Το μεγάλο ΟΧΙ

Της Δρ. Βασιλικής Λάζου

Ξημέρωνε 28 Οκτωβρίου 1940 όταν ο Ιταλός πρεσβευτής παρέδιδε στον Ιωάννη Μεταξά το τελεσίγραφο του Μουσολίνι, απαιτώντας την ελεύθερη διέλευση και εγκατάσταση ιταλικών στρατευμάτων σε καίρια σημεία της Ελλάδας. Η απάντηση «Alors c’est la guerre» έμελλε να συμπυκνωθεί στη συλλογική μνήμη ως το ΟΧΙ της Ελλάδας απέναντι στη φασιστική επιβολή. Έκτοτε, το «ΟΧΙ του Μεταξά» χρησιμοποιήθηκε συχνά με τρόπο που επιχείρησε να «αθωώσει» πολιτικά το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Η απλοϊκή σκέψη: αφού αντιστάθηκε στον Μουσολίνι, δεν θα μπορούσε να είναι φασίστας. Όμως ο Μεταξάς δεν επέλεξε μόνος του: η Ελλάδα, από τα πρώτα της βήματα, ήταν δεμένη στη βρετανική γεωπολιτική τροχιά. Η Μεγ. Βρετανία έλεγχε την Ανατολική Μεσόγειο, και ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄ υπήρξε ο θεματοφύλακας αυτής της σύνδεσης. Ο Μεταξάς, ως δικτάτορας διορισμένος από τον θρόνο, δεν μπορούσε παρά να απαντήσει όπως απάντησε.

Την πραγματική απάντηση ωστόσο την έδωσε ο ίδιος λαός. Στις αποβάθρες των τρένων, στα χωριά και στις πόλεις, εργάτες, αγρότες, νέοι και νέες αναχωρούσαν «με το χαμόγελο στα χείλη» – όχι από άγνοια, αλλά από συναίσθηση καθήκοντος. Αυτοί απέκρουσαν τον ιταλικό στρατό, αυτοί πέρασαν στην αντεπίθεση, αυτοί έγραψαν το έπος της Πίνδου. Και όταν μετά τη γερμανική εισβολή η κυβέρνηση και ο βασιλιάς εγκατέλειψαν τη χώρα, αυτοί έμειναν εδώ. Αυτοί οργάνωσαν τη μεγαλύτερη αντιστασιακή δράση στην κατεχόμενη Ευρώπη. Αυτοί συνέχισαν την αλυσίδα του 1821, παλεύοντας ταυτόχρονα για εθνική και κοινωνική χειραφέτηση. Γι’ αυτό το ΟΧΙ δεν ανήκει σε κανέναν μονάρχη, κανέναν δικτάτορα. Ανήκει σε εκείνον που το πλήρωσε με αίμα: τον λαό.

Και σήμερα, ο ίδιος λαός βρίσκεται ξανά μπροστά σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι. Όχι απέναντι σε ξένο στρατό, αλλά απέναντι σε μια εσωτερική υπονόμευση της ίδιας της κοινωνικής και δημοκρατικής του υπόστασης. Τα σκάνδαλα που ξεσπούν το ένα πίσω από το άλλο —όπως αυτό του ΟΠΕΚΕΠΕ, όπου δημόσιο χρήμα που προοριζόταν για τους παραγωγούς κατέληγε σε παράνομα δίκτυα και «ημέτερους»— δεν είναι μεμονωμένα περιστατικά. Είναι συμπτώματα ενός συστήματος που θεωρεί το κράτος λάφυρο. Η συγκάλυψη της τραγωδίας στα Τέμπη, η συστηματική προσπάθεια να αποσιωπηθούν ευθύνες, να φορτωθούν όλα σε «ανθρώπινο λάθος», δεν αποτελεί απλώς αδικία για τους νεκρούς. Είναι πράξη βαρβαρότητας απέναντι σε μια ολόκληρη κοινωνία, που καλείται να ξεχάσει για να μην ενοχλήσει τους ισχυρούς.

Την ίδια ώρα, ο κοινωνικός αυταρχισμός γίνεται καθημερινότητα: ποινικοποίηση της διαμαρτυρίας, καταστολή, στοχοποίηση όσων διεκδικούν, πρόσχημα «τάξης και ασφάλειας» για να παγιωθεί ο φόβος ως κοινωνική παιδαγωγία. Απέναντι σε όλα αυτά, το νέο ΟΧΙ δεν είναι επετειακή αναφορά. Είναι ιστορικό καθήκον.

Όχι στην αρπαγή του δημόσιου πλούτου.
Όχι στην εκποίηση της εθνικής κυριαρχίας.
Όχι στη μετατροπή της χώρας σε προκεχωρημένο φυλάκιο ξένων σχεδιασμών.
Όχι στον φόβο, την σιωπή, την υποταγή.

Αντίσταση και αλληλεγγύη – τότε, τώρα και πάντα.

Γιατί, όπως μας θυμίζει ο Βάρναλης, ο λαός είναι η πατρίδα. «Αυτός πατρίδα κι ανθρωπιά, το σήμερα και τ’ αύριο και το μεγάλο χτες».