσοδα που θα αυξήσουν. Άλλοι ανώτεροι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι οι νέοι δασμοί θα συγκεντρώσουν 700 δισ. δολάρια ή και περισσότερα για τα ομοσπονδιακά ταμεία.

Με ποιο γνώμονα διαμορφώνεται ο νέος δασμολογικός συντελεστής

Οι δασμοί που μέχρι τώρα έχει ανακοινώσει δεν είναι πιθανό ούτε να προσεγγίσουν τους αμοιβαίους δασμούς όσον αφορά την αξία των εισαγωγών που καλύπτονται. Οι νέοι δασμοί προορίζονται να συνθέσουν σε έναν αριθμό, δασμολογικό συντελεστή, όλα τα εμπορικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι αμερικανικές εξαγωγές σε άλλες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων παραγόντων όπως οι φόροι ή οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί και οι κανονισμοί ασφαλείας.

Ιδιαίτερος στόχος της οργής του Τραμπ είναι η χρήση φόρων προστιθέμενης αξίας από ευρωπαϊκές και άλλες χώρες, τους οποίους οι εξαγωγείς τους επιτρέπεται να εκπέσουν. Τα σχέδια εξελίχθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς ο Τραμπ απομακρύνθηκε από την ιδέα της προεκλογικής του εκστρατείας για έναν καθολικό δασμό, ο οποίος θα εφάρμοζε έναν πολύ απλούστερο ενιαίο συντελεστή 10% έως 20%, για παράδειγμα, σε όλες τις εισαγωγές των ΗΠΑ.

Οι Αμερικανοί εμφανίζονται επιφυλακτικοί ότι οι δασμοί θα ενισχύσουν την οικονομία και ανησυχούν για τις υψηλότερες τιμές: Η καταναλωτική εμπιστοσύνη τον Μάρτιο υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο και πλέον ετών και οι μακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό αυξήθηκαν σε υψηλό 32 ετών. Οι αξιωματούχοι του Τραμπ προσπάθησαν να διασκεδάσουν τις ανησυχίες των ψηφοφόρων, υποστηρίζοντας ότι η υπόσχεση ενός μεγαλύτερου οικονομικού μετασχηματισμού θα αξίζει το τίμημα του όποιου πόνου.

«Ξεχάστε» τη GATT

Από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ΗΠΑ πρωτοστάτησαν στην προσπάθεια μείωσης των δασμών και υιοθέτησαν τη λεγόμενη έννοια του «μάλλον ευνοούμενου κράτους», η οποία από την υπογραφή της Γενικής Συμφωνίας Δασμών και Εμπορίου το 1947 εφάρμοσε προσεκτικά διαπραγματευμένους δασμούς σε χιλιάδες, συχνά δυσνόητα συγκεκριμένες σειρές προϊόντων. Το σύστημα κατέστησε τον χαμηλότερο δασμό διαθέσιμο σε όλα τα μέλη αρχικά της GATT και στη συνέχεια του διαδόχου της, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.

«Αυτό που κάνει αυτό είναι να λέει: «Ξεχάστε τη GATT. Ξεχάστε τον ΠΟΕ. Θα θεσπίσουμε απλώς το δικό μας σύνολο κανόνων διμερώς με κάθε χώρα» τονίζει ο Michael Froman, πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων και κορυφαίος διαπραγματευτής των ΗΠΑ για το εμπόριο κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα.

Ο δηλωμένος στόχος της κυβέρνησης Τραμπ είναι να μειωθούν οι παγκόσμιες ανισορροπίες που αποτελούν πλέον μια ευρέως αναγνωρισμένη πηγή έντασης. Στην καλύτερη περίπτωση, η προσέγγισή  μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από συμφωνίες των ΗΠΑ που θα μειώνουν τους εμπορικούς φραγμούς σε όλο τον κόσμο, εξηγεί. Και υπάρχουν ενδείξεις ότι η ΕΕ και άλλοι έχουν αρχίσει να συντάσσουν σχέδια παραχωρήσεων με την ελπίδα να κάνουν τον Τραμπ να μαλακώσει τουλάχιστον τους δασμούς του.

