«Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ’21»

Γράφει η Ευαγγελία Δημοπούλου,

Ιστορικός - Αρχαιολόγος

Η συμβολή των Μικρασιατών στον εθνικό αγώνα της ανεξαρτησίας ήταν πολυεπίπεδη, αφού οι Έλληνες της Μικράς Ασίας εκτός από την υλική και  χρηματική συνεισφορά, συμμετείχαν ενεργά στον ένοπλο αγώνα, πληρώνοντας βαρύτατο φόρο αίματος για την ελευθερία του γένους.

Η έκρηξη της επανάστασης στον ευρύτερο χώρο της Μικράς Ασίας δεν ευνοήθηκε για λόγους γεωπολιτικούς και γεωστρατηγικούς, εμποδίζοντας έτσι την ανάπτυξη ενεργού επαναστατικού κινήματος. Παρ’ όλο που  στα δυτικά παράλια της Ιωνίας, υπήρχε ελληνικό στοιχείο που ήταν πολυάριθμο και κραταιό, ο περίγυρος των ελληνικών πόλεων ήταν η συνέχεια της απέραντης τουρκοκρατούμενης ενδοχώρας, απ’ όπου ήταν εύκολο να χτυπηθεί και να κατασταλεί αποτελεσματικά οποιαδήποτε απόπειρα εξέγερσης. Τέλος, για τους ομογενείς πληθυσμούς της κεντρικής Μικράς Ασίας και της Καππαδοκίας, που αποτελούσαν μειοψηφία μέσα στο πολυπληθέστερο τουρκικό στοιχείο, οποιοδήποτε επαναστατικό κίνημα ήταν αδύνατο και καταδικασμένο να αποτύχει.

Έτσι, για να ευοδωθούν οι σκοποί της Φιλικής Εταιρείας συστάθηκε η Φιλόμουσος και Φιλάνθρωπος Γραικική Εμπορική Εταιρεία. Η εταιρία που είχε εκτός των άλλων ως στόχο τη χρηματική ενίσχυση της επανάστασης, είχε ως  έδρες την Μόσχα, την Οδησσό, την Βιέννη και την Κων/πολη. Καθεμιά είχε και μια δευτερεύουσα έδρα και για την Κων/πολη ορίσθηκε η Σμύρνη, όπου οι Έλληνες έμποροι κατείχαν ένα μεγάλο μέρος της οικονομικής της ζωής.

Οι Φιλικοί της Σμύρνης φόρτωσαν κρυφά σε μια γολέτα του Σπετσιώτη καπετάνιου Μέξη 35 βαρέλια μπαρούτι για τις ανάγκες της Επανάστασης, που τα παρέλαβε ο Νικηταράς στις 20/3/1821 στο Οίτυλο της Μάνης, ενώ έστειλαν και πολεμοφόδια στην Πάτρα. Μεταξύ των Σμυρναίων διεξάγονταν μυστικοί έρανοι για την Επανάσταση, μέχρι και η εκκλησία του Μπουρνόβα εκποίησε τα ασημικά της και τα παρεχώρησε στον ελληνικό αγώνα. Ο Φιλικός Ήβος Ρήγας εξασφάλισε 270 βαρέλια πυρίτιδας και 41 καντάρια μολύβι απ’ τους Έλληνες της Σμύρνης και τη διαβεβαίωση για περισσότερα εφ’ όσον ζητηθεί. Στη Μασσαλία Σμυρναίοι έμποροι φόρτωναν κρυφά απ’ την τοπική αστυνομία πολεμοφόδια για τον Αγώνα και τα διοχέτευαν στους Έλληνες αγωνιστές.

Τον Ιούνιο του 1819 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης καλεί τον επικεφαλής των Κυδωνιέων Φιλικών ν’ αποστείλει την πρόθυμη συνεισφορά των συμπολιτών του στους εφόρους της Σμύρνης. Το Φεβρουάριο του 1821 ο Παπαφλέσσας επισκεπτόμενος τις Κυδωνίες ξεσήκωσε με τον πύρινο λόγο του τους Κυδωνιάτες, που του φόρτωσαν ένα καΐκι πυρομαχικά, μπαρούτι, μολύβι, γιαταγάνια, χρυσαφικά, τρόφιμα και 200.000 γρόσια από έρανο όλων των πατριωτών.

Τα έτη 1822 – 1823 ο Ι.Ν. Αγ. Νικολάου Καισαρείας μετά από εκποίηση περιουσιακών του στοιχείων κατέβαλε λύτρα ύψους 1.115 χρυσών λιρών για την απελευθέρωση ομογενών σκλάβων απ’ την Πέργαμο και τις Κυδωνίες. Αυτό καταδεικνύει και τη διαμορφωμένοι εθνική συνείδηση κι αλληλεγγύη μεταξύ Ελλήνων τόσο απομεμακρυσμένων περιοχών όπως οι Κυδωνίες κι η Καισάρεια.

Στον Πόντο ο Ηλίας Κανδύλης ή Κανδύλογλου με εμπορική δραστηριότητα στη Χερσώνα της Κριμαίας κληροδότησε ποσά υπέρ των ελληνικών εκπαιδευτηρίων και μοναστηριών της Τραπεζούντας και 5.000 ρούβλια (500 χρυσές λίρες Αγγλίας) υπέρ της Φιλικής Εταιρείας. Η οικογένεια Σαρασίτου, μεταλλουργοί στην επαρχία Χαλδίας, συνέδραμαν χρηματικώς στον απελευθερωτικό αγώνα με 12.000 γρόσια. Τέλος, Μικρασιάτες Φιλικοί δραστηριοποιούμενοι στο Ταϊγκανρόκ της Ρωσίας αποστέλλουν εισφορές προς την Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδος κατά τη διάρκεια του Αγώνα.

Η ενεργός συμμετοχή των Μικρασιατών στον Αγώνα δεν περιορίζεται στη μύησή τους στη Φιλική Εταιρεία και στη χρηματική ενίσχυση του Αγώνα,  αλλά και στην κατάταξή τους σε διάφορους στρατιωτικούς σχηματισμούς, όπως στη συγκρότηση της Ιωνίου Φάλαγγος και στη δράση τους στα πεδία των μαχών καθ’ όλη τη διάρκεια του Αγώνα. Έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 30 Μικρασιάτες Ιερολοχίτες αλλά κι η οικογένεια Υψηλάντη ήταν ποντιακής καταγωγής.

Εξήντα περίπου Κυδωνιάτες πρόσφυγες στελέχωσαν άμεσα τις τάξεις του τακτικού στρατού στην Καλαμάτα  το 1821 και μέχρι τη μάχη του Πέτα είχαν φθάσει στους 200 όπου εκεί σκοτωθήκαν οι περισσότεροι, ενώ άλλοι προσχώρησαν σε άτακτες στρατιωτικές ομάδες διαφόρων οπλαρχηγών και καπεταναίων. Τον Μάιο του 1823 έγινε στην Κισνόβη της Βλαχίας προσπάθεια δημιουργίας μικρασιατικού στρατιωτικού σώματος, δυστυχώς όμως το εγχείρημα προδόθηκε κι οι επικεφαλής εκτελέσθηκαν.

Ο Κυδωνιάτης Στρατηγός Ευστράτιος Πίσσας, επίσης, μυημένος στη Φιλική Εταιρεία υπολόγισε στα απομνημονεύματά του σε 5.000 τους πεσόντες Κυδωνιάτες. Χαρακτηριστική είναι η ιστορία αυτοθυσίας του Μικρασιάτη, Ιωάννη Σαλτέλλη, ο οποίος πολιορκούμενος απ’ τους Τούρκους στα Ψαρά ανατινάχθηκε παρασύροντας στο θάνατο αρκετούς από τους επιτιθεμένους.

Επιπρόσθετα, ο Σμυρνιός Πέτρος Ομηρίδης – Σκυλίτσης συγκρότησε στόλο από είκοσι πλοία κι οργάνωσε τους Κρητικούς για να επαναστατήσουν. Στις 20/5/1828 κατατίθεται το ναυτολόγιο του δικάταρτου πολεμικού πλοίου «Διώνη» με εννέα Κυδωνιάτες ναύτες σε σύνολο είκοσι. Τέλος, οι Σμυρνιοί Ηλίας Αλεξάνδρου, Μανώλης Ιωάννου κι οι αδελφοί Βασιλειάδη διοικούσαν και συντηρούσαν εξ ιδίων στρατιωτικά σώματα.

Γίνεται εύκολα αντιληπτό, πως οι Έλληνες της Μικράς Ασίας, παρ’ όλο που οι ίδιοι δεν μπορούσαν να αποτινάξουν τον οθωμανικό ζυγό, συνέβαλλαν τα μέγιστα -τόσο σε υλικά αγαθά όσο και σε έμψυχο δυναμικό- για την απελευθέρωση των αδελφών τους στην αντίπερα ακτή του Αιγαίου.


Βιβλιογραφία
Παπαρρηγόπουλος Κ., Ιστορία του Ελληνικού Έθνους
Πίσσας Ε., Στρατηγού Ευστράτιου Πίσσα-Απομνημονεύματα 1821, Αθήνα 2017
HISTORICAL QUEST
Σακκάρης Γ., Ιστορία των Κυδωνιών, Αθήναι 1920
Σαλκιτζόγλου Τ., Η Μ. Ασία στην Επανάσταση του 1821, Αθήνα 2010 ‘Ιδρυμα Μειζονος Ελληνισμού