Η δολοφονία, η δίκη και η Χούντα: 62 χρόνια χωρίς τον Γρηγόρη Λαμπράκη

Στις εκλογές «της βίας και της νοθείας», όπως έμεινε στην ιστορία η εκλογική διαδικασία της 29ης Οκτωβρίου 1961, πολιτεύθηκε με το ΠΑΜΕ (Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδος), έναν συνασπισμό αριστερών δυνάμεων με επικεφαλής την ΕΔΑ και εξελέγη βουλευτής Πειραιά. Τον ίδιο χρόνο δραστηριοποιήθηκε στο ειρηνιστικό κίνημα και με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε η «Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη» (ΕΕΔΥΕ).

Η ΕΕΔΥΕ, στις 21 Απριλίου το 1963, διοργάνωσε Πορεία Ειρήνης από το Μαραθώνα στην Αθήνα. Η πορεία, αν και συλλογική υπόθεση, έμελλε να ολοκληρωθεί από τον Λαμπράκη μόνο του.

Ο λόγος δεν ήταν άλλος από την απαγόρευση της πορείας από την αστυνομία, η οποία συνέλαβε πολλούς από τους διαδηλωτές, μεταξύ των οποίων και ο Μίκης Θεοδωράκης. Έτσι, ο Λαμπράκης, προστατευόμενος από τη βουλευτική ασυλία ως ήταν, πραγματοποίησε μόνος του την πορεία, βαστώντας μονάχα ένα μικρό πανό που είχε πάνω του σχεδιασμένο το σύμβολο της ειρήνης. Αμέσως μετά, συνελήφθη κι αυτός από τις αρχές.

Η δολοφονία

Έναν μήνα αργότερα, στις 22 Μαΐου 1963, ο Γρηγόρης Λαμπράκης συνέχισε το έργο του: Να διαλαλεί την σημαντικότητα της ειρήνης. Ήταν εκείνη η ημέρα που ο Λαμπράκης βρέθηκε στο επίκεντρο μιας βίαιης και προμελετημένης επίθεσης που θα γινόταν πολιτικός «σταθμός» της χώρας.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης συμμετείχε σε εκδήλωση της ΕΕΔΥΕ σε μια περίοδο που το πολιτικό κλίμα ήταν πολωμένο και οι παρακρατικές ενέργειες στο απόγειό τους. Η εκδήλωση διαταρασσόταν εξ αρχής από παρακρατικές ομάδες και αστυνομικούς με πολιτικά, που προπηλάκιζαν τους συμμετέχοντες και δημιουργούσαν ένταση στους γύρω δρόμους, χωρίς η αστυνομία να παρέμβει αποτελεσματικά.

Όταν η ομιλία του Λαμπράκη έφτασε στο τέλος της, αυτός αποχώρησε. Ήταν εκείνη η στιγμή που καθόρισε το πολιτικό κλίμα της χώρας. Ένα τρίκυκλο με οδηγό τον Σπύρο Γκοτζαμάνη και επιβάτη τον Μανώλη Εμμανουηλίδη, γνωστό ακροδεξιό, όρμησε με μεγάλη ταχύτητα προς το μέρος του. Ο Εμμανουηλίδης χτύπησε τον Λαμπράκη στο κεφάλι με ένα μεταλλικό αντικείμενο, προκαλώντας του σοβαρό τραυματισμό.

Ο Λαμπράκης έμεινε σωριασμένος στο έδαφος, αιμόφυρτος, χωρίς καμία βοήθεια η προσπάθεια διάσωσής του. Η αστυνομία ήταν παρούσα μεν, άπραγη δε – κανείς δεν επενέβη για να σταματήσεις τους δράστες.

Οι δράστες προσπάθησαν να διαφύγουν. Ένας παριστάμενος, ο Μανώλης Χατζηαποστόλου, γνωστός με το όνομα «τίγρης», πήρε την κατάσταση στα χέρια του κι άρχισε να τους καταδιώκει. Ακινητοποίησε τον Εμμανουηλίδη και ανάγκασε τον Γκοτζαμάνη να σταματήσει το τρίκυκλο. Μετά από πάλη, ο Γκοτζαμάνης συνελήφθη από έναν τροχονόμο που δεν γνώριζε το παρασκήνιο.