Ωστόσο, «ο μεγαλύτερος κίνδυνος κατά την άποψή μου είναι ότι οδηγεί σε κλιμάκωση των εμπορικών φραγμών και αυτό επηρεάζει την ανάπτυξη» καθώς και τον πληθωρισμό, την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα, υπογράμμισε ο Froman. «Και ότι θα δούμε μια συρρικνούμενη πίτα, μεταξύ άλλων και για τις ΗΠΑ, αντί για τα οφέλη μιας αναπτυσσόμενης παγκόσμιας οικονομίας».

Η αβεβαιότητα

Το 2019, κατά τη διάρκεια του πρώτου εμπορικού πολέμου του Τραμπ, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα διαπίστωσε ότι ο αντίκτυπος της αβεβαιότητας στην επιβράδυνση των επενδύσεων και των προσλήψεων ήταν μεγαλύτερος από την άμεση επίδραση των δασμών. Αυτή τη φορά, η αβεβαιότητα έχει εκτοξευθεί πάνω από τα επίπεδα που είχαν παρατηρηθεί τότε. Και εμφανίζεται στις επίσημες προβλέψεις.

Η Fed μείωσε τον Μάρτιο την πρόβλεψή της για την ετήσια ανάπτυξη κατά το μεγαλύτερο ποσοστό από το 2022, όταν μείωσε την πρόβλεψη για το τρέχον έτος στο 1,7% από 2,1%. Αυτό έγινε πριν από τους δασμούς αυτής της εβδομάδας και λίγο μετά την προειδοποίηση του ΟΟΣΑ ότι οι εμπορικές πολιτικές του Τραμπ θα επιβραδύνουν την παγκόσμια ανάπτυξη και θα στείλουν τις τιμές υψηλότερα.

Άλλοι έχουν συγκρίνει τους πιθανούς κινδύνους που αναπτύσσονται με τον στασιμοπληθωρισμό του πετρελαϊκού σοκ της δεκαετίας του 1970 ή την αβεβαιότητα που προκάλεσε η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Το πρώην μέλος του συμβουλίου πολιτικής της Τράπεζας της Ιαπωνίας Sayuri Shirai, ανησυχεί ότι, σε αντίθεση με τις πρόσφατες υφέσεις, η παρουσία του υποβόσκοντος πληθωρισμού,  ο οποίος είναι πιθανό να υποδαυλιστεί περαιτέρω από τους δασμούς, θα περιορίσει τον τρόπο με τον οποίο οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να αντιδράσουν αυτή τη φορά.

Σε επιφυλακή για ύφεση

Όλα αυτά έχουν προκαλέσει νευρικότητα στη Wall Street, με τον S&P 500 να εισέρχεται τον Μάρτιο σε έδαφος διόρθωσης, καθώς οι οικονομολόγοι της Goldman Sachs Group Inc., της JPMorgan Chase & Co. και άλλων μεγάλων επενδυτικών οίκων μείωσαν τις προβλέψεις για την ανάπτυξη των ΗΠΑ.

«Είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς, αλλά είμαστε ξανά σε επιφυλακή για ύφεση», έγραψε σε πρόσφατο σημείωμά του ο Mark Zandi, επικεφαλής οικονομολόγος της Moody’s Analytics.

Μόλις τον Ιανουάριο όταν οι ΗΠΑ αναμενόταν να ξεπεράσουν τις επιδόσεις του υπόλοιπου κόσμου χάρη στις εύρωστες καταναλωτικές δαπάνες και την ισχυρή αγορά εργασίας, αλλά και την ελπίδα για αυτό που πολλοί θεωρούσαν ως φιλοεπιχειρηματική ατζέντα του Τραμπ. Αλλά η επίθεση των δασμών άλλαξε το τοπίο.

Πηγή: ΟΤ