ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΟΣ «ΕΝΑΓΚΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΜΗ ΑΠΟΓΑΛΑΚΤΗΣΗ» ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ

Γράφει ο
Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος

Το παρών κείμενο γράφεται με αφορμή, τις ατέρμονες, άοκνες προσπάθειες, τις από της σύστασης του Κράτους το 1833,το νομοσχέδιο περί Δήμων και Κοινοτήτων, ένα νομοσχέδιο όμοια και ίδιο με τα προηγούμενα. Στόχος η κατά το δοκούν ελάχιστη χρηματοδότηση, κάτι ψίχουλα, αν είσαι « δόκοσμας» ο απόλυτος έλεγχος 

Οι πελατειακές σχέσεις και οι μικροπολιτικές εξαρτήσεις είναι αυτές που διαχρονικά καθόριζαν την πορεία των Δήμων και Κοινοτήτων. Aπο την έναρξη της λειτουργίας του νεοσύστατο κράτους,(1833) ο Δήμος ήταν επιφορτισμένος νομοθετικά με ποικίλες δραστηριότητες, να εκτελεί τεχνικά έργα, τα θέματα υποδομής, αποχέτευσης, ύδρευσης, φωτισμού, οδοποιίας, τη μέριμνα για τη στέγαση εκπαιδευτηρίων και τη λειτουργία τους, προβλήματα μέριμνας και πρόνοιας ενδεών ατόμων, καθαριότητα, τη μελέτη και την υλοποίηση του σχεδίου της πόλης, τα θέματα της υγείας, τη λειτουργία και ανοικοδόμηση ναών και θρησκευτικών ιδρυμάτων, την οργάνωση τοπικών πολιτιστικών εκδηλώσεων, ο Δήμος μπορούσε να τα υλοποιήσει με τα χρήματα από τη φορολογία των πολιτών, δωρεών, με το νόμο ΝΣΤ’ της Βουλής του 1827 παραχωρήθηκαν τα μετρικά δικαιώματα του στατήρος (πλάστιγγας), η ενίσχυση οικονομικά με το ψήφισμα της 4ης Φεβρουαρίου 1830, με το οποίο καθοριζόταν οι επιτόποιοι φόροι, όπως τα τέλη πωλουμένων εμπορευμάτων, πανηγύρια, αγορές, αποθήκες, σφαγεία, δάνεια, παραπήγματα αγορών, εράνους κλπ.

Ήταν τότε που «Η ΠΟΛΗ ΕΙΧΕ ΤΟ ΛΟΓΟ» Σήμερα, παρά την πληθώρα των αρμοδιοτήτων – στα χαρτιά- με τα οποία «φορτώνεται» ο Δήμος, χωρίς την επαρκεί χρηματοδότηση και την πρωτοβουλία και ελευθερία δράσεων, έχει αποβεί σε εγκλωβισμό χωρίς τα όποια θετικά αποτελέσματα για τους δημότες. Είναι μια κατάσταση που συνεχώς επιδεινώνεται, με κυβερνητική προσπάθεια στον όλο και πιο πολύ περιορισμό απρόσκοπτων ενεργειών του Δήμου.

Μια κατάσταση ατέρμονων αντιπαραθέσεων και διαμάχης. Η εκάστοτε κυβέρνηση ασκεί αυστηρό έλεγχο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση αφενός, και αφετέρου ουδέποτε υπήρξε ένας καλοπροαίρετος αρωγός.

Η σοβαρή αφαίρεση ουσιαστικών αρμοδιοτήτων από το Δήμο και η παντελής αυτοδιοικητική ελευθερία, με σκοπό την αποδυνάμωση του ρόλου και η πλήρης χειραφέτηση και ποδήγιση, έχουν καταστήσει το Δήμο ένα άβουλο όργανο. Κάτω από τέτοιες συνθήκες ο Δήμος, όσο και αν προσπαθεί, όσο και το επιθυμεί, δεν μπορεί να διαδραματίσει το ρόλο για τον οποίο οι πολίτες τον εξέλεξαν.

Ποια είναι σήμερα η ιστορική, γεωγραφική, κοινωνική και οικονομική φυσιογνωμία της κάθε πόλης με αυτή τη δόμηση, την οικονομική ασφυξία, την ανύπαρκτη δράση ελευθερίας δράσεων-μιας και όλα εκπορεύονται από το επιτελικό και συγκεντρωτικό Κράτος; Διακυβέρνηση που εκπορεύεται με στόχο που πηγάζει από τις ψηφοθερικές εξαρτήσεις και τα προσωπικά και πολιτικά οφέλη.

Οι όποιες ενέργειες του Δήμου για μια θετική και μελλοντική εξέλιξη «σκονταύτη και ανατρέπεται» από τις πιέσεις των ισχυρών δημοτών και των «ημετέρων». Νομοθετικά έχει εκατοντάδες αρμοδιοτήτες, ελευθερία και οικονομική βοήθεια δεν έχει.

Το 1834 όταν οι Δημογέροντες, οι οποίοι διοικούσαν τους δήμους και τις κοινότητες από την κατάληψη του κράτους, 1456 μέχρι το 1821-αντικαταστάθηκαν από τους Δήμους, σύμφωνα με το Νόμο, «Περί συστάσεως των Δήμων», το σύστημα της δημογεροντίας, της Οθωμανικής διακυβέρνησης έπαψε να λειτουργεί. Οι πρώτες Δημοτικές εκλογές διενεργήθηκαν το 1835, με το Νόμο του 1833, και ο διορισμός των Δημάρχων πραγματοποιήθηκε με Βασιλικό Διάταγμα.

Η αντιβασιλεία του Όθωνα ακολούθησε τον τρόπο διοίκησης και της διαίρεσης της χώρας με βάση το σύστημα των κρατών της Δύσης.

Η διοικητική διαίρεση οργανώθηκε σε τρεις βαθμίδες: τη Νομαρχία, την Περιφέρεια και το Δήμο. Με το μοντέλο αυτό διακυβέρνησης θεσπίστηκαν ελεύθερες εκλογές με ευρύ εκλογικό σώμα.

Δικαίωμα του Δημότη είχαν οι πολίτες οι γεννημένοι στην πόλη, οι αγωνιστές, οι φιλέλληνες και αυτοί που αποκτούσαν ιθαγένεια από το γάμο. Δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι είχαν μόνο οι άνδρες, μόνιμοι κάτοικοι, που είχαν συμπληρώσει το 25ο έτος της ηλικίας τους, που είχαν εκπληρώσει τις φορολογικές τους υποχρεώσεις. Εξαίρεση οι κατάδικοι και οι εγκληματίες.

Στη διάρκεια αυτού του τρόπου της Τοπικής Διοίκησης, με απόλυτη μοναρχία, (1835-1843)διενεργήθηκαν ελεύθερες εκλογές για το Δημοτικό Συμβούλιο και ο Δήμαρχος επιλεγόταν ύστερα από πρόταση του Δημαιρεσιακού Συμβουλίου.

Επίσης νέος τρόπος εκλογικού σώματος υπήρξε στη διάρκεια της Συνταγματικής Μοναρχίας-Σύνταγμα του 1843- από το 1844 μέχρι το 1864, (το τέλος του Όθωνα). Αργότερα με το Νόμο ΧΜΗ’ του 1877, προσόντα για το δικαίωμα ψήφου αποτελούσαν η ιθαγένεια και το 21ο έτος της ηλικίας.

Το Δημαιρεσιακό Συμβούλιο απαρτιζόταν από το Δημοτικό Συμβούλιο με επιπλέον ίσο αριθμό των φορολογουμένων και εχόντων το δικαίωμα ψήφου. Την επιλογή του Δημάρχου την είχε το Κράτος και όχι οι δημότες, δηλαδή ο βασιλιάς διόριζε το Δήμαρχο και τον Πάρεδρο. Όλες οι διοικητικές αποφάσεις προϋπόθεταν την έγκριση της Νομαρχίας.

Η αλλαγή του εκλογικού συστήματος με το Νόμο ΣΤΓ’ του 1864 «Περί Δημαιρεσιών» εφαρμόζεται στις εκλογές του 1866, καθιερώνεται η άμεση εκλογή του Δημάρχου. Η εκλογή γίνεται δια αμέσου καθολικής και μυστικής δια σφαιριδίων ψηφοφορία και με συμμετοχή όλων των αρρένων των εχόντων συμπληρώσει το 21ο έτος της ηλικίας τους. (Δ.Θ.Νάτσιος).     

Το 1930 κατοχυρώνεται το δικαίωμα ψήφου των γυναικών για εγγράμματες ελληνίδες άνω των τριάντα ετών. Το δε δικαίωμα όλων των γυναικών να εκλέγουν και να εκλέγονται κατοχυρώθηκε το 1952 με το Νόμο 2159. Με πολλά θετικά στοιχεία ο Νόμος ΣΤΓ’ του 1864, η άμεση εκλογή Δημάρχου και του Δημ. Συμβουλίου, η διάρκεια 4 ετών διοίκησης. Ανασταλτικός παράγοντας η ανάπτυξη πελατειακών σχέσεων μεταξύ δημάρχων, κομματαρχών οι οποίοι επηρεάζουν τους τοπικούς βουλευτές και ελέγχουν την κυβέρνηση.

Αυτό το ζήτημα θα πάρει τέτοιες διαστάσεις ώστε να συντελέσει το 1912 στην αναμόρφωση του συστήματος της Δημοτικής και Κοινοτικής Διοίκησης. Ψηφίζεται ο Νόμος ΔΝΖ’ «Περί συστάσεως Δήμων και Κοινοτήτων». Είναι το έτος της ενθρόνισης του Γεωργίου Α’ και της έναρξης των Βαλκανικών Πολέμων.

Με τούτο το νόμο καταργείται η φορολογική αυτοτέλεια της Τοπικής Διοίκησης με την οικονομική εξάρτηση από το Κεντρικό Κράτος, και το Πολιτικό και Κομματικό σύστημα, η αφαίρεση βασικών αρμοδιοτήτων, όπως η εκπαίδευση, η κοινωνική πρόνοια, τα θέματα της πολεοδομίας, η πρόσληψη υπαλλήλων και εργαζομένων, η καθαριότητα κλπ.

Το θέμα που προβληματίζει κάθε σκεπτόμενο πολίτη αλλά και Δημάρχους που δεν ανήκουν στη σφαίρα επιρροής και εξάρτησης της Κυβέρνησης, γιατί δεν σηκώνουν «μπαϊράκι»,και να απαιτήσουν την απόλυτη ανεξαρτησία τους, την είσπραξη των τελών κυκλοφορίας, του ΕΜΦΙΑ κλπ. Να γίνου όνομα και πράμα Αυτοδιοικητικοί!


1.    «ΟΙ ΔΗΜΑΡΧΟΙ ΤΗΣ ΛΑΜΙΑΣ,1836-1996» Δημητρίου Θ. Νάτσιου, Λαμία 1996
2.    «ΟΤΑΝ Η ΠΟΛΗ ΕΙΧΕ ΤΟ ΛΟΓΟ» Μαρία Δανιήλ, Εκδ. ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ-Κ&Μ ΣΤΑΜΟΥΛΗ 2024
3.    Φωτογραφία του Γεωργίου Λαμπάκη. Το κτήριο της Πλατείας Ελευθερίας, άλλοτε ως ξενοδοχείο της οικ. Παπαχρήστου, τις δε δεκαετίες ’80 και ‘90 λειτούργησε ως Δημοτικό Κατάστημα του Δήμου Λαμιέων.(Αρχείο Δαβανέλλου.