Η αντίστροφη μέτρηση για τον Λαμπράκη είχε ξεκινήσει. Μεταφέρεται σε κωματώδη κατάσταση στο ΑΧΕΠΑ όπου και άφησε την τελευταία του πνοή πέντε ημέρες αργότερα, στις 27 Μαΐου 1963, σε ηλικία 51 ετών.

Η κηδεία του Λαμπράκη στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών συγκέντρωσε περίπου 500.000 ανθρώπους – όλοι τους αγανακτισμένοι και οργισμένοι με την δεξιά κυβέρνηση και το παλάτι. Ο ασκός του Αιόλου είχε ανοίξει. Ο θάνατος του Γρηγόρη Λαμπράκη ήταν η «σπίθα» που έμελλε να γίνει «πυρκαγιά», πυροδοτώντας μια πολιτική κρίση και διεθνή κατακραυγή για το παρακράτος και τη διαπλοκή του με κρατικούς μηχανισμούς.

Η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη παραμένει ένα από τα πιο χαρακτηριστικά γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, σύμβολο της πάλης ενάντια στο παρακράτος και την αυταρχική καταστολή, που συγκλόνισε συθέμελα την πολιτική σκηνή της χώρας και ενέπνευσε γενιές αγωνιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία.

Σήμερα, ολοκληρώνονται 62 χρόνια από τη δολοφονία του.

Η δίκη

Η δίκη της υπόθεσης έμεινε στην ιστορία. Οι λόγοι ήταν δύο: Η αποκάλυψη του ρόλου του παρακράτους στην Ελλάδα, αλλά και η πρωτοφανής αδιαφορία για ενοχοποιητικά στοιχεία από τους ενόρκους. Κράτησε 67 ημέρες.

Κατά τη διάρκεια της δίκης, οι μάρτυρες άλλαζαν συνεχώς τις καταθέσεις τους, ενώ πολλοί από αυτούς παραδέχτηκαν ότι είχαν δεχτεί απειλές πριν εμφανιστούν στο δικαστήριο. Πολλά αποδεικτικά στοιχεία «εξαφανίστηκαν» – παραδείγματος χάριν ο λοστός με τον οποίο ο Εμμανουηλίδης χτύπησε τον βουλευτή Λαμπράκη.

Ο Γκοτζαμάνης δήλωσε πως ήταν ο Χατζηαποστόλου που χτύπησε τον Λαμπράκη και η ένταση του δικαστηρίου ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Από την άλλη, μάρτυρες αποκάλυψαν ότι πριν από την έξοδο του Λαμπράκη απ’ το κτίριο, το τρίκυκλο κυκλοφορούσε ανενόχλητο στους δρόμους που είχε κλείσει η αστυνομία.

Η ετυμηγορία

Ο Σπύρος Γκοτζαμάνης  καταδικάστηκε σε 11 χρόνια κάθειρξη για θανατηφόρα σωματική βλάβη είς βέρος του Λαμπράκη και διατάραξη της κοινή ειρήνης.

Ο Μανώλης Εμμανουηλίδης καταδικάστηκε σε 8 χρόνια .

Και στους δύο αναγνωρίστηκε τι ελαφρυντικό του «πρότερου έντιμου βίου» και δεν «ενήργησαν από ταπεινά αίτια».

Ο εισαγγελέας Δελαπόρτας σχολίασε: «Τουλάχιστον αυτό το ελαφρυντικόν είναι ελαφρώς προσβλητικόν».

Η ποινές δεν κράτησαν πολύ. Και οι δύο αφέθηκαν ελεύθεροι από τη Χούντα των Συνταγματαρχών. Οι συνήγοροι πολιτικής αγωγής συνελήφθησαν και εξορίστηκαν και ο ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης φυλακίστηκε.

Το παρακράτος κυβερνούσε πλέον τη χώρα.

«Ο Λαμπράκης Ζει»

Στις 8  Ιουνίου του 1963, μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη στις 22 Μαΐου 1963, οργανώνεται η Δημοκρατικής Κίνησης Νέων Γρηγόρης Λαμπράκης που θα γινόταν αργότερα η λεγόμενη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη. Στο έμβλημα της Νεολαίας Λαμπράκη αναγραφόταν το χαρακτηριστικό «Ζ», επηρεασμένο από το σύνθημα «Ο Λαμπράκης Ζει»

ΠΗΓΗ ΙΝ.GR