Ένα Όραμα για τη Γεωργία και τα Τρόφιμα & Πορεία προς το προσεχές Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο. Τα μηνύματα των Ανακοινώσεων της ΕΕ για την ΚΑΠ μετά το 2027.

Κώστας Μπαγινέτας,
Γενικός Γραμματέας Αγροτικής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων, ΥπΑΑΤ

Σύνοψη των Ανακοινώσεων

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στις 19 Φεβρουαρίου παρουσίασε το «Όραμά της για τη Γεωργία και τα Τρόφιμα», έναν οδικό χάρτη για το μέλλον της γεωργίας και των τροφίμων στην Ευρώπη του 2040.

Πιο συγκεκριμένα, η εν λόγω Ανακοίνωση για το «Όραμά της για τη Γεωργία και τα Τρόφιμα» περιλαμβάνει τέσσερις τομείς προτεραιότητας, οι οποίοι στοχεύουν στη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας και βιωσιμότητας του πρωτογενούς τομέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίοι αναφέρονται σε:

1. Έναν ελκυστικό και προβλέψιμο αγροτικό τομέα.
2. Έναν ανταγωνιστικό και ανθεκτικό αγροτικό τομέα.
3. Έναν ανθεκτικό αγροτικό τομέα με προοπτική για το μέλλον.
4. Έναν αγροτικό τομέα με δίκαιες συνθήκες διαβίωσης και εργασίας στις αγροτικές περιοχές.

Σε αυτό το πεδίο εξελίξεων, στις 11 Φεβρουαρίου παρουσιάστηκε και η Ανακοίνωση με τίτλο «Πορεία προς το προσεχές Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο» που αφορά στον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά το 2027, στοχεύοντας σε έναν επόμενο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός, ο οποίος θα ικανοποιεί τις προσδοκίες και τις αναδυόμενες προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σημαντικά μηνύματα των Ανακοινώσεων αναφορικά με το μέλλον της ΚΑΠ μετά το 2027

Ωστόσο, διατρέχοντας και αναλύοντας τα κείμενα των παραπάνω Ανακοινώσεων, αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία, και το παρόν άρθρο θέλει να αναδείξει, είναι οι προβληματισμοί που αναδεικνύονται μέσα από τα συγκεκριμένα κείμενα αναφορικά με την επικείμενη συζήτηση για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική μετά το 2027.

Παρακάτω παρουσιάζονται συνοπτικά τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις σχετικές αναφορές που γίνονται στις Ανακοινώσεις.

Καλύτερα στοχευμένη δημόσια στήριξη & Προκλήσεις πολιτικής για το προσεχές Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο

Η δημόσια στήριξη μέσω της ΚΑΠ εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για τη στήριξη του εισοδήματος των γεωργών. Ωστόσο, η μελλοντική στήριξη της ΚΑΠ θα είναι περισσότερο προσανατολισμένη προς τους γεωργούς που δραστηριοποιούνται ενεργά στην παραγωγή τροφίμων, την οικονομική ευρωστία των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και τη διατήρηση του περιβάλλοντος.

Επιπλέον, η στήριξη θα πρέπει να προσανατολίζεται περαιτέρω προς στους γεωργούς που τη χρειάζονται περισσότερο, με ιδιαίτερη προσοχή στους γεωργούς σε περιοχές με φυσικούς περιορισμούς, στους γεωργούς νεαρής ηλικίας και στους νέους γεωργούς, καθώς και στις μεικτές γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Αναφορικά με αυτό, θα εξεταστεί το ενδεχόμενο ενισχυμένης χρήσης μέτρων όπως η προοδευτική μείωση και η επιβολή ανώτατων ορίων, λαμβανομένων υπόψη των διαφορετικών διαρθρωτικών και τομεακών πραγματικοτήτων των κρατών μελών.

