Η ΑΝΑΔΟΧΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ - ΜΙΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

Της Αναστασίας Μπράνη , Κοινωνικής Λειτουργού, Αντιπροέδρου του  ΔΣ του ΠΤ ΣΚΛΕ ( Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδας) Στερεάς Ελλάδας.

Η αναδοχή είναι μια πράξη αλτρουισμού και γενναιοδωρίας. Στοχεύει να προσφέρει στα βρέφη, στα μικρά παιδιά, ακόμη και στους εφήβους, στοργή, τρυφερότητα, ασφάλεια, οικογενειακή θαλπωρή, ερεθίσματα και αποκλειστική φροντίδα, ακριβώς όπως μόνο μια ζεστή αγκαλιά μπορεί να προσφέρει…

Ορισμός και σκοπός

Ο θεσμός της αναδοχής ανηλίκων στην Ελλάδα ρυθμίζεται τόσο από τις διατάξεις των άρθρων 1655 έως 1665 του Αστικού Κώδικα, όσο και των άρθρων 6 έως 19 του ν.4538/2018 (ΦΕΚ Α’ 85). Ως αναδοχή ορίζεται η ανάθεση σε τρίτους, αλλά και η ανάληψη από αυτούς του έργου της πραγματικής φροντίδας ενός ανηλίκου, χωρίς να μεταβάλλονται οι νομικές σχέσεις του με τη φυσική του οικογένεια. Με τον όρο πραγματική φροντίδα εννοούνται όλες εκείνες οι καθημερινές πράξεις που είναι αναγκαίες προκειμένου να ικανοποιούνται οι βασικές ανάγκες ανατροφής του παιδιού όπως η κάλυψη της διατροφής του, της ένδυσης, της στέγασης, της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και της εκπαίδευσης.

H φροντίδα του παιδιού μέσω της αναδοχής δεν είναι μόνιμη και θεωρείται ως μια μεταβατική λύση καθώς προσφέρει ένα ασφαλές περιβάλλον στην ανατροφή και ανάπτυξή του παιδιού το οποίο διατηρεί ταυτόχρονα την επαφή του με τη βιολογική του οικογένεια. Βέβαια υπάρχουν και οι περιπτώσεις όπου το παιδί δεν μπορεί ή δεν επιτρέπεται για διάφορους λόγους να επιστρέψει στην φυσική του οικογένεια και η αναδοχή πιθανώς να οδηγήσει στην υιοθεσία του ανηλίκου από τους ανάδοχους γονείς του. Ουσιαστικά η αναδοχή έχει σκοπό να λειτουργήσει ως ενδιάμεσο μέσο προστασίας του παιδιού παρέχοντας τον απαιτούμενο χρόνο και προλειαίνοντας το έδαφος για την εξεύρεση της καταλληλότερης σε σχέση με τις ανάγκες και το συμφέρον του παιδιού μόνιμης επιλογής φροντίδας.

Πως μπορεί κανείς να γίνει ανάδοχος γονέας

Οποίος επιθυμεί να γίνει ανάδοχος γονέας παιδιών τα οποία φιλοξενούνται σε κάποια μονάδα παιδικής προστασίας μπορεί καταρχάς να ενημερωθεί για τον θεσμό της αναδοχής από τις κοινωνικές υπηρεσίες των περιφερειακών ενοτήτων όπου διαμένει οι οποίες είναι αρμόδιες για την αναδοχή. Στη συνέχεια υποβάλλει αίτημα μέσω της διαδικτυακής πύλης www.anynet.gr. Μετά τον έλεγχο των στοιχείων θα ανατεθεί σε ειδικευμένο κοινωνικό λειτουργό η διεξαγωγή κοινωνικής έρευνας του οικογενειακού  περιβάλλοντος ώστε να διερευνηθούν και να αξιολογηθούν οι συνθήκες  ζωής, τα κίνητρά  για την αναδοχή, οι δυνατότητες αλλά και οι επιθυμίες των υποψηφίων να προσφέρουν φροντίδα σε ένα παιδί που δεν μπορεί να ζήσει στη βιολογική του οικογένεια.

Μετά την ολοκλήρωση της κοινωνικής έρευνας με θετική έκβαση, διενεργείται ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης 30 ωρών με σκοπό την  προετοιμασία για τον γονεϊκό ρόλο. Κατόπιν γίνεται η εγγραφή στο Εθνικό Μητρώο Υποψηφίων Αναδόχων Γονέων. Οι αρμόδιες υπηρεσίες ειδοποιούν τον υποψήφιο ανάδοχο γονέα αμέσως μόλις ένα παιδί που οι ανάγκες του, όπως προσδιορίζονται από διάφορα ειδικά χαρακτηριστικά  πχ η ηλικία του, οι περιορισμοί ως προς τον τόπο διαμονής της φυσικής του οικογένειας, η κατάσταση της υγείας του κ.α., ταιριάζουν με τις δυνατότητες και επιθυμίες των υποψήφιων ανάδοχων γονέων. Ακολουθεί η περίοδος γνωριμίας του ανάδοχου γονέα  με το παιδί. Αυτή ξεκινά πάντα από τον φυσικό χώρο του παιδιού, με την επίβλεψη προσώπων αναφοράς που το γνωρίζουν και τα εμπιστεύεται και σταδιακά αξιολογείται το πόσο είναι προς το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού η συγκεκριμένη αναδοχή. Μετά τη θετική εισήγηση της διεπιστημονικής επιτροπής λαμβάνεται η τελική απόφαση για την αναδοχή και υπογράφεται η σχετική σύμβαση, ή εκδίδεται η σχετική δικαστική απόφαση. Οι κοινωνικοί λειτουργοί  παραμένουν στη διάθεση της ανάδοχης οικογένειας για όσο χρόνο διαρκεί η αναδοχή.

Στην ανάδοχη οικογένεια παρέχεται από το κράτος οικονομική ενίσχυση για την κάλυψη των αναγκών του παιδιού για όλη την διάρκεια της αναδοχής και για το χρονικό διάστημα φοίτησης και στράτευσης με όριο τα 26 έτη της ηλικίας του. Η οικονομική ενίσχυση απαλλάσσεται από κάθε φόρο, τέλος ή εισφορά. Τέλος, δίνεται προτεραιότητα στην εγγραφή και δωρεάν φοίτηση σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, φοιτητικές εστίες, παιδικές κατασκηνώσεις

 Προϋποθέσεις

1. Να έχουν συμπληρώσει το  30^ο έτος της ηλικίας του και να μην έχουν υπερβεί  το 60^ο έτος της ηλικίας του (κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης αναδοχής) ή σε περίπτωση αναδοχής και από τους 2 συζύγους, το 60ό έτος της ηλικίας δεν πρέπει να έχει συμπληρώσει τουλάχιστον ο ένας από τους συζύγους.
2. Η ελάχιστη διαφορά ηλικίας αναδόχου γονέα και παιδιού είναι 18 χρόνια και η μέγιστη 50 χρόνια.
3. Οι  υποψήφιοι ανάδοχοι γονείς και όσοι διαμένουν μαζί τους  με αυτούς θα πρέπει να έχουν καλή ψυχική, διανοητική και σωματική υγεία και να μην πάσχουν από χρόνια μεταδοτικά νοσήματα.
4. Δεν  θα πρέπει να  έχουν καταδικασθεί τελεσίδικα ή να μην εκκρεμεί σε βάρος τους ποινική δίωξη για τα αδικήματα εκείνα που επισύρουν έκπτωση από τη γονική μέριμνα, σύμφωνα με το άρθρο 1537 του Αστικού Κώδικα, καθώς και για τα προβλεπόμενα από την εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία περί ναρκωτικών και περί εμπορίας ανθρώπων και οργάνων.
5.  Θα πρέπει να βρίσκονται σε οικονομική κατάσταση ώστε να μπορούν να καλύψουν τα βασικά έξοδα διατροφής, μόρφωσης και ιατρικής περίθαλψης του παιδιού.

  Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της Αναδοχής

Στην Ελλάδα περίπου 2.500 παιδιά διαμένουν στα ιδρύματα. Επίσης ένας σημαντικός αριθμός παιδιών που για λόγους προστασίας απομακρύνονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον παραμένουν σε νοσοκομεία ή μαιευτήρια έως ότου βρεθεί κενή θέση σε κάποιο ίδρυμα. Τις αρνητικές επιδράσεις της ιδρυματικής φροντίδας στην υγιή ανάπτυξη των παιδιών και την πρόκληση σημαντικών βλαβών σε σωματικό, νοητικό, ψυχολογικό και συμπεριφορικό επίπεδο καταδεικνύουν διάφορες έρευνες παγκοσμίως. Οι Κοινές Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες Γραμμές για την προστασία του παιδιού συνοψίζουν της αρνητικές επιπτώσεις της ιδρυματικής φροντίδας σε κάθε τομέα ανάπτυξης των παιδιών, επισημαίνουν τα εξής προβλήματα:

1. Σωματική ανάπτυξη και κινητικές δεξιότητες: Προβλήματα όρασης ακοής και κινητικά προβλήματα, εφόσον τα παιδιά περνούν μεγάλο μέρος της ημέρας σε κούνια, δεν έχουν ερεθίσματα και το παιχνίδι είναι περιορισμένο.

2. Ψυχολογικές συνέπειες: Αρνητικές κοινωνικές συμπεριφορές, επιθετικότητα και απομόνωση εξαιτίας της έλλειψης ενός μόνιμου φροντιστή (όπως είναι η μητέρα) και έλλειψη αλληλεπίδρασης με τρίτα πρόσωπα.

3. Ανάπτυξη συναισθηματικών δεσμών: Υπερβολική φιλικότητα προς όλους και διαρκής αναζήτηση της προσοχής των άλλων.

4. Νοημοσύνη και γλώσσα: Μειωμένες γνωστικές δεξιότητες και προβλήματα στην ομιλία εξαιτίας της έλλειψης ερεθισμάτων.

5. Ανάπτυξη εγκεφάλου:Καταστολή ανάπτυξης του εγκεφάλου με αποτέλεσμα νευρικές ανεπάρκειες ιδιαίτερα στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, στα συναισθήματα και στη γλώσσα.

            Γενικότερα η έλλειψη στενών διαπροσωπικών σχέσεων, το αίσθημα της εγκατάλειψης, το βίωμα των αυστηρών κανόνων που εφαρμόζουν τα ιδρύματα και  η έλλειψη της ιδιωτικής ζωής επιδρούν αρνητικά στην ψυχική υγεία και ευτυχία των παιδιών. Βεβαία και η μετάβαση ενός παιδιού στην ανάδοχη οικογένεια δεν είναι χωρίς προβλήματα στην αρχή  καθώς το παιδί εγκαθίσταται σε ένα νέο σπίτι με άγνωστα προς αυτό πρόσωπα. Με την πάροδο του χρόνου όμως το παιδί μπορεί να  νιώσει ασφάλεια και να αναπτύξει ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς με τους φροντιστές-ανάδοχους γονείς.

Ο Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδας (ΣΚΛΕ) προειδοποιεί: Η παραμονή ενός παιδιού έστω και μία μέρα σε ίδρυμα είναι κακοποιητική για το παιδί. Ο θεσμός της αναδοχής πρέπει να ενισχυθεί και να λειτουργήσει η άμεση τοποθέτηση των παιδιών που οι γονείς τους αδυνατούν να φροντίσουν σε ανάδοχες οικογένειες.