Ιστορική αναδρομή: Πανελλήνια Έκθεση Λαμίας Π.Ε.Λ. (1966 - σήμερα)
Σοβαρές και ραγδαίες είναι οι εξελίξεις για το μέλλον της Πανελλήνιας Έκθεσης Λαμίας. Το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε την προηγούμενη εβδομάδα στη Βουλή μεταφέρει το παλιό ΝΠΔΔ της Πανελλήνιας Εκθεσης Λαμίας στο νέο φορέα με την ονομασία ''Φορέας ΠΕΛ Αναπτυξιακή ΟΤΑ''.
Στόχος των προτεινόμενων ρυθμίσεων είναι να μπει ένα τέλος στους μετέωρους βηματισμούς, να κλείσουν οι εκκρεμότητες του παρελθόντος και η Πανελλήνια Εκθεση Λαμίας να μπεί επιτέλους σε μια αναπτυξιακή τροχιά όπως όλη η κοινωνία απαιτούσε, λειτουργώντας αν είναι δυνατόν 365 ημέρες το χρόνο.
Με αφορμή αυτές τις εξελίξεις ο συμπολίτης μας καθηγητής και για πολλά χρόνια συνεργάτης της εφημερίδας, επιχειρεί μια ιστορική αναδρομή από τη γέννηση του θεσμού μέχρι σήμερα διατρέχοντας όλους τους σταθμούς της πολύχρονης διαδρομής του.
Γράφει ο Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος
Φυσικός
Πρόλογος
Από τη δεκαετία του ’60, η Λαμία αναζήτησε το όνειρο της Θεσσαλονίκης, για τη λειτουργία μιας Πανελλήνιας Έκθεσης, που θα πρόβαλε την επιχειρηματικότητα και τα προϊόντα της Φθιώτιδας και ευρύτερα της Στερεάς Ελλάδας. Η αρχή έγινε το 1966. Στα χρόνια της δικτατορίας, τη συνέχεια ανέλαβε το τοπικό Επιμελητήριο, κάτω από δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Πέτυχε την ίδρυση της Π.Ε.Λ. το 1975, με σχετικό νόμο. Ακολούθησε η δημιουργία της σχετικής υποδομής. Η συνέχεια από το Δ.Σ. της ΠΕΛ εστιάστηκε μόνο στην εβδομάδα λειτουργίας της κυρίως ετήσιας Έκθεσης. Ο τόπος ζητούσε πολύ περισσότερα, που δεν ήρθαν. Για 50 χρόνια επαναλαμβανόταν το ίδιο έργο, σαν η ΠΕΛ να ήθελε να δείξει μόνο ότι υπάρχει. Η απογοήτευση έδειξε το τέλος της διαδρομής αυτής.
Οι τελευταίες 2-3 σημαντικές διοργανώσεις (με τη βοήθεια της ΔΕΘ) επανέφεραν το όνειρο της σωστής ΠΕΛ. Οι αλλαγές που αποφασίστηκαν στο σύνολο της πρώην ΠΕΛ δείχνουν εντυπωσιακές.
Η παρούσα γραφή ακολούθησε τα βήματα της διαδρομής της Έκθεσης Λαμίας από την αρχή του 1966, μέχρι τώρα, με σκοπό να θυμίσει τι έγινε στα 50 χρόνια αυτά. Θυμίζω τη γνωστή ρήση για ανθρώπους, αλλά ισχύει και για τους τόπους όπου ζουν :
”Όποιος δεν θυμάται το παρελθόν του, είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει”.
1. Η αρχή από τη Γεωργική Έκθεση Λαμίας το έτος 1966
Από το 1961, στη Γενική Συνέλευση του Εμπορικού Συλλόγου Λαμίας αποφασίστηκε η διοργάνωση μιας σύγχρονης Έκθεσης στη Λαμία, για προβολή των προϊόντων του τόπου, σε αντικατάσταση της ετήσιας εμποροπανήγυρης[1] (παζάρι) του Μαΐου. Ήταν απαραίτητη η στήριξη των τοπικών φορέων, όπως της τότε Νομαρχίας Φθιώτιδας, του Δήμου Λαμίας, αλλά και του Υπουργείου Εμπορίου.
Το 1966 έχουμε την ίδρυση και διοργάνωση της πρώτης Γεωργικής Έκθεσης Λαμίας (όπως ονομάστηκε), που έγινε κάτω από δύσκολες συνθήκες, σε υπαίθριο χώρο, στην περιοχή Ταράτσας, βόρεια των Γαλανέικων. Η συμβολή του ΕΒΕ ήταν μεγάλη. Πρόεδρος ήταν ο Παναγ. Μουζέλης και αντιπρόεδρος ο Αλέξ. Ζυγούρης. Μεγάλη ήταν η συμπαράσταση του Εμπορικού Συλλόγου Λαμίας, όπως και των οργανώσεων των επαγγελματιών-βιοτεχνών αλλά και του λαού. Η Έκθεση είχε σημαντική απήχηση και ωφέλησε οικονομικά και πολιτιστικά τον τόπο. Υπήρξε σημαντική συμμετοχή από αρκετά μέρη της Ελλάδος.
Για την προοπτική στο 1967 να πραγματοποιηθεί η επομένη Έκθεση Λαμίας, από τους πρώτους μήνες του 1967, από το Δ.Σ. του ΕΒΕ Λαμίας εγκρίθηκε να διατεθεί ποσό 20.000 δρχ. Στις 21 Απριλίου έγινε το πραξικόπημα.
2. Η στήριξη του Επιμελητηρίου Φθιώτιδας στα πρώτα χρόνια της Έκθεσης Λαμίας
Όπως ανέφερε ο νέος (διορισμένος) πρόεδρος του ΕΒΕ Κων. Παναγιωτόπουλος : Η πρώτη διοργάνωση της Έκθεσης Λαμίας ήταν εξαίρετη, μια αξιόλογη εκδήλωση της περιοχής μας, με μεγάλη προσέλευση επισκεπτών και πραγμάτων, που άφησε άριστες εντυπώσεις. Ήταν γεωργική έκθεση με μηχανήματα και με προοπτική γενικής έκθεσης. Πολύ σημαντική ήταν η υπηρεσία που προσέφερε ο Διευθυντής της Γεωργικής Υπηρεσίας Φθιώτιδας Δημήτριος Παπασωτηρίου[2] (1906-1969). Ο οικονομικός απολογισμός της 1ης Έκθεσης Λαμίας ήταν θετικός με ποσό 235.857 δρχ.
Τον Νοέμβριο 1967 το Επιμελητήριο Λαμίας υπέβαλε αίτηση στο υπουργείο Εμπορίου, ζητώντας Άδεια Οργάνωσης της 2ης Έκθεσης Λαμίας. Η απάντηση ήρθε και η άδεια δόθηκε, επιπλέον δε ορίστηκε η 2η ΠΕΛ να είναι Γεωργο-βιομηχανική και Εμπορική, με διάρκεια 15 ημερών.
Στον υπουργό Συντονισμού Νικ. Μακαρέζο, στο Νομάρχη Φθιώτιδας, στο υπουργείο Γεωργίας, στο ΣΚΕ, στο Σύλλογο Φθιωτών Αθήνας εστάλησαν έγγραφα που γνωστοποίησαν τη διοργάνωση της 2ης Έκθεσης Λαμίας και ζητούσαν ηθική και υλική υποστήριξη.
Ο ίδιος υπαίθριος χώρος στα βόρεια της Λαμίας (περιοχή Ταράτσας) ενοικιάστηκε, το δε έργο της μελέτης διαμόρφωσης του εκθεσιακού χώρου ανέλαβε ο πολιτικός μηχανικός Δημ. Πενταγιώτης. Στις 3 Δεκεμβρίου 1967 έγιναν τα εγκαίνια της 2ης Έκθεσης Λαμίας, που αργότερα μετονομάστηκε σε Πανελλήνια Έκθεση Λαμίας (ΠΕΛ).
Το Μάρτιο-Απρίλιο 1968 είχε διαμορφωθεί ο χώρος της Έκθεσης, ετοιμάστηκε Κανονισμός με τους όρους συμμετοχής για εκθέτες. Οι υποδομές στις εγκαταστάσεις (ηλεκτρολογικές, υδραυλικές, κλπ.) ήταν έτοιμες. Μέχρι και ο Ευγένιος Σπαθάρης (Θέατρο Σκιών) ήταν εκεί και έδινε 2 παραστάσεις την ημέρα. Στις 18 Μάη 1968, έγιναν τα εγκαίνια της 3ης Πανελλήνιας Γεωργο-βιομηχανικής Εμπορικής Έκθεσης Λαμίας. Παρέστησαν, ως εκπρόσωποι της κυβέρνησης, οι υπουργοί Γεωργίας Αλέξ. Ματθαίου και Δικαιοσύνης Κων. Καλαμποκιάς, νομάρχες, διευθυντές υπουργείων, οι τοπικές πολιτικές και στρατιωτικές αρχές και πλήθος κόσμου.
Για το χρόνο λειτουργίας της 4ης ΠΕΛ, η Διοίκηση του ΕΒΕ όρισε την περίοδο λειτουργίας 18 Μαΐου-1η Ιουνίου 1969, με τέλεση εγκαινίων στις 17 Μαΐου. Από 4μελή Επιτροπή απονεμήθηκαν από 5 Βραβεία σε εκθέτες (υπηρεσίες και ιδιώτες). Έγινε λαχειοφόρος αγορά που ήταν οικονομική αποτυχία.
Σε ευρεία σύσκεψη με δήμαρχο Λαμίας, Συλλόγους και υπηρεσίες το ΕΒΕ ζήτησε κα οριστεί ο χώρος τέλεσης της επομένης Έκθεσης και να βρεθούν τα αναγκαία χρήματα. Κάτω από την πίεση όλων, η Διοίκηση του ΕΒΕ, κατά πλειοψηφία (με μειοψηφία του προέδρου Κων. Κατσόγιαννου) ανέλαβε τη διοργάνωση της 5ης ΠΕΛ, με ελάχιστα οικονομικά, διαθέτοντας ποσό μόνο 50.000 δρχ. από το αποθεματικό!
Το καλό νέο ήρθε το Μάρτιο 1970. Ο υπουργός Συντονισμού Νικ. Μακαρέζος υπέγραψε ποσό 10.000.000 δρχ. για την αγορά του χώρου μόνιμης στέγασης της Έκθεσης Λαμίας. Η εκθεσιακή περίοδος λειτουργίας της 5ης ΠΕΛ ορίστηκε το διάστημα από 17 έως 31 Μαΐου 1970 και τα εγκαίνια ορίστηκαν για το εσπέρας του Σαββάτου 16 Μαΐου. Το ΕΒΕ ανέλαβε την υποχρέωση να τηρεί χωριστά βιβλία Πρακτικών και Εσόδων-Εξόδων για την ΠΕΛ. Η Επιτροπή[3] Απονομής Βραβείων στους εκθέτες αποφάσισε και δόθηκαν από 7 βραβεία χωριστά σε περίπτερα (α) κρατικά, υπηρεσιών, ΝΠΔΔΔ και (β) ιδιωτών.
Μετά από συνάντηση με το νομάρχη Φθιώτιδας, όπου συζητήθηκε το θέμα της επομένης Εκθέσεως, η Δ.Ε. του ΕΒΕ (με πρόεδρο το Γεώργ. Γαλατά) αποφάσισε να αναλάβει τη διοργάνωση της 6ης Έκθεσης, στο χρονικό διάστημα 23 Μαΐου έως 6 Ιουνίου 1971. Για κάλυψη του προϋπολογισμού της Έκθεσης ζητήθηκε οικονομική ενίσχυση. Για τις τοπικές βιοτεχνίες, ο χώρος του περιπτέρου διατέθηκε δωρεάν. Στις 30 και 31 Μαΐου, έγιναν 2 θεατρικές παραστάσεις από θίασο του Θεάτρου ΒΕΜΠΟ. Μετά τη λήξη της 6ης ΠΕΛ, απονεμήθηκαν από τη σχετική Επιτροπή Απονομής Βραβείων 16 ισότιμα βραβεία.
Την 1η Δεκεμβρίου 1971, η Δ.Ε. του ΕΒΕ μετά από συζήτηση και μελέτη των αποτελεσμάτων των 2 τελευταίων ετών της Έκθεσης, τα οποία είχαν πτωτική πορεία, αποφάσισε ομόφωνα να προτείνει: (α) αναβολή της διοργάνωσης του 1972 για το έτος 1973, (β) επίσπευση της αγοράς του χώρου και των αναγκαίων έργων και (γ) δημιουργία του φορέα-Οργανισμού, που θα αναλάβει την ΠΕΛ.
Ακολούθησε ευρεία σύσκεψη στη Νομαρχία Φθιώτιδας, όπου όλοι αξίωσαν από το Επιμελητήριο να αναλάβει τη διοργάνωση της Έκθεσης στο 1972. Ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Γεώργ. Γαλατάς εξέφρασε επιφύλαξη. Οι οικονομικές διαβεβαιώσεις του υπουργού Νικ. Μακαρέζου και των άλλων (κονδύλιο 450.000 δρχ. του δήμου Λαμίας), αλλά και η επιμονή όλων, έκανε τη Δ.Ε. του Επιμελητηρίου να αναλάβει την πραγματοποίηση της 7ης ΠΕΛ έτους 1972, την περίοδο από 28 Μαΐου έως 4 Ιουνίου 1972. Η εμπειρία των προηγουμένων ετών βοήθησε στην οργάνωση, με δεδομένη την οικονομική στενότητα.
Από το Σεπτέμβριο 1972 η Νομαρχία Φθιώτιδας ζήτησε με έγγραφο από το Επιμελητήριο να αναλάβει και πάλι τη διοργάνωση της επομένης Έκθεσης έτους 1973. Η αντιπρόταση του ΕΒΕ ήταν : να συσταθεί Οργανισμός (φορέας) κατά το πρότυπο της ΔΕΘ, που θα αναλάβει όλη την οργάνωση της 7ης ΠΕΛ και θα αποκτήσει την εμπειρία. Τα άλλα είναι πρόχειρες λύσεις, που θα είναι σε βάρος του κύρους της ΠΕΛ.
Όμως σε νέα ευρεία σύσκεψη, ο νομάρχης Φθιώτιδας και τοπικοί παράγοντες διαβεβαίωσαν για στήριξη, επιμένοντας να μην αναβληθεί η διοργάνωση της ΠΕΛ, για το επόμενο έτος, αλλά το φορτίο το έριχναν στο Επιμελητήριο. Κάθε χρονιά επαναλαμβανόταν η ίδια πίεση, χωρίς να εξασφαλίζουν την οικονομική χρηματοδότηση. Αναγκαστικά, στις 2 Μαρτίου 1973, το ΕΒΕ αποφάσισε να αναλάβει τη διοργάνωση της 8ης ΠΕΛ, για διάρκεια 8 ημερών, την περίοδο από 27 Μαΐου έως 3 Ιουνίου, με εγκαίνια το Σάββατο 26 Ιουνίου στις 8 μμ.
Ο πρόεδρος του ΕΒΕ Γεώρ. Γαλατάς ενημέρωσε τα μέλη της Διοίκησης ότι από το Δεκέμβριο 1972 τελούσε υπό παραίτηση, χωρίς ακόμη να είχε οριστεί ο αντικαταστάτης του! Μετά από εντολή της Νομαρχίας Φθιώτιδας ορίστηκε ο Σπυρ. Παναγιωτόπουλος, νέος πρόεδρος του ΕΒΕ.
Το ενδιαφέρον του Επιμελητηρίου για την Έκθεση Λαμίας ήταν διαρκές. Έτσι από το Νοέμβριο 1974 το Δ.Σ. του ΕΒΕ Λαμίας αποφάσισε τη μεταφορά ποσού 50.000 δρχ. στο ταμείο της ΠΕΛ, επειδή προβλέπονταν οικονομικές δυσκολίες για την προσεχή έκθεση.
Κατά τη διοργάνωση της 10ης ΠΕΛ, το Μάιο 1975, που έγινε από τη νέα διοίκηση του Επιμελητηρίου, με σημαντική προβολή αυτής και με συμμετοχή μεγάλου αριθμού εκθετών και επισκεπτών, τα εγκαίνια έγιναν από τον υπουργό Εμπορίου Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, ο οποίος υποσχέθηκε να βοηθήσει.
3. Η ίδρυση της Πανελλήνιας Έκθεσης Λαμίας (ΠΕΛ) στη μεταπολίτευση
Στις 29 Οκτωβρίου 1975, ήρθε η μεγάλη είδηση, με την ψήφιση στη Βουλή του Νομοσχεδίου (Οργανισμού) της Πανελλήνιας Έκθεσης Λαμίας (Π.Ε.Λ.). Ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Αθαν. Λαϊνάς την ανακοίνωσε στο Δ.Σ. του ΕΒΕ Λαμίας. Ταυτόχρονα αναφέρθηκε στο ιστορικό της κατάρτισης και συμπλήρωσης του Σχεδίου Νόμου αυτού, την κατάθεσή του στη Βουλή και στις δυσκολίες που προβλήθηκαν κατά τη συζήτηση, λόγω αντίδρασης των βουλευτών της Θεσσαλονίκης και Μακεδονίας, ειδικά για τους σκοπούς της ΠΕΛ.
Επισήμανε το μεγάλο ενδιαφέρον και τη στήριξη του υπουργού Εμπορίου Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, του υφυπουργού Παν. Πανουργιά, των βουλευτών Φθιώτιδας[4] (ιδιαίτερα των Αχιλλέα Ι. Παπαλουκά και Νικολάου Ι. Αργυροπούλου). Επίσης ήταν μεγάλη η συμβολή του συμβούλου Δημ. Γιούσμπαση, με τις προσωπικές του γνωριμίες, αλλά και με οικονομικές θυσίες, όπως και του τότε νομάρχη[5] Φθιώτιδας Κων. Πνευματικού[6] (1928-1977). Γενικότερα, η ΠΕΛ θεωρείται μεγάλη επιτυχία της ενωμένης δράσης των πολιτικών του τόπου μας, αλλά και του ΕΒΕ Λαμίας.
Ο πρόεδρος Αθαν. Λαϊνάς έκλεισε το λόγο του αναφέροντας ότι: η ΠΕΛ απέκτησε κύρος, τέθηκε κάτω από τη διεύθυνση του υπουργείου Εμπορίου και θα χρηματοδοτείται από αυτό. Βεβαίωσε δε ότι το ΕΒΕ Λαμίας οφείλει να βοηθήσει για την επιτυχία της.
Ο υφυπουργός Μεταφορών-Επικοινωνιών Παν. Πανουργιάς, στις αρχές Νοεμβρίου 1975, γνωστοποίησε στο ΕΒΕ Λαμίας την έγκριση ποσού 100.000 δρχ. για την ΠΕΛ (μελέτη των προπυλαίων και κτιριακών εγκαταστάσεων).
Ο νόμος ίδρυσης της ΠΕΛ υπεγράφη από τον ΠτΔ και δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 259/20-11-1975/ Τεύχος Α’. Παράλληλα, το Δ.Σ. του ΕΒΕ Λαμίας έκρινε ότι πρέπει να αρχίσουν οι προετοιμασίες της επόμενης Έκθεσης.
[1] Το έτος 1962 η εαρινή εμποροπανήγυρη καταργήθηκε (απέμεινε η φθινοπωρινή).
[2] Από την Περιθιώτισσα Δωρίδας. Σπούδασε γεωπόνος. Είχε σημαντικό συγγραφικό έργο με βιβλία (Πρακτική Γεωπονία, Πρακτική Ελαιοκομία, Πρακτική Παθολογία Φυτών). Στη Φθιώτιδα, από το 1960 συνέβαλε στην αγροτική μεταρρύθμιση, με τον αναδασμό της γης. Η συμβολή του στην επιτυχή διοργάνωση της 1ης Γεωργικής Έκθεσης Λαμίας (μετονομάστηκε Π.Ε.Λ.) το 1967, είχε ως ανταμοιβή την απόλυσή του! [Από γραπτή μαρτυρία του γιου του, Σωτηρίου Δ. Παπασωτηρίου, οικονομολόγου-εκπαιδευτικού]
[3] συμμετείχε και ο Γεώργ. Γεωργουλάς, καθηγητής Καλών Τεχνών στην Παιδαγωγική Ακαδημία Λαμίας.
[4] Ήταν οι: Λεων. Γαλλής, Δημ. Ευαγγελίου, Κων. Τριανταφύλλου, Αχιλ. Παπαλουκάς, Παν. Πανουργιάς με τη Νέα Δημοκρατία και ο Νικ. Αργυρόπουλος (ΕΔΗΚ).
[5] Επισήμανε το μεγάλο ενδιαφέρον και τη στήριξη του υπουργού Εμπορίου Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, του υφυπουργού Παν. Πανουργιά, των βουλευτών Φθιώτιδας
[6] Ήταν νομάρχης Φθιώτιδας τη 2ετία 1974-76. Μετά έγινε νομάρχης Έβρου.
(Συνέχεια στο αυριανό φύλλο του “Λαμιακού Τύπου”)