Η επισιτιστική ασφάλεια και η προστασία της φύσης στηρίζουν την ποιότητα ζωής της Ευρώπης, αλλά αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες δυσκολίες. Με βάση τις συστάσεις από τον Στρατηγικό Διάλογο για το Μέλλον της Γεωργίας, και το υπό έκδοση Όραμα για τη Γεωργία και τα Τρόφιμα, μια Κοινή Αγροτική Πολιτική που είναι κατάλληλη για τον επιδιωκόμενο σκοπό πρέπει να παρέχει στοχευμένη στήριξη στους γεωργούς που τη χρειάζονται περισσότερο, να προωθεί θετικά περιβαλλοντικά και κοινωνικά αποτελέσματα μέσω ανταμοιβών και κινήτρων για υπηρεσίες οικοσυστήματος, καθώς και να στηρίζει τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για ακμάζουσες αγροτικές περιοχές. Πρέπει να καταστεί απλούστερη, στοχευμένη και να βρει τη σωστή ισορροπία μεταξύ κινήτρων, επενδύσεων και ρύθμισης, και να διασφαλίσει ότι οι γεωργοί διαθέτουν δίκαιο και επαρκές εισόδημα.

Αξιοποίηση κάθε ευκαιρίας για καινοτομία που ανταμείβει τους γεωργούς & Προκλήσεις πολιτικής για το προσεχές Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο

Μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία προσφέρει στους γεωργούς νέες ευκαιρίες για συμπληρωματικές πηγές εισοδήματος. Συγκεκριμένα παραδείγματα αποτελούν ο αναπτυσσόμενος τομέας της βιολογικής παραγωγής και οι οικολογικές γεωργικές πρακτικές (όπως η ανθρακοδεσμευτική γεωργία και η βιοοικονομία) που συνδυάζουν τις οικονομικές δυνατότητες με τα περιβαλλοντικά αποτελέσματα και την κοινωνική ευθύνη.

Επίσης, υπό το πρίσμα αυτών των κινδύνων, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο συνέστησε τη θωράκιση της Ενωσιακής χρηματοδότησης για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή στις προκλήσεις του μέλλοντος. Αυτό θα απαιτήσει εντατικοποίηση των εργασιών για την ανθεκτικότητα και την ετοιμότητα όσον αφορά την κλιματική αλλαγή και τα ύδατα. Κατά την επιδίωξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας, στο πλαίσιο της στρατηγικής μας για την οικονομική ανάπτυξη, η προετοιμασία για αυξανόμενους κλιματικούς κινδύνους θα πρέπει να αποτελέσει πρωταρχικό στόχο για τη δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσο σε εσωτερικό όσο και σε εξωτερικό επίπεδο.

Στρατηγική για την ανανέωση των γενεών

Το μέλλον της επισιτιστικής αυτοδυναμίας στην Ευρώπη το 2040 εξαρτάται από τους γεωργούς νεαρής ηλικίας και τους νέους γεωργούς του σήμερα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα κατευθύνει τις εργασίες σχετικά με τη στρατηγική για την ανανέωση των γενεών, η οποία θα παρουσιαστεί το 2025, σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη. Η στρατηγική αυτή θα παρέχει συστάσεις για την πολιτική αντίδραση και τα απαιτούμενα μέτρα, τόσο σε ενωσιακό όσο και σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

Διαφοροποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού

Σήμερα, η επισιτιστική αυτοδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγόμενες εισροές, όπως τα λιπάσματα, οι ζωοτροφές, πρωτεΐνες και η ενέργεια. Ως εκ τούτου, η μείωση αυτών των στρατηγικών εξαρτήσεων και η ελαχιστοποίηση των κινδύνων για τις αλυσίδες εφοδιασμού είναι καίριας σημασίας.

Εξασφάλιση της ανθεκτικότητας του αγροδιατροφικού τομέα σε αρμονική συνύπαρξη με τη φύση & Ενωσιακός προϋπολογισμός με μεγαλύτερο αντίκτυπο

Στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, καθώς και να καταπολεμήσει και να αντιστρέψει την υποβάθμιση του περιβάλλοντος.

Η μελλοντική ΚΑΠ θα αξιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να παρασχεθεί καλύτερη στήριξη στους γεωργούς για την περαιτέρω μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τις γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητές τους. Επιπλεόν, γίνονται σταδιακά βήματα για την άντληση χρηματοδότησης από τον ιδιωτικό τομέα, κάτι το οποίο θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω ως συμπληρωματική πηγή εισοδήματος πέραν της δημόσιας στήριξης.

Η αξιοποίηση πηγών χρηματοδότησης πέραν της τραπεζικής χρηματοδότησης εξακολουθεί να υπολείπεται των δυνατοτήτων της. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αξιοποιήσει καλύτερα τον προϋπολογισμό της για να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους και να μοχλεύσει μεγαλύτερα ποσά εθνικής, ιδιωτικής και θεσμικής χρηματοδότησης.

Για να χρηματοδοτηθεί η πράσινη, η ψηφιακή και η κοινωνική μετάβαση είναι απαραίτητη η μεγιστοποίηση των δημόσιων επενδύσεων και η μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων.

Ετοιμότητα του αγροδιατροφικού τομέα και θωράκισή του έναντι των κινδύνων & Ενωσιακός προϋπολογισμός με περισσότερη ευελιξία

Η μελλοντική ΚΑΠ θα στηρίξει, με πιο στοχευμένο τρόπο, μέτρα και επενδύσεις που θα καταστήσουν τον γεωργικό τομέα πιο ανθεκτικό στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, όπως τη θέσπιση συστημάτων ασφάλισης κινδύνου για τους παραγωγούς. Θα ενισχυθούν τα κίνητρα για τους γεωργούς προκειμένου να μειωθεί η ευαλωτότητά τους και η έκθεσή τους σε κινδύνους μέσω της προσαρμογής σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης, καθώς και τα κίνητρα για τον επιμερισμό των κινδύνων μεταξύ των γεωργών (π.χ. μέσω οργανώσεων παραγωγών ή συνεταιρισμών).

Ο προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να εξισορροπεί την προβλεψιμότητα για τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις με την ευελιξία για την αντιμετώπιση κρίσεων. Στο πλαίσιο αυτό, χρειάζεται ευελιξία για να ανταποκρίνεται σε απρόβλεπτες ανάγκες (π.χ. μεγάλες οικονομικές κρίσεις ή φυσικές καταστροφές) ή για να χρηματοδοτεί νέες προτεραιότητες ανάλογα με το ταχέως εξελισσόμενο παγκόσμιο τοπίο.

Εξέλιξη της υπάρχουσας κατάστασης

Υπό το πρίσμα των πολιτικών και δημοσιονομικών προκλήσεων που εξετάζονται στην παρούσα Ανακοίνωση, για να μπορέσει ο προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιτύχει αυτούς τους στόχους, η υπάρχουσα κατάσταση χρηματοδότησης απαιτεί αλλαγή.

Μια νέα προσέγγιση για έναν σύγχρονο προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να έχει ως επίκεντρο: α) ένα Σχέδιο για κάθε χώρα με βασικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, με έμφαση στις κοινές μας προτεραιότητες και β) ένα Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας για τη δημιουργία επενδυτικής ικανότητας που θα στηρίζει στρατηγικούς τομείς και τεχνολογίες ζωτικής σημασίας για την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Συμπέρασμα

Οι παραπάνω Ανακοινώσεις συνδυαστικά παρουσιάζουν τις στοχεύσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που θα επηρεάσουν στη συνέχεια τόσο τον προϋπολογισμό όσο και το θεσμικό πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της επόμενης προγραμματικής περιόδου 2028-2034.

Με αφορμή τα παραπάνω κείμενα μπορούμε να πούμε ότι ανοίγει ο διάλογος για τις επερχόμενες αλλαγές.