ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ : STURE LINNER

Γράφει ο Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος.

Sture Linner, ο μέγιστος Σουηδός Ανθρωπιστής, Ελληνιστής, Διανοούμενος, Καθηγητής, Ακαδημαϊκός, Ιστορικός, Λογοτέχνης, Μεταφραστής, Φιλάνθρωπος, αλλά και ο άνθρωπος που έσωσε τη Λαμία και τους κατοίκους από βεβαία καταστροφή στη διάρκεια της Κατοχής και κατά την αποχώρηση των Ναζί από την πόλη μας στις 18 Οκτωβρίου 1944.

Γεννήθηκε από δυο γονείς καλούς, αγαθούς τρυφερούς. Άνθρωποι απλοί, οικογένεια χωρικών της νότιας Σουηδίας. Μεγάλωσε στη Σόλνα, κοντά στη Στοκχόλμη. Ο πατέρας του ασχολήθηκε με τη Real Estate. Ένα μεγάλο, όμως οικονομικό σκανδαλο από τον Ιvar Kruger,έκανε την κτηματομεσιτική αγορά να καταστραφεί. Μαζί της χάθηκαν και οι οικονομικοί πόροι της οικογένειας τους. Τα δύο αγόρια των Linner, εκείνο τον καιρό είναι έφηβοι. Πρέπει να σπουδάσουν. Η πανεπιστημιακή εκπαίδευση εκείνη την εποχή στοιχίζει ακριβά. Ο Sture ανακοινώνει στον πατέρα του ότι θέλει να σπουδάσει λατινικά και ελληνικά. Δεν βρίσκει αντίδραση. Στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης σπουδάζει Ιστορία και Τέχνη της Αρχαιότητας. Συνεχίζει στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλας με τη σπουδή των Λατινικών και Αρχαίων Ελληνικών Γλωσσών. Αρχίζει και Γαλλικά. Στην Ουψάλα, ο επικεφαλής του Πανεπιστημίου και διάσημος αρχαιολόγος Γκέντενμπουργκ, θα του προτείνει υποτροφία του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης για την μεταπτυχιακή του έρευνα στη Ρώμη. Ο ίδιος ο καθηγητής που του πρότεινε την υποτροφία του στέλνει την ακόλουθη επιστολή. «…Θα σε ρωτήσω κάτι που είναι εντελώς τρελό, γι’ αυτό θα δείξω κατανόηση εάν το αρνηθείς. Στο Μόναχο, στο Πανεπιστήμιο, υπάρχουν καθηγητές της Αρχαίας Ελληνικής και Λατινικής που … στο αίμα τους κυλάει Εβραϊκό αίμα. Καθώς καταλαβαίνεις, τους έδιωξαν από το Πανεπιστήμιο. Υποφέρουν φοβερά. Εάν θες, μπορείς να συνεχίσεις την υποτροφία στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Κοντά στο διάσημο Βυζαντινολόγο Franz Dolger θα μπορέσεις να ολοκληρώσεις τη διατριβή σου και παράλληλα να βοηθήσεις, κατά κάποιο τρόπο, τους κατατρεγμένους καθηγητές. Τσιγάρα, φάρμακα, τρόφιμα, ίσως έτσι απαλύνουν την κατάστασή τους…»

Βρίσκεται στο Μόναχο στις αρχές του 1942. Ο πόλεμος μαίνεται σε όλα τα μέτωπα. Ο χειμώνας βαρύς, ο τρόμος τώρα έχει κυριεύσει τις ψυχές των κατοίκων. Τον Ιούνιο του ιδίου έτους ιδρύεται η οργάνωση Weisse Rose, Άσπρο Ρόδο. Γίνεται μέλος με περιβραχιόνιο την σβάτικα και στα χέρια μια σωρό από φυλλάδια με συνθήματα κατά του Χίτλερ, των βασανιστηρίων, των διωγμών, κατά του πολέμου. Ήρθε σε επαφή με τους διωχθέντες Εβραίους καθηγητές. Τους προμηθεύει τα απαραίτητα, και παράλληλα σπουδάζει και συνεχίζει την έρευνα. Φθινωπορινή ημέρα του 1942. Η Γκεστάμπο εισβάλει για έρευνα στο Πανεπιστήμιο. Τρέχει, δραπετεύει. Ο Hans και η αδελφή του Sophie,ηγετικά στελέχη της ομάδας συλλαμβάνονται. Με εντολή του ιδίου του Χίτλερ στάλθηκε ειδικός ανακριτής από το Βερολίνο. Φυλακίστηκαν, καταδικάστηκαν, βασανίστηκαν, αποκεφαλίστηκαν.

Το έτος 1943, η ατμόσφαιρα της Ρώμης και του Μονάχου τον πνίγει. Ζητάει την ενεργό δράση. Στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα γνωρίζει τον διάσημο Αρχαιολόγο και Καθηγητή Αxel W. Persson. Γνωριμία που θα αποδειχθεί σπουδαία. Στη Σουηδία ο πρίγκιπας Carel, επικεφαλής του Ερυθρού Σταυρού, ζητάει τη βοήθεια του Αρχαιολόγου να του συστήσει Σουηδούς εθελοντές που έχουν κάποια σχέση με την Ελλάδα ή γνωρίζουν ελληνικά. Η ανάγκη ήταν μεγάλη. Στην Ελλάδα τα γερμανικά έχουν εισβάλει από το 1941. Ο χειμώνας του 1943 είναι ανελέητος. Το κρύο θερίζει. Οι κατακτητές λεηλατούν, επιτάσσουν σπίτια, κτήρια, κατάσχουν αυτοκίνητα, απαγορεύουν την κυκλοφορία. Ο κρατικός μηχανισμός σε πλήρη κατάρρευση, ενώ ο γερμανικός μηχανισμός τοποθετεί Γερμανούς αξιωματικούς σε κρατικές υπηρεσίες. Η κυβέρνηση απαρτίζεται από «δοσίλογους» Το λιμάνι του Πειραιά έχει κλείσει. Ο ανεφοδιασμός είναι αδύνατος. Τα αγροτικά προϊόντα δυσεύρετα. Η πείνα και οι επιδημίες καραδοκούν. Αποσκελετωμένες, από την πείνα, φιγούρες αφήνουν την τελευταία τους πνοή στους χιονισμένους δρόμους.

Αυτή την τραγική κατάσταση θα προσπαθήσει Ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός, σε συνεργασία με τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, να απαλύνει.

Το αίτημα του πρίγκιπα διαβιβάστηκε μέσω του Πανεπιστημίου της Ουψάλας και του Αρχαιολόγου στον Sture, ο οποίος του εξήγησε πως ήταν γνώστης της Αρχαίας, όμως όχι των Νέων Ελληνικών, αλλά θα τα κατάφερνε. Έτσι του δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσειτη χώρα μας από κοντά, αλλά και τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, Θουκυδίδη, Όμηρο, Αισχύλο…

Ο Ερυθρός Σταυρός διαιρέθηκε σε περιοχές, και η κάθε ομάδα αποτελείτο από είκοσι περίπου εθελοντές. Τόπος εκκίνησης η Αθήνα. Η περιοχή του Sture ήταν η Θεσσαλία. Η ενημέρωση διήρκησε μία εβδομάδα. Εφοδιάστηκε με ένα μικρό αυτοκίνητο ,με τον κόκκινο σταυρό στα πλάγια κα με οδηγό τον Ευγένιο από την Κριμαία.

Στο Βόλο ήταν η βάση των αποθηκών τροφοδοσίας, ρουχισμού και φαρμάκων. Από εκεί τροφοδοτούσε όλη την περιφέρεια. Θα γνωρίσει την Κλειώ στην Αθήνα και θα παντρευτούν στις αρχές του καλοκαιριού του 1944. Από εκείνη τη στιγμή η Κλειώ, η υπεύθυνη για τα παιδικά συσσίτια , τη διανομή του ρουχισμού και των φαρμάκων. Η βάση τους είναι τώρα η ΛΑΜΙΑ. Οι Γερμανοί πολιορκούν την πόλη άγρια, όμως επάνω στα βουνά, ολόγυρα του Καρπενησίου επιχειρούσε ο ΕΛΑΣ, καθώς και οι εγγλέζικες δυνάμεις καταδρομών. Οι μάχες μαίνονται μεταξύ των ανταρτών του ΕΛΑΣ και των δυνάμεων των SS.

Στις 21 Ιουνίου οι Ελασίτες επετέθηκαν σε μια γερμανική αποθήκη στην Υπάτη. Οι δυνάμεις των SS απάντησαν ρημάζοντας την Υπάτη.

Ο Sture έφθασε μετά την λήξη τω ν αντιποίνων. Τριάντα νεκροί και δεκαπέντε τραυματίες. Ο κοντόχοντρος υπολοχαγός με τα κόκκινα μάγουλα και τα λευκά γάντια, είχε δώσει διαταγή να ανάψει μια φωτιά για να κάψει τους σκοτωμένους. Η διαστροφή συνιστούσε την έσχατη, την βαρύτερη ύβρη. Η ταφή στο ευλογημένο χώμα, από τα Χρόνια της Αντιγόνης, είναι ιερό δικαίωμα.

Στις 16 Ιουλίου 1944, οι Γερμανοί επέταξαν το σπίτι τους στην Αθήνα και στις 25 το σπίτι τους στη Λαμία. Αναγκάστηκαν να βρουν κατάλυμα στη Στυλίδα. Ο δρόμος Λαμία- Στυλίδα ήταν ναρκοθετημένος. Το πήγαινε-έλα για τη διανομή τροφίμων ήταν τραγικά επικίνδυνο.

 Στις 12 Οκτωβρίου οι Γερμανοί έφυγαν από την Αθήνα. Ακριβώς εκείνη την ημέρα ο Sture Linner, διαπραγματεύονταν στη Λαμία με τον επικεφαλής Schulze για την τύχη των ΣΑΡΑΝΤΑ γερμανικών αποθηκών τροφίμων, φαρμάκων και ρουχισμού τις οποίες σκόπευαν να τις ανατινάξουν. Τον ικέτευσε να μην το κάνει, καθώς επίσης να μην ανατινάξουν την Ηλεκτρική Εταιρία και τα Δημόσια κτήρια. Ο Schulze και ο συνάδελφός του Hubner, κατανόησαν πόσο παράλογο θα ήταν ένα τέτοιο απάνθρωπο έγκλημα. Εκχωρήθηκαν οι 40 αποθήκες στο Sture. Δώθηκαν τα τρόφιμα και τα φάρμακα και ο ρουχισμός στους πένητες Λαμιώτες και στους κατοίκους της τριγύρω περιοχής. Συνεχίστηκαν τα συσσίτια από την Κλειώ. Σ’ όλη την διάρκεια της παραμονής του στην Ελλάδα ταξίδευε καθημερινά Από τη Λαμία, στην Αθήνα, Βόλο, Πάτρα, Καρπενήσι μοιράζοντας βοήθεια, με κίνδυνο της ζωής του.

Μετά τον πόλεμο υπήρξε διευθυντής μεγάλων σουηδικών εταιριών. Υπηρέτησε στον Ο.Η.Ε κατέχοντας υψηλά αξιώματα. Διατέλεσε βοηθός Γ. Γραμ. και Ειδικός Αποσταλμένος του Ο.Η.Ε. στο Κογκό, μεσολαβητής του Ο.Η.Ε στην Καμπότζη, Επίτιμος Διδάκτορας του Παν. Κύπρου, εμπνευστής και ιδρυτής της νέας βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Ιδρυτής της σουηδικής επιτροπής για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα. Του απονεμήθηκε ο τίτλος του Πρεσβευτή του Ελληνισμού το 2004 από την ελληνική κυβέρνηση.

Οι μεταφράσεις του και τα βιβλία του για τον Όμηρο, Άννα Κομνινή, Μιχαήλ Ψελλό, Αισχύλο, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, για παράδειγμα, αλλά και για πολλά ελληνικά θέματα, πολιτικά, λογοτεχνικά και ιστορικά, αποτελούν πηγές γνώσης για πολλούς βόρειους λαούς, αλλά και για μας.

Το έτος 1997 βρέθηκε ξανά στη Λαμία, στην «Αίθουσα Τέχνης και Πολιτισμού» των Φροντιστηρίων Δαβανέλλος, μαζί με τον σουηδό πρέσβη για την παρουσίαση του βιβλίου του, «Μια σουηδέζα στην Ελλάδα». Πολλοί Λαμιώτες κατέκλυσαν την αίθουσα. Ήταν εκείνοι που ο Sture Linner είχε διασώσει από βέβαιο θάνατο και τους είχε δώσει μια ελπίδα για καλύτερη ζωή. Θυμήθηκαν εκείνο το, « Sture, Sture, έβγα στο μπαλκόνι, η Λαμία σε γυρεύει».

Ο Sture Linner, αυτός ο ανθρωπιστής έσωσε τους Έλληνες και ιδιαίτερα τους Λαμιώτες και τους κατοίκους της περιφέρειας από βέβαιο θάνατο. Μήπως θα πρέπει στη γιορτή της απελευθέρωσης της Λαμίας στις 18 Οκτωβρίου να μνημονεύεται μαζί με τους άλλους δύο τον Κόκκινο και τον Ντεσιμόνε; Μήπως πρέπει να του αποδοθεί μια μεταθανάτια τιμητική αναγνώριση;

Λεωνή Καρόκη, «Στιγμές με τον Sture Linner»,

Εκδόσεις Γκοβόστη, 2009.

Στη φωτογραφία ο Δήμαρχος Γιώργος Ντελής υποδέχεται τον Sture Linner στην «Αίθουσα Τέχνης και Πολιτισμού, ΔΑΒΑΝΕΛΛΟΣ»