ΚΥΠΡΟΣ: 1974 – 2024. ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ! 50 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ
Γράφει ο Χρήστος Δελημπούρας
πρ. Σχολικός Σύμβουλος,
Προϊστάμενος Π.Ε.
«Καρτερούμεν μέραν νύχταν
να φυσήσ’ ένας αέρας
στουν τον τόπον
πόν’ καμένος…
για να φέξει καρτερούμεν
το φως τζείνης της ημέρας»
(Δημήτρης Λιπέρτης,
Κύπριος ποιητής)
Οι σειρήνες που ηχούν κάθε χρόνο στις 20 Ιουλίου δε σε αφήνουν να ξεχάσεις. Στις 05:30 το πρωί ηχούν όπως τότε, πριν από 50 χρόνια, που ήχησαν στην έναρξη της τουρκικής εισβολής. Ο ήχος τους διαπεραστικός, έντονος, ξυπνάει μνήμες ξεριζωμού, βίας και πόνου. Η τουρκική εισβολή, με την κωδική ονομασία «Αττίλας» άρχισε τα ξημερώματα του Σαββάτου, 20 Ιουλίου του 1974, από τις ακτές της Κερύνειας και διήρκησε βασικά έως και τις 22 Ιουλίου.
Έπειτα με παρέμβαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ κηρύχτηκε εκεχειρία. Οι Τούρκοι όμως παραβίαζαν συνεχώς την εκεχειρία, επεκτείνοντας τις ελεγχόμενες απ’ αυτούς περιοχές.
Στην προέλασή τους λεηλατούσαν, έκαιγαν, εκτελούσαν αμάχους, βεβήλωναν εκκλησίες, κατέστρεφαν μνημεία και άρπαζαν περιουσίες. Χιλιάδες οι νεκροί, οι πρόσφυγες, οι εγκλωβισμένοι, οι αγνοούμενοι. Στις 14 Αυγούστου του 1974 (επιχείρηση «Αττίλας 2») η Τουρκία εξαπέλυσε νέα επίθεση καταλαμβάνοντας τελικά το 37% των εδαφών του νησιού. Η κατοχή συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Βρήκαν τις πόρτες ανοικτές και μπήκαν…
Οι τρεις μοιραίοι άνθρωποι στα τιμόνια τριών χωρών για να αποβεί η 20η Ιουλίου του 1974 η αποφράδα ημέρα για την Κύπρο: Χένρι Κίσινγκερ, Μπουλέντ Ετσεβίτ και Δημήτριος Ιωαννίδης. Με τον πρώτο να επιθυμεί μια διευθέτηση στην ανατολική Μεσόγειο χωρίς την παρουσία των τότε Σοβιετικών. Τον δεύτερο να εφαρμόζει ένα σχέδιο που η Άγκυρα είχε κατά νου από το 1960 και τον τρίτο να τους διευκολύνει αφάνταστα λόγω των εμμονών του και της προδοτικής στάσης. Έμελλε να συμπέσουν αυτοί! Η τελευταία πράξη της υπό τον Δ. Ιωαννίδη Χούντας των Αθηνών ήταν το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου στις 15 Ιουλίου 1974. Στις πέντε ημέρες που ακολούθησαν μέχρι την ημέρα της εισβολής, η Εθνική Φρουρά (ΕΛ.ΔΥ.Κ.) βρισκόταν στο κατόπι του φυσικού ηγέτη της Κύπρου, επιτρέποντας ανενόχλητα τις τουρκικές δυνάμεις να αποβιβάζουν στρατό, να ρίχνουν αλεξιπτωτιστές και να διεκπεραιώνουν σε ελάχιστο χρόνο την επιχείρηση ντε φάκτο διχοτόμησης της Κύπρου. Η βοήθεια, βέβαια, από την Αθήνα ήταν αδύνατο να φτάσει. Τεχνικές ελλείψεις, μεγάλη απόσταση, κακός σχεδιασμός, ανύπαρκτη πολιτική κατεύθυνση. Και αναιδέστατα ο στρατηγός της Χούντας Γ. Μπονάνος να δηλώνει: «Οι Τούρκοι χτυπούν την Κύπρο και εμείς είμαστε Ελλάς».
Η Κύπρος είναι το τρίτο νησί της Μεσογείου σε έκταση 9251 τετρ. χλμ. (τα 3355 υπό τουρκική κατοχή, μετά το 1974) και πληθυσμό 780.000 κατ. (2005) και ανήκει γεωγραφικά στη Μικρά Ασία, πολιτικά, όμως, στην Ευρώπη. Ο πληθυσμός της είναι 80% Ελληνοκύπριοι, 18% Τουρκοκύπριοι και το υπόλοιπο Αρμένιοι, Μαρωνίτες κλπ., σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της απογραφής του 1974, καθώς τα μεταγενέστερα στοιχεία χαρακτηρίζονται ανακριβή.
Η Κύπρος των πάλαι ποτέ Αχαιών που μιλάει την αρχαία αρκαδοκυπριακή διάλεκτο, έχοντας κοινή θρησκεία, κοινά ήθη και έθιμα με τα υπόλοιπα ελληνικά φύλα γνώρισε αρκετούς κατακτητές και δυνάστες. Από τους Αθηναίους πέρασε στους Πέρσες. Την απελευθέρωσε ο Μέγας Αλέξανδρος κι ακολούθησε την κοινή μοίρα του Ελληνισμού στη διάρκεια των ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων. Στη συνέχεια ήρθαν οι Σταυροφόροι του Ριχάρδου Α΄ του Λεοντόκαρδου το 1191. Ακολούθησαν οι Φράγκοι με τελευταία βασίλισσα τη Βενετή Αικατερίνη Κορνάρο Λουζινιάν. Το 1570 καταλαμβάνεται από τους Οθωμανούς Τούρκους που προβαίνουν σε λεηλασίες και μετοίκηση των Τούρκων και άλλων Μικρασιατών στο νησί.
Το 1821 η Κύπρος επαναστατεί. Οι Τούρκοι απαγχονίζουν τον αρχιεπίσκοπο Κυπριανό, τους μητροπολίτες Πάφου, Κιτίου και Κυρήνειας και άλλους προκρίτους του νησιού. Στις 4-6-1878 οι Τούρκοι «ενοικιάζουν» την Κύπρο στους Άγγλους, που την προσαρτούν στην αυτοκρατορία τους το Νοέμβριο του 1914. Μετά την υπογραφή των Συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου (19-2-1959) που κήρυσσαν την Κύπρο Δημοκρατία «υπό την εγγύησιν της Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας», ο δρόμος για τον «Αττίλα» ήταν ανοικτός. Η Χούντα των Αθηνών (Ιωαννίδης) άνοιξε τις «κερκόπορτες».
Η επιβολή της δικτατορίας στην Ελλάδα δημιούργησε ανεξέλεγκτες καταστάσεις, αφού οι εκπρόσωποί τους στην Κύπρο εργάζονταν εναντίον της νόμιμης κυβέρνησης του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, ενώ απέσυραν και τη Μεραρχία που είχε στείλει στο νησί ο Γεώργιος Παπανδρέου. Η παράνομη δραστηριότητά της Ε.ΚΑ Β΄ με το στρατηγό Γεώργιο Γρίβα και διαφόρων Ελλήνων αξιωματικών που είχε στείλει η ελληνική χούντα στην Κύπρο, ανάγκασαν το Μακάριο να ζητήσει την απομάκρυνσή τους τον Ιούλιο του 1974. Λίγες μέρες αργότερα η στρατιωτική χούντα των Αθηνών οργάνωσε πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου (15 Ιουλίου 1974). Ο Μακάριος διέφυγε στο εξωτερικό, ενώ την εξουσία κατέλαβε πραξικοπηματικά ο Νικόλαος Σαμψών. Κατά τις ημέρες που ακολούθησαν μέχρι τις 20 Ιουλίου 1974, συγκρούονταν οι πιστές στο πρόεδρο Μακάριο δυνάμεις με τους πραξικοματίες, με αποτέλεσμα να υπάρχουν νεκροί και τραυματίες, ενώ εκατοντάδες ήταν και οι συλλήψεις.
Στις 20 Ιουλίου 1974 τουρκικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Κύπρο με πρόσχημα την «αποκατάσταση της νομιμότητας». Οι τουρκικές δυνάμεις εντός τριών ημερών κατέλαβαν αρχικά το 3% από το βόρειο κομμάτι του νησιού με τη γνωστή επιχείρηση («Αττίλας 1») και συγκεκριμένα την Κερύνεια και την περιοχή γύρω από την πόλη. Στις 23 Ιουλίου κηρύχτηκε εκεχειρία και τόσο η χούντα των Αθηνών όσο και η πραξικοπηματική κυβέρνηση της Κύπρου κατέρρευσαν.
Ακολούθησαν δύο γύροι διαπραγματεύσεων στη Γενεύη μεταξύ των εμπλεκόμενων χωρών στις οποίες η Τουρκία ζητούσε ομοσπονδιακή λύση, ανταλλαγή πληθυσμών και το 34% των εδαφών του νησιού να ελέγχεται από τους Τουρκοκύπριους.
Στις 14 Αυγούστου οι συνομιλίες της Γενεύης κατέρρευσαν και μόλις μια ώρα μετά η Τουρκία ξεκίνησε δεύτερη επιχείρηση («Αττίλας ΙΙ») κατά την οποία μέσα σε τρεις ημέρες κατέλαβε το 37% του νησιού και εκτόπισε 120.000 Ελληνοκύπριους (άλλες 20.000 παρέμειναν εγκλωβισμένοι), ενώ συνολικά σκοτώθηκαν περίπου 3.000 ελληνόφωνοι Κύπριοι. Γύρω στις 150.000 άνθρωποι (πάνω από το ένα τρίτο των ελληνόφωνων Κυπρίων) προσφυγοποιήθηκαν και 1619 αγνοούνται μέχρι σήμερα. Ένα χρόνο αργότερα 60.000 περίπου Τουρκοκύπριοι μετακινήθηκαν από τις ελεύθερες νότιες περιοχές στις ελεγχόμενες από τις τουρκικές δυνάμεις βόρειες περιοχές.
Το 1983 ανακηρύχτηκε η Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου, αναγνωρισμένη μόνο από την Τουρκία. Η Διεθνής Κοινότητα θεωρεί τα εδάφη της ΤΔΒΚ ως κατεχόμενη από τις τουρκικές δυνάμεις περιοχή της Δημοκρατίας της Κύπρου. Η κατοχή εξακολουθεί να θεωρείται παράνομη, ενώ οι συνομιλίες για λύση του Κυπριακού ζητήματος συνεχίζονται